بخت بلند طالبان در تعامل با روسیه: پای آمریکا در میان است؟ 

دیوان عالی روسیه به تازگی با پذیرش درخواست دادستانی کل این کشور با حذف نام طالبان از فهرست ممنوعه این کشور موافقت کرد. وزارت امور خارجه روسیه ضمن استقبال از این تصمیم آن را گامی مهم در توسعه روابط کابل و مسکو توصیف کرده است. طالبان در واکنش به این اقدام آن را «سیاست درست» پوتین در برابر این گروه عنوان کرد.

ذبیح الله مجاهد، سخنگوی حکومت سرپرست طالبان در گفتگو با خبرگزاری تاس آن را گامی مهم خواند و بیان کرد که دوطرف در آینده قطعا روابط خوبی را در عرصه اقتصادی و دیپلماتیک برقرار خواهند کرد.

طالبان در حالی این امتیاز بزرگ را از روسیه کسب کردند که ضمیر کابلوف، نماینده ویژه روسیه برای افغانستان از یک نشست بزرگ میان روسیه و طالبان در حاشیه کنفرانس کازان که قرار است در ماه می برگزار شود، خبر داد.

کابلوف، در توضیح این نشست گفته است که «ما اینجا متوقف نمی شویم، زیرا نیازی برای برداشتن گام های دیگر وجود دارد و برای صحبت در مورد جزئیات نیز زمان زیاد است.»

این اظهارات او نشان می دهد که کرملین در رابطه با طالبان سیاست های خود را مجددا بازنگری و به دنبال اهدافی است که پی‌گیری آن در اولویت قرار دارد و شاید هم روس ها برای دستیابی به آن عجله دارند.

حذف نام طالبان از فهرست ممنوعه: بازی دوسر سود 

سال گذشته ولادیمیر پوتین، طالبان را متحد مسکو در مبارزه با گروه های تروریستی معرفی کرد. نگرانی از تشدید تحرکات داعش در روسیه که منشا آن را افغانستان می دانند و تجربه تلخ حمله داعش به تالار کرکوس در روسیه، طالبان را به عنوان یک متحد در چشم کرملین نمایان کرد؛ به طوری که روس ها با اعطای حس اعتماد به طالبان و امتیاز حذف نام از فهرست ممنوعه این گروه را به متحدان نزدیک خود مبدل کردند. هرچند این کشور هنوز طالبان را به عنوان دولت قانونی افغانستان به رسمیت نشناخته است.

از سوی دیگر، این اقدام به روسیه امکان نفوذ بیشتر در منطقه از جمله افغانستان را می دهد. ایجاد اتحادی عمیق و راهبردی دست روس ها را برای کنترل بر تحولات افغانستان به نفع خود بازتر می گذارد.

از طرف دیگر، افغانستان بدون درنظرگرفتن طالبان اهمیت ژئوپلیتیکی و امنیتی قابل توجهی دارد. علاوه بر این، روسیه به دنبال استفاده از افغانستان به عنوان یک مسیر ترانزیتی از طریق همسایگان آسیای مرکزی برای ارتباط با هند و پاکستان است. این منافع ژئوپلیتیک و ژئواکونومیک روسیه منجر به تغییر سیاست این کشور در قبال طالبان شده که به نظر می رسد اکنون به طور جدی تری قرار است هدایت و پیگیری شود.

بازکردن درهای دیپلماتیک بیشتر به این مسیر سرعت می بخشد، اما این بازی علاوه بر روسیه، برد بزرگی برای طالبان نیز تلقی می شود. مایکل کوگلمن، تحلیلگر ارشد مسائل افغانستان این اقدام را به منزله یک بازی برد-برد بین مسکو و کابل می داند. به گفته این تحلیلگر، این اقدام برای طالبان یک نتیجه مشروعیت بخش است که می توانند از آنها برای پذیرش بین المللی حکومت شان استفاده کنند. این مسیر عادی سازی برای طالبان یک پیروزی بزرگ است که زمینه تعامل با جهان را برای این گروه بیشتر می کند؛ اما باید گفت که عملکرد سریع روسیه در حذف نام طالبان، فراتر از تهدیدهای امنیتی و سودای نفوذ منطقه‌ای، نگرانی از نفوذ دوباره امریکا در افغانستان نیز است.

خیر آمریکا برای طالبان؟ 

پس از خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان روس ها با هدف گسترش تعامل با طالبان قصد دارند به نفوذ آرام خود در افغانستان در غیاب آمریکا رنگ ببخشند. روسیه تاکنون طالبان را به عنوان دولت قانونی به رسمیت نشناخته است، اما از متحدان نزدیک این گروه پس از آگوست 2021 بوده است.

هرچند در این مدت دوطرف همواره به نیکی از یکدیگر یاد کرده‌اند این اقدام اخیر، نشانگر تغییر پارادایم جدی است.

این صمیمیت فزاینده میان طالبان و مسکو احتمالا دلیل دیگری نیز دارد. به نظر می رسد عامل آمریکا در این تصمیم به ویژه در برهه زمانی کنونی که ترامپ به قدرت بازگشته و کابل اخیرا برای نخستین بار به صورت رسمی میزبان هیات آمریکایی بوده و واگذاری پایگاه بگرام به آمریکایی ها که بیش از هر زمان دیگری دوباره خبرساز شده به تصمیم روسیه سرعت بخشیده است.

مسکو که از گذشته دورتر از 2021 روی طالبان سرمایه‌گذاری کرده بود حالا نمی‌خواهد به سرنوشت مشابه پاکستان مبتلا شود. ارتباط مسکو و طالبان به زمانی برمی‌گردد که پیروزی‌های طالبان در مناطق مختلف افغانستان همراه با ناتوانی دولت افغانستان در مقابله موثر با پیشروی‌های آنها رویکرد روسیه را به طور چشمگیری تحت تاثیر قرار داد. مقامات طالبان در آن زمان مدعی شده بودند که آنها از سال 2007 تماس های مهمی با روس‌ها داشته‌اند. یکی از مقامات ارشد طالبان در آن زمان گفته بود: ما یک دشمن مشترک داشتیم.

ما برای رهایی از شر ایالات متحده و متحدانش در افغانستان به حمایت نیاز داشتیم و روسیه می خواست همه نیروهای خارجی هرچه سریع‌تر افغانستان را ترک کنند؛ اما حالا هرچند طالبان دیگر تمایلی به نبود آمریکا در افغانستان ندارند و برعکس به دنبال رابطه با آمریکا هستند؛ اما روس ها نمی خواهند که بازگشت رسمی و علنی دوباره آمریکا به افغانسان زحمت چهارساله آنها را نقش بر آب کند.

در واقع روس ها به دنبال حفظ فرصت استراتژیک نادری هستند که به دست آورده اند. واضح است که مسکو با امتیاز دادن به طالبان و درگیر ساختن همه جانبه این گروه با خود می‌خواهد از کاهش نقش خود در افغانستان در صورت بازگشت آمریکا جلوگیری کند. این کشور که در ابتدا رابطه با طالبان را در نوساناتی مکرر حفظ کرده بود حالا در عزمی جدی برای از جلوگیری آنچه به دست آورده به دنبال رابطه تثبیت شده با طالبان و خنثی سازی طرح نفوذ یکجانبه آمریکا در افغانستان مشابه دوران جمهوریت است.