در دنیای پیچیده امروز که سیاست‌های بین‌المللی مسیر پرفرازونشیبی را طی می‌کند، تحولات به سرعت در حال وقوع هستند. در این میان یکی از مسائل مهم روز، مذاکره میان ایران و ایالات متحده است که نتایج آن می تواند برای آینده نظام بین الملل به ویژه منطقه خاورمیانه و همسایگان آن بسیار مهم وسرنوشت ساز باشد. به همین دلیل، کشورهای همسایه ایران با جدیت و حساسیت این موضوع را دنبال می کنند؛ زیرا این مذاکرات از جنبه های مختلف بین المللی و داخلی بر این کشورها اثرگذار است.
بدون شک، افغانستان با محوریت طالبان، یکی از کشورهایی است که به دلیل شرایط خاص جغرافیایی و سیاسی اش، بیشترین اثر را از نتایج احتمالی مذاکرات می پذیرد، زیرا که طالبان با هردوطرف مذاکره روابط پرفراز و نشیب داشته است و توافق احتمالی که ممکن است به لغو یا کاهش تحریم‌ها و بهبود روابط اقتصادی میان ایران و آمریکا منجر شود، می‌تواند درهای جدیدی را به روی رشد و توسعه افغانستان باز کند؛ از بندر استراتژیک چابهار تا تأمین انرژی و افزایش سرمایه‌گذاری‌های خارجی.
این توافق پتانسیل تغییرات بزرگی را در مسیر اقتصادی افغانستان ایجاد می‌کند. در این گزارش، به تحلیل این تأثیرات و چگونگی شکل‌گیری فرصتها و چالش‌های جدید در اقتصاد افغانستان خواهیم پرداخت.
بندر چابهار و ترانزیت افغانستان
بندر چابهار در جنوب شرقی ایران به عنوان یک کریدور مهم ترانزیتی برای افغانستان شناخته می شود، این بندر با موقعیت استراتژیک خود، نقش مهمی در تسهیل تجارت افغانستان با سایر کشورهای منطقه، به‌ویژه هند و ایران، ایفا می‌کند و نقشی حیاتی در تأمین نیازهای وارداتی این کشور دارد. در شرایط فعلی، بندر چابهار تحت تحریم‌های بین‌المللی قرار دارد که باعث محدودیت‌هایی در پیشرفت این بندر و همینطور افزایش هزینه‌های تجاری برای افغانستان می‌شود. اما بر اثر توافق احتمالی ایران و آمریکا و کاهش تحریم‌ها، این محدودیت‌ها به طور چشمگیری کاهش خواهد یافت.
این توافق می‌تواند سبب افزایش سرمایه‌گذاری‌های خارجی در این بندر، تقویت زیرساخت‌ها و افزایش ظرفیت ترانزیت کالا از طریق آن شود. این تغییرات به نفع افغانستان خواهد بود، زیرا می‌تواند هزینه‌های تجاری خود را کاهش دهد و مسیر واردات و صادرات را آسان کند و همینطور بهتر شدن شرایط چابهار می‌تواند به تسهیل حمل و نقل کالا از هند و سایر کشورهای منطقه به افغانستان کمک کند، که این مسئله به افزایش حجم تجارت و رشد اقتصادی افغانستان منجر می شود.
صادرات نفت
ایران یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان نفت در جهان است. در سال‌های اخیر این کشور به دلیل تحریم‌های بین‌المللی با محدودیت‌هایی در صادرات نفت مواجه شده است، اما در صورت امضای توافق میان ایران و آمریکا، این تحریم‌ها احتمال دارد لغو شود یا کاهش یابد. این امر می‌تواند به افزایش صادرات نفت ایران و بازگشت آن به بازارهای جهانی منجر شود. این مساله برای افغانستان می‌تواند مزایای اقتصادی داشته باشد، زیرا این کشور به شدت به واردات نفت و سوخت از ایران وابسته است.
صادرات برق ایران به افغانستان
یکی از حوزه‌های مهم همکاری میان ایران و افغانستان تأمین انرژی است. ایران از بزرگ‌ترین تأمین‌کنندگان برق برای افغانستان، در حال حاضر بخش زیادی از نیازهای برق این کشور را تأمین می‌کند.
اگر مذاکرات ایران و آمریکا به نتایج مثبت برسد و تحریم‌ها کاهش یابد، ایران می تواند ظرفیت تولید و صادرات برق خود را افزایش دهد و به دنبال آن قادر خواهد بود تا به نیازهای فزاینده برق افغانستان پاسخ دهد. به این ترتیب توسعه روابط انرژی میان ایران و افغانستان، می‌تواند باعث افزایش منابع انرژی در افغانستان و کاهش وابستگی این کشور به منابع انرژی دیگر شود. این مسئله به ویژه برای افغانستان که با مشکلات جدی در تأمین برق مواجه است، بسیار مهم خواهد بود.
ارزش ریال ایران
توافق احتمالی ایران و ایالات متحده می‌تواند تأثیرات چشمگیری بر ارزش ریال ایران داشته باشد. با کاهش تحریم‌ها و بهبود وضعیت اقتصادی ایران، ریال ایران تقویت خواهد شد. این تغییرات احتمالا تأثیرات متفاوتی بر افغانستان بگذارد.
از یک طرف، تقویت ریال منجر به کاهش هزینه‌های واردات از ایران به افغانستان می شود. در نتیجه، کالاهایی که از ایران وارد می‌شوند، ممکن است با قیمت‌های کمتری در دسترس مردم افغانستان قرار گیرد، که به بهبود قدرت خرید در این کشور منتهی می شود، اما از طرف دیگر، تقویت ریال ممکن است سبب افزایش هزینه‌های واردات از کشورهای دیگر شود که روی تورم و قدرت خرید مردم افغانستان تأثیر خواهد گذاشت. این تغییرات در بازار ارز نیاز به مدیریت دقیق از سوی دولت افغانستان را دارد.
سرمایه‌گذاری و رشد اقتصادی افغانستان
توافق احتمالی ایران و آمریکا قادر خواهد بودکه فرصت‌های جدیدی را برای سرمایه‌گذاری در افغانستان ایجاد کند. با بهبود شرایط اقتصادی، ایران می تواند پروژه‌های مشترک اقتصادی با کشورهای همسایه از جمله افغانستان را آغاز کند. این پروژه‌ها می‌توانند در زمینه‌های مختلفی از جمله حمل‌ونقل، انرژی، کشاورزی و صنایع ایجاد شوند. افزایش سرمایه‌گذاری خارجی در افغانستان می‌تواند زمینه ایجاد اشتغال و بهبود زیرساخت‌های این کشور را فراهم کند و به رشد اقتصادی و توسعه پایدار افغانستان کمک خواهد کرد.
جمع‌بندی
توافق احتمالی ایران و آمریکا می‌تواند برای اقتصاد شکننده افغانستان فرصتی حیاتی باشد. به نظر می رسد این توافق با تسهیل تجارت از طریق بندر چابهار، تقویت صادرات برق و کاهش وابستگی به منابع خارجی دیگر، ظرفیت رونق اقتصادی و توسعه زیرساخت‌ها را دارد.
با این حال، مدیریت چالش‌هایی نظیر نوسانات ارزی و اثرات اجتماعی این تحولات ضروری است. در نهایت، این توافق می‌تواند به یک نقطه عطف در روابط اقتصادی و تجاری میان ایران و افغانستان تبدیل شود و افق‌های جدیدی را برای همکاری‌های دو کشور در آینده باز کند.
