به گزارش ایراف، نشریه Eurasia Review، تحلیلی را به قلم رازق حسین، استادیار دانشگاه ملی زبان‌های مدرن در اسلام‌آباد، منتشر کرده و نگاشته است: در پی خروج نیروهای ناتو و بازگشت سریع طالبان به قدرت، افغانستان نتوانسته است کنترل کامل بر خشونت و یا سلطه سراسری بر قلمرو خود برقرار کند.
به باور وی، جدی‌ترین پیامد این ناکامی، گسترش خطرناک و گسترده سلاح‌هاست؛ بسیاری از این سلاح‌ها از نوع تجهیزات ناتو هستند که اکنون در بازار سیاه دست به دست می‌شوند و به دست گروه‌های شبه‌نظامی می‌افتند.
رازق حسین هشدار داد که ادعای طالبان مبنی بر برقراری نظم و حاکمیت ملی با ساختار فرماندهی متزلزل و بی‌انضباطی داخلی آن‌ها در تضاد است و این وضعیت بستری مناسب برای قاچاق سلاح فراهم کرده است. او تاکید کرد که این امر نه تنها افغانستان را بی‌ثبات می‌کند، بلکه همسایگان آن را نیز -علیرغم انکارشان- از آسیب مصون نخواهد گذاشت، زیرا بقایای جنگ از کنترل طالبان خارج شده و به دست گروه‌های شبه‌نظامی می‌افتد.
در ادامه این تحلیل آمده: این سلاح‌های پیشرفته شامل تفنگ‌های M4 و M16 می‌شود که زمانی توسط متحدان غربی در اختیار نیروهای امنیتی افغانستان قرار داده شده بود؛ این تسلیحات، نماد خطرناک ضعف نظارت و کنترل هستند؛ چرا که اکنون در بازارهای غیررسمی نزدیک مرزهای شرقی افغانستان دیده می‌شوند. طالبان نتوانسته یا نخواسته است این انبارهای تسلیحاتی را ایمن کند و ناتوانی آن در اعمال انضباط در صفوف خود، این فرصت را برای اربابان جنگ و فرماندهان محلی فراهم کرده است تا این منابع را به نفع خود مصادره کنند.
حسین افزود: هرچند قندهار خود را مرکز قدرت طالبان معرفی می‌کند، اما برخی جناح‌های این گروه روز به روز خودمختارتر می‌شوند. رهبری مرکزی دستور صادر می‌کند و دریافت می‌کند، اما این دستورات غالباً نادیده گرفته می‌شود یا به طور گزینشی اجرا می‌شود؛ به‌ویژه زمانی که این دستورات با تجارت‌های غیرقانونی پرسود، همچون قاچاق سلاح، در تضاد باشد. این نافرمانی، یک انحراف اتفاقی نیست، بلکه یک ضعف ساختاری در شیوه حکمرانی طالبان است. بدون یک زنجیره‌ای فرماندهی یکپارچه و نظارت فراگیر، فرماندهان محلی همانند «اربابان جنگ» عمل می‌کنند که در آن جاه‌طلبی‌های محلی یا دشمنی‌های منطقه‌ای بر استراتژی ملی غالب می‌شود.
به باور نویسنده، نتیجه این تفرقه داخلی، تصمیمات مربوط به کنترل سلاح به ابزاری سیاسی برای تقابل جناح‌های مختلف تبدیل شده است. این شکاف‌های داخلی، نه تنها مانع از تأمین امنیت مرزها و جلوگیری از افتادن سلاح‌ها به دست افراط‌گرایان شده‌اند، بلکه گاه آن را تسهیل و تشویق کرده‌اند. جریان انتقال سلاح به مناطق قبیله‌ای پاکستان، به ویژه در مناطقی که تحت نفوذ شبکه حقانی است، به امری عادی تبدیل شده است؛ شبکه‌ای که پایگاه قدرت نیمه‌مستقل خود را دارد. بی‌عملی حکومت طالبان در جلوگیری از این روند، چه از روی ناتوانی باشد، چه از روی مقاومت یا حتی تبانی عمدی، بسیار نگران‌کننده است.
این تحلیلگر پاکستانی در ادامه نوشت: ناکامی طالبان در کنترل زرادخانه‌های تسلیحاتی خود، پیامدهای مستقیمی برای صلح و ثبات منطقه به همراه دارد. یکی از نگران‌کننده‌ترین این پیامدها، قدرت‌یابی گروه‌هایی همچون تحریک طالبان پاکستان (TTP) است که از دسترسی به این سلاح‌های پیشرفته برای گسترش نفوذ خود در پاکستان بهره می‌برد. بزرگراهی برای انتقال تسلیحات پیشرفته، که نتیجه عدم نظارت مؤثر طالبان بر مرزهای متخلخل افغانستان و پاکستان است، شکل گرفته است؛ همان مسیری که از دیرباز محل عبور شورشیان و قاچاقچیان بوده است. اکنون این سلاح‌ها از دستی به دست دیگر می‌چرخند و تعادل قدرت در منطقه به نفع بی‌ثباتی و خشونت تغییر می‌کند.
این شکاف میان آنچه طالبان می‌گوید و آنچه واقعاً در زمین اجرا می‌شود، بسیار خطرناک است. استان‌های هم‌مرز با پاکستان داستان متفاوتی دارند: در حالی که رهبری در قندهار بیانیه صادر می‌کند تا کنترل و اقتدار خود را به نمایش بگذارد، در واقع فاقد کنترل واقعی است. باوجود مجازات‌هایی که فرماندهان محلی توان اعمال آن را دارند، انگیزه‌های مالی و جاه‌طلبی‌های سیاسی همچنان محرک قاچاق سلاح است. این روند نه تنها امنیت ملی را ویران می‌کند، بلکه باعث رشد مجدد ایدئولوژی‌ها و گروه‌های افراطی می‌شود که پیش‌تر در حال افول بودند.
افزون بر این، به باور رازق حسین، مناطق تحت کنترل طالبان به کانون‌هایی برای تجدید قوا و تجمع شبه‌نظامیان تبدیل شده‌اند، به‌طوری که بخش‌هایی از افغانستان به پناهگاه‌های عملیاتی برای افراط‌گرایان تبدیل شده است. ایدئولوژی‌های رادیکال و خشونت در چنین محیطی که به لطف تأمین مستمر سلاح و ضعف ساختاری در حکمرانی طالبان ایجاد شده، شکوفا می‌شوند. در زمانی که جامعه بین‌المللی نسبت به تعامل با حکومت طالبان محتاط و نگران است، نمی‌توان این تهدید فزاینده را نادیده گرفت.
گفتنی‌است که حدود یک هفته پیش، روزنامه واشنگتن پست نیز گزارش داد که ۶۳ قبضه سلاح پیشرفته آمریکایی، شامل تفنگ‌های تهاجمی، مسلسل و دوربین‌های شب‌بین، به دست گروه‌های شورشی در پاکستان، از جمله تحریک طالبان پاکستان، شبه‌نظامیان بلوچ و دیگر گروه‌های مسلح افتاده و در حملات تروریستی مرگبار استفاده می‌شوند.
با این حال، طالبان گزارش مربوط به قاچاق سلاح‌های آمریکایی از افغانستان به بازار سیاه را رد و اعلام کرد که این سلاح‌ها در ۲۰ سال گذشته، هنگام تامین تجهیزات نیروهای خارجی از طریق بنادر پاکستان، به‌ویژه بندر کراچی، به سرقت رفته و در بازار سیاه به فروش رسیده اند.
