امیرخان متقی پس از سفر به عمان و امارات متحده عربی اخیرا عربستان سعودی را به عنوان مقصد بعدی سفر انتخاب کرد. سه کشوری که رابطه نزدیکی با آمریکا دارند و سفر متقی به ریاض درست هنگامی صورت گرفت که روابط ایالات متحده و طالبان در مرحله تازه ای قرار گرفته است؛ اما ذبیح الله مجاهد، سخنگوی ارشد حکومت طالبان این سفر را گام مهمی در تقویت روابط دو کشور خواند.
به قدرت رسیدن طالبان، چشم انداز سیاسی افغانستان را تغییر داد و نظم تعامل با این کشور را از طریق ایجاد نظامی سخت‌گیرانه و اتحادهای استراتژیک آن با چالش هایی مواجه کرد.
علیرغم عدم به رسمیت شناختن بین المللی حکومت طالبان، کشورهای منطقه و برخی کشورهای فرامنطقه‌ای و قدرت‌های بزرگ چون چین و روسیه، تعامل خود را با طالبان برقرار کرده اند. این تعاملات با ترکیب پیچیده ای از نگرانی های امنیتی و منافع اقتصادی شکل گرفته است. این در حالی است که انتظار می رفت نسخه جدید طالبان، مداراگرتر، معتدل‌تر و منعطف‌تر باشد؛ امری که تعامل با این گروه را برای کشورها تسهیل می کرد، اما تداوم سیاست های سخت‌گیرانه داخلی طالبان و عدم انعطاف این گروه در تغییر این سیاست ها در برابر خواسته های جهانی با این استدلال که در امور داخلی افغانستان «مداخله» نکنید، عدم اعتماد به این گروه، اتخاذ سیاست صبر و احتیاط و جای خالی متحدان در صحنه تحولات افغانستان، بسیاری از کشورها از جمله عربستان سعودی را در برقراری روابط محتاط کرده است؛ کشوری که در دور نخست حکومت طالبان در دهه ۹۰ میلادی برخلاف مسیر جهان، طالبان را به رسمیت شناخته بود.
ریاض اما این‌بار در حالی که آمریکا حضور خود در افغانستان را حداقل در ظاهر امر به صفر رسانده بود، نخواست با حاکمان تازه کابل وارد تعاملات جدی شود. به طوری که این کشور در همان ابتدا به دلایل امنیتی سفارتخانه خود در کابل را بست. بعدتر این کشور پل ارتباطی خود با کابل را بیشتر با ارسال کمک های بشردوستانه از طریق سازمان همکاری اسلامی ترمیم کرد.
اما در ماه های اخیر، نشانه هایی از تغییر سیاست این کشور نسبت به افغانستان دیده می‌شود. عربستان در ماه های اخیر در حالی میزبان مقامات طالبان بوده و به دلیل وجود خانه خدا به مقصد مهم سفرهای مقامات طالبان مبدل شده که برخلاف انتظارها این کشور در دور دوم حکومت طالبان تمایل چندانی به برقراری روابط عمیق نشان نداده است. برخلاف قطر و امارات متحده عربی که در تلاش بودند در مرکز ثقل تحولات افغانستان قرار بگیرند، ریاض ترجیح داد که از دور به تماشای آنچه در افغانستان پس از آگوست 2021 می‌گذرد بنشیند؛ اما این صبر استراتژیک ریاض و آزمون و خطای این کشور در میان جای خالی آمریکا به نظر می رسد تغییر کرده و این پادشاهی عربی را به حضور فعالانه تر در افغانستان تحت حاکمیت طالبان سوق داده و علاقمند کرده است.
در دسامبر 2024 پادشاهی سعودی از سرگیری ماموریت دیپلماتیک خود در کابل را اعلام کرد. این تحول سه سال پس از بستن سفارت عربستان در کابل پس از تسلط طالبان در سال 2021 صورت گرفت. اخیرا نیز مقامات این کشور هرازگاهی به گفتگو با طالبان در کابل می نشینند.
از سوی دیگر، طالبان نیز از فرصت به وجود آمده استفاده کرده و با سفرهای مکرر به ریاض به دنبال نشان دادن قدرت دیپلماسی طالبان، تلاش برای تقویت جایگاه خود در جهان اسلام و نشان دادن پیوند نزدیک طالبان با عربستان است به طوری که مجاهد، استقبال از متقی را «با عزت و پروتکل‌های عالی» را نشان دهنده حسن نیت و روابط نیک خوانده است. هرچند که تاکنون هیچ دیدار رسمی در جریان این سفر گزارش نشده و مجاهد نیز درباره دیدارهای احتمالی متقی با مقامات سعودی صحبت نکرده است.
در ادامه باید گفت که ریاض در حالی با آرامش درحال باز کردن جای پای خود در افغانستان است که زمزمه ها از بازگشت آمریکا به افغانستان و از سرگیری روابط میان طالبان و ایالات متحده بالا گرفته است؛ به ویژه آنکه به تازگی طالبان میزبان هیاتی آمریکایی در کابل بود؛ دیداری که بعدتر ضمن آزادسازی زندانیان آمریکایی از زندان های طالبان منجر به حذف نام برخی رهبران این گروه از برنامه «پاداش برای عدالت» آمریکا و نام افغانستان از فهرست ارزیابی تهدید سالانه ایالات متحده شد.
اما سفر متقی درست قبل از سفر ترامپ به عربستان بار دیگر ذهن ها را به نقش و جایگاه عربستان سعودی در نزدیکی به غرب به ویژه ایالات متحده برجسته کرده است. طالبان که از زمان بازگشت ترامپ در تقلای بهبود روابط هستند و امید دارند که روابط دوطرف را در سطح قابل توجهی ارتقا دهند، دست به دامن کشورهای عربی منجمله عربستان شده‌اند. طالبان به خوبی می دانند که ریاض می تواند میانجیگر خوبی برای ترمیم روابط این گروه با واشنگتن باشد.
به نظر می رسد تصمیم طالبان برای تقویت روابط با آمریکا ریاض را به متن تحولات این کشور برگرداند، هرچند طالبان باید این مساله را نیز کنترل کند که توازنی میان رابطه با عربستان دیگر کشورهای عربی چون قطر و امارات داشته باشد.
به هر روی، طالبان که به دنبال آن است تا روابط خود با امریکا را با هدف شناسایی بین المللی از مجرای کشورهای عربی پی‌گیری کند این بار به دنبال آن است تا دست دوستی خود را از آستین عربستان به سمت واشنگتن دراز کند.
