اخراج مهاجران یا انتقال داعشیان؛ پشت پرده سیاست مهاجرتی پاکستان‌ چیست؟

به گزارش ایراف، زلمی خلیلزاد، نماینده پیشین آمریکا در امور صلح افغانستان در مورد استفاده پاکستان از روند اخراج مهاجران افغانستانی به عنوان پوششی برای انتقال اعضای گروه داعش به افغانستان ابراز نگرانی کرد. خلیلزاد گفته است که این نگرانی را «افراد آگاه» با او شریک کرده اند و او نیز قصد دارد آن را با مقام های آمریکایی در میان بگذارد.

این مقام آمریکایی هشدار داده است که اگر این امر درست باشد می تواند تهدیدی جدی برای افغانستان و منطقه باشد. او همچنین تاکید کرده که نیاز فوری به رسیدگی به این مساله وجود دارد.

تکرار روایت طالبان از سوی خلیلزاد بار دیگر مساله داعش و پیش‌روی و نقش پاکستان در آن از یک سو، و استفاده از داعش برای رسیدن به مقاصد خود از سوی طرف های مختلف را برجسته کرده است. این اظهارات در حالی مطرح می شود که طالبان بارها پاکستان را متهم به ناامن سازی افغانستان و پناه دادن به داعش کرده است؛ اتهاماتی که اسلام آباد متقابلا آن را رد می‌کند.

اخراج پناهجویان افغان برای فشار بر طالبان

پاکستان طرحی گسترده را با هدف بازگرداندن اتباع خارجی غیرقانونی از شهرهای اسلام آباد و راولپندی روی دست گرفته است. این کشور علیرغم انتقادهای گسترده بین المللی از نحوه اخراج مهاجران افغان از این کشور، اخراج مهاجران افغان را به طور جدی در دستور کار قرار داده است. ناظران این اقدام دولت اسلام آباد را مکانیزمی برای فشار علیه طالبان برای قبول خواسته های اسلام‌آباد به ویژه همکاری در مهار تحریک طالبان پاکستانی می دانند.

بازگشت طالبان که گمان می رفت پیروزی بزرگی را برای اسلام آباد فراهم کند و رویای خیال راحت از جانب افغانستان را تحقق بخشد، در مسیر دیگری قرار گرفت و گویا برخلاف جشن و سرور اولیه پاکستانی ها این کشور بازنده جنگ دو دهه ای افغانستان بوده است و دست پرورده آنها وفادار به دایه های خود نمانده و بازگشت طالبان روابط دو کشور را در چرخه ای تازه از بحران و تنش سوق داد.

این در حالی است که پاکستان کشوری با حدود 250 میلیون نفر، مجهز به سلاح هسته ای در شبکه ای پیچیده ای از فشارهای داخلی و خارجی حرکت می کند. در داخل پاکستان گروه های مسلح مانند طالبان پاکستانی در شمال و جدایی طلبان قومی در جنوب، حملات را به طور چشمگیری افزایش داده اند. در عین حال این کشور پس از برگناری نخست وزیر عمران خان در سال 2022 با تشدید بی ثباتی اقتصادی و آشفتگی سیاسی مداوم دست و پنجه نرم می کند.

این در حالی است که پاکستان در خارج از مرزها نیز مشکلاتی در روابط دیپلماتیک تجربه می کند. استیصال اسلام آباد برای مهار این بحران ها این کشور را به اتخاذ سیاست های مختلف از فشار و مهار گرفته تا حمایت از گروه های مخالف طالبان به ادعای حکومت کابل برانگیخته است.

در این میان، طالبان نیز تاکنون بارها رسما دولت پاکستان را به حمایت از داعش متهم کرده و معتقد است که ارتش پاکستان شبه نظامیان داعش را آموزش می دهد و آنها را به افغانستان می فرستد.

شیرمحمدعباس استانکزی، معاون سیاسی وزارت خارجه طالبان که مدتی است از او خبری نیست پیش‌تر گفته بود که داعش مراکز آموزشی را در خاک پاکستان اداره می کند؛ جایی که آنها مسلح شده و برای انجام حملات در افغانستان مستقر شده اند. او همچنین مدعی شده بود که شواهد فراوانی از جمله اعترافات و ویدیوها این اتهامات را تایید می کند.

ذبیح الله مجاهد، سخنگوی حکومت سرپرست طالبان نیز پاکستان را متهم به حمایت از داعش کرده است.

مشارکت امنیتی، امید اسلام آباد از واشنگتن

صرف حمایت از گروه های مسلح مخالف طالبان و تلاش برای ناامن جلوه دادن افغانستان، آن‌گونه که طالبان مدعی است برای اسلام آباد کفایت نمی‌کند. این کشور با ارائه تصویری ناامن از افغانستان و هشدار در مورد تهدیدات ناامنی برآمده از این کشور به دنبال جلب و جذب شرکای منطقه ای و فرامنطقه ای است.

در این میان، بازگشت ترامپ به قدرت این امیدواری را در میان مقامات امنیتی و سیاسی پاکستانی تقویت کرد که با جلب توجه او بتوانند بار دیگر خود را در یک مشارکت امنیتی با ایالات متحده دخیل کنند؛ امری که مسیر آن همکاری با مساله داعش در افغانستان بود. پاکستان با دستگیری فردی متهم به دست داشتن در حمله به فرودگاه کابل به دنبال برجسته سازی نقش خود به عنوان شریکی قابل اعتماد در مبارزه با تروریسم بود. دونالد ترامپ پس از اعلام این خبر از پاکستان قدردانی و تشکر کرد؛ اما به نظر می رسد که پاکستان به دنبال امری فراتر از قدردانی و تشکر است.

مقامات اسلام آباد با تاکید بر این مساله که طالبان در مهار داعش ناکام بوده در پی برجسته سازی حضور داعش و تهدیدهای ناشی از آن به دلیل ضعف حکومت در کابل است.

تهدیدات امنیتی بی امان در پاکستان و درماندگی دولت و ارتش در مهار آن احتمال استفاده از هر ابزاری برای حل این بحران یا تحت فشار قرار دادن طالبان افغان را محتمل کرده است. در این میان رنگ گرفتن حمایت از داعش از سوی اسلام آباد و انتقال آنها به داخل خاک افغانستان در شرایطی است که این اقدام مسبوق به سابقه بوده است.

اما به نظر می رسد که داعش چه در روایت پاکستان، چه در روایت طالبان و چه در روایت خلیلزاد به یک ابزار برای پیگیری خواسته های هریک از طرفین تبدیل شده است. کابل و اسلام آباد با برجسته سازی حضور داعش در کشور دیگری به دنبال ارائه روایتی هستند که در آن دیگری را متهم کنند. در این میان، خلیلزاد که با روی کارآمدن جمهوریخواهان در ایالات متحده سودای ایفای نقشی برجسته‌تر را دارد در تلاش است تا با پررنگ کردن مساله افغانستان بار دیگر خود را به کانون تحولات بازگرداند.