به گزارش ایراف، از زمانی که پاکستان در سپتامبر ۲۰۲۳ طرح «عودت خارجیان غیرقانونی» را اعلام کرد، بیش از یک میلیون افغان – که اکثریت آن ها به اجبار بازگردانده شدند – به کشوری بازگشته اند که پیشتر نیز با فروپاشی اقتصادی، فقر گسترده و چالش های جدی در حوزه حمایت اجتماعی روبه رو بوده است.
پیش بینی می شود در سال ۲۰۲۵، حدود ۶۰۰ هزار نفر دیگر نیز به جمع افرادی که به وطن بازگشته‌اند، اضافه شوند. این روند در حالی رخ می دهد که تنها در سال ۲۰۲۴ حدود یک میلیون افغان نیز از ایران به کشور برگشته اند.
با توجه به اینکه دو سوم جمعیت کشور هم اکنون نیازمند کمک های بشردوستانه هستند، نبود فرصت های شغلی، به ویژه بر توان بازگشت کنندگان برای تأمین معاش خانواده و ادغام در جوامع تأثیر منفی می گذارد. این امر برای خانواده هایی که سرپرست آن ها زن است، چالش‌برانگیزتر است.
زنان افغان با بازگشتی با محدودیت های خاص، خطرات امنیتی و فرصت های محدود معیشتی مواجه هستند؛ به ویژه در جوامعی که قرار است در آن زندگی تازه ای آغاز کنند.
اکثر بازگشت کنندگان بدون دارایی، پس‌انداز، زمین یا پناهگاه و همچنین بدون ارتباطات اجتماعی پیشین باز می گردند و با موانع جدی برای بازادغام ایمن و باکرامت روبه رو هستند.
نهادهای بشردوستانه به سرعت برای ارائه کمک های فوری در مرزها و مناطق مقصد بسیج شده است، از جمله با اجرای «طرح پاسخ گویی یکپارچه برای بازگشت کنندگان افغان.»
با این حال، بدون سرمایه گذاری اختصاصی برای راه‌حل های پایدار – از جمله دسترسی به زمین، معیشت، آموزش، اسناد حقوقی و خدمات محلی فراگیر – خطر گرفتار شدن بازگشت‌کنندگان در آوارگی مزمن جدی است، که نه تنها به بار بشردوستانه می افزاید، بلکه ثبات بلندمدت را نیز تهدید می کند.
بسیاری از افغان هایی که چه به اجبار و چه داوطلبانه باز می گردند، مصمم به بازسازی زندگی خود در افغانستان هستند. اما صرف اراده کافی نیست، آن ها نیازمند حمایت اند.
هزاران افغان با مهارت و امید بازگشته اند، اما بدون زمین یا پناهگاه، از امکانات اولیه برای شروع زندگی بی بهره اند.
پلتفرم راه های جا به جایی آسیا (ADSP) از تمامی بازیگران می خواهد، اصول بازگشت داوطلبانه، ایمن و باکرامت را رعایت کنند و در راستای پاسخی منطقه ای هماهنگ گام بردارند که به حقوق و انتخاب های پناهجویان و بازگشت کنندگان افغان احترام بگذارد.
این نهاد همچنین از اهداکنندگان، مقامات ملی و شرکای توسعه ای می خواهد که این بازگشت ها را نه به‌عنوان بحرانی موقتی، بلکه به مثابه تحولی ساختاری در سیاست های بازگشت تلقی کنند.
بازگشت میلیون ها افغان تنها آزمونی برای ظرفیت اضطراری نیست، بلکه سنجشی برای اراده سیاسی در جهت ارائه راه حل های پایدار، حفاظت از کرامت انسانی و سرمایه گذاری در آینده افغانستان است.
شایان ذکر است که پیشتر نیز «گروه بین‌المللی بحران» در چارچوب فهرست نظارتی اتحادیه اروپا (EU Watch List) طی گزارشی نسبت به پیامدهای فاجعه بار روند اخراج اجباری مهاجران افغانستانی از پاکستان هشدار داده و از اتحادیه اروپا خواسته با بهره گیری از ابزارهای دیپلماتیک و انسانی، برای کاهش آثار این بحران انسانی وارد عمل شود.
