رسانه ها به تازگی گزارش دادند که جعفر مهدوی، رهبر حزب ملت افغانستان و از چهره های سیاسی نزدیک به طالبان اخیرا، با هدف دیدار برخی مخالفان سیاسی این گروه به استانبول سفر کرده است. در گزارش ها آمده است که این سفر با هدف ارسال پیام سراج الدین حقانی، سرپرست وزارت کشور طالبان صورت گرفته است. او که این سفر را از یک هفته پیش آغاز کرده در گفتگو با رهبران سیاسی مخالف طالبان مدعی شده که حامل پیام مهمی است. گفته می شود حقانی به دنبال جلب نظر مخالفان سیاسی طالبان برای تقویت جایگاه مردمی خود در رقابت با رهبری طالبان است.
کفش آهنین سراج در حذف هبت الله از قدرت
سراج الدین حقانی، را می توان به عنوان یکی از رقبای جدی هبت الله آخوندزاده معرفی کرد. هرچند در ماه های نخست بازگشت طالبان به قدرت، نام هایی چون عبدالغنی برادر و یعقوب مجاهد در لیست رقبای رهبر طالبان و یا هم ناراضیان تقسیم قدرت دیده می شد اما به نظر می رسد اکنون این سراج است که به رقیب بی چون و چرای رهبر طالبان تبدیل شده و تا تحقق هدف خود، قصد کنار رفتن از این نزاع درون گروهی بر سر قدرت را ندارد. اقدامات او نشان دهنده عزم جدی رهبر حقانی برای پس زدن رقیب قندهاری اش و چینش قدرت به شکلی است که او به دنبال آن است.
او اخیرا پس از سه ماه غیبت به دفتر کار خود در وزارت کشور بازگشت. سراج که به دلیل سفر به امارات متحده عربی در ماه بهمن سال گذشته دیگر به وزارتخانه تحت امرش بازنگشته بود و گزارش هایی از استعفای او منتشر شده بود بار دیگر با برگزاری نشستی به رهبری خود در میانه جای خالی صدر ابراهیم، معاون ارشد این وزارتخانه-فردی نزدیک به هبت الله که گمان می رفت جانشین سراج خواهد بود- حضورش را علنی کرد و این پیام را رساند که او قصد کوتاه آمدن بر سر خواسته هایش را ندارد.
اما پیش از آن، دیدارهایی را نیز با مقامات طالبان آغاز کرد؛ از جمله ملاقات با سرپرست وزارت مهاجرین، فردی که به عنوان منتقد پنهان سیاست‌های رهبر طالبان شناخته می‌شود و گفته می‌شود روابط نزدیکی با شبکه حقانی دارد. او چند ماه پیش از سمت معاونت سیاسی نخست‌وزیر طالبان به سرپرستی وزارت مهاجرین منصوب شده بود. او را تا پیش از این تنزل مقام به عنوان فرد نخست کابل می شناختند که هدایت امور را به دست گرفته بود و نفوذ قابل توجهی داشت اما با فرمان رهبر طالبان او از این مقام کنار زده شد؛ تصمیمی که به انتشار گزارش‌هایی مبنی بر نارضایتی او منجر شد، تاجایی که او حتی تا مدت زمانی پس از انتصاب به عنوان سرپرست وزارت مهاجرین، از دفتر خود در قصر سپیدار کار می کرد.
اما اکنون به نظر می رسد که سراج پس از یک غیبت طولانی مدت و پرحاشیه حالا کفش آهنین پوشیده تا پرونده کنترل قدرت را به نفع خود ببندند. به طوری که او حالا برای تقویت جایگاه و نفوذ خود پا را فراتر از درون طالبان گذاشته است و امید به مخالفان تبعیدی بسته است.
استانبول گریزگاه نجات؟
پس از سقوط کابل به دست طالبان، ترکیه به تبعیدگاه بسیاری از چهره های برجسته سیاسی مخالفان طالبان و همچنین خاستگاه جریان هایی شد که با هدف مقابله با این گروه سربرآوردند. هرچند این جریان‌ها تاکنون هیچ دستاورد قابل توجهی در به چالش کشیدن حکومت طالبان نداشتند اما در ماه های اخیر توجه ها را به سمت خود جلب کرده اند. به طور مثال، همزما‌ن با تشدید تنش ها میان پاکستان و طالبان، گزارش هایی از دیدار هیاتی پاکستانی با برخی از سران جبهه های مخالف طالبان در ترکیه به بیرون درز کرد.
حالا حقانی نیز امیدوار است که بتواند با استفاده از همراهی این افراد برای خود پایگاه مردمی و مشروعیت و مقبولیت داخلی بخرد. این درحالی است که با سقوط تلخ افغانستان بسیاری از مردم، سران این جریان ها را مسبب اصلی این رویداد می دانستند و منتقدان عملکرد آنها را عامل فروپاشی آسان افغانستان عنوان کردند. امری که شاید بعدتر در عدم کارایی این جبهه ها در مقابله با طالبان تاثیرگذار بوده است. از سوی دیگر، این پرسش مطرح می شود که این گروه تا چه میزان در تقویت نفوذ سراج کمک کننده خواهند بود؟ آیا همراهی آنها معادلات را به نفع حقانی تغییر خواهد داد؟
«مردم» بهانه سراج برای تغییر قدرت
در بیانیه ای که از سوی وزارت کشور پیرامون نشستی که ذکر آن رفت، منتشر شد حقانی از مسئولان این وزارتخانه خواست تا با مردم «تعامل مثبت داشته باشند، از نزدیک با مردم در ارتباط باشند و برنامه ریزی های امنیتی و خدماتی شان را با هماهنگی و مشورت با مردم پیش ببرند.» او در نخستین حضور خود پس از یک غیبت به جای انتقاد از رهبر طالبان و دلیل نبودش تصمیم گرفت تا «مردم» را محور اصلی سخنان خود قرار دهد.
سراج به موازات رقابت با قندهار همواره در تلاش بوده تا با عامل «مردم» و با درک نقش جایگاه مردم به تقویت پایگاه خود بپردازد. در راستای همین سیاست هر زمان که هبت الله سیاست های سختگیرانه خود را اعمال کرده سریعا به عنوان مخالف جدی در برابر و در کنار مردم قد علم کرده است. سراج بیش از هر مقام دیگری تلاش کرده تا به عنوان نخستین فردی باشد که سیاست های سختگیرانه طالبان را به نفع مردم به چالش بکشاند. او به درستی فهمیده است که در جنگ قدرت کنونی تنها اسلحه و زور نظامی کفایت نمی کند. حقانی با ساخت تصویری مردم محور، اصلاح طلب و میانه رو در پی آن است تا قدرت نرم خود را در میان مردم تقویت کند امری که هبت الله کمتر و یا هم شاید اصلا به آن توجه ندارد و یا هم در تلاش است تا با رنگ و بوی دینی و استفاده از مقوله «اطاعت» به تقویت جایگاه خود بپردازد.
حقانی، احمد الشرع افغانستان؟
مبارزه سراج بر سر قدرت تنها محدود به داخل نمی شود. او برای پس زدن رهبر کهن سال طالبان به بازیگران خارجی نیز دل باخته است. سفرهای پیهم او به کشورهای عربی، تمایل او به تعامل با جهان برخلاف انزوای قندهار در شرایطی که جامعه بین المللی نیز به دنبال راه های بدیل تعامل با قندهار هستند، او را به گزینه مطلوب جامعه جهانی در مورد افغانستان بدل کرده است. ناظران معتقدند که حقانی می تواند متحد خوبی برای بازیگران خارجی در راستای تحقق منافع دو طرف باشد. تجربه جهان از تعامل با احمد الشرع؛ رهبر گروه شورشی تحریر الشام پس از انتقال قدرت، کشورهای خارجی را امیدوار کرده است که با بهره گیری از این الگو رابطه خود را از کانال شبکه حقانی و با اعطای امتیازاتی پیگیری کنند. به طوری که در حالی که محاکم بین المللی به دنبال محاکمه رهبر طالبان هستند، نام حقانی از فهرست برخی از تحریم ها حذف شده است. احتمالا سراج نیز مشتاق است با دنباله روی از الگوی احمد الشرع خود را به فرد شماره یک افغانستان مبدل کند اما پرسش این است که آیا او ظرفیت و توانایی بسیج مخالفان داخلی و خارجی را دارد یا خیر؟ آیا طالبان رهبری خود را به فردی از شبکه حقانی واگذار خواهد کرد و اینکه مدل حکومتی او برای افغانستان چه خواهد بود؟
