سه روز در کابل؛ تحلیلی بر سفر فرستاده ویژه پاکستان به کابل

محمد صادق نماینده ویژه پاکستان در امور افغانستان روز گذشته به سفر سه روزه خود به کابل ( ۱تا ۳ فروردین ۱۴۰۴ ) پایان داد و از طریق دبی به اسلام آباد بازگشت.

رسانه های پاکستان این سفر را بسیار موفقیت آمیز و پر حاصل دانسته و چنین نوشته اند که پاکستان و افغانستان درمسیر شکستن یخ در روابط، دو طرف بر روی تعدادی از گام ها برای کاهش تنش های تند بین دو همسایه به توافق رسیدند. از نظر رسانه های پاکستان روابط دو کشور در حال فروپاشی بود که با سفر صادق این روابط احیاء شد و به سمت بهبودی خواهد رفت.

از مجموعه برنامه های صادق در این سفر سه روزه فقط ملاقات های وی با امیرخان متقی وزیر خارجه و نورالدین عزیزی وزیر تجارت افغانستان همچنین حضور وی در سفارت پاکستان به مناسبت روز پاکستان و شرکت در مراسم برافراشتن پرچم خبری شده و از سایر ملاقاتها و برنامه های وی در کابل خبری منتشر نشده است.

وقتی رسانه های پاکستان سفر صادق به کابل را به عنوان سفر نجات بخش روابط معرفی می کنند نمی توان قبول کرد که با دو ملاقات خبری شده در طول سه روز اقامت در کابل، چنین کار بزرگی صورت گرفته شده باشد. بدیهی است صادق ملاقاتها و برنامه های دیگری داشته است که خبری نشده باشد.

فضای سیاسی کابل در زمان سفر صادق فضای خاصی است. زمانی است که یک هیات بلندپایه آمریکایی با ترکیبی ویژه برای اولین بار بعد از سقوط جمهوریت و به قدرت رسیدن مجدد طالبان در افغانستان به این کشور سفر کرده و حسب گفته های سخنگویان دو طرف سفری موفقیت آمیز بوده است. از نتایج اولیه این سفر آزاد سازی زندانی آمریکایی ” جورج گلزمن ” توسط طالبان و حذف نام سراج الدین حقانی و دو تن دیگر از فهرست تحت تعقیب امریکایی ها بود و حسب شنیده ها سفارت امریکا در کابل در حال آماده سازی برای بازگشایی ( کنسولی و اطلاعاتی ) است.

نکته حساس دیگری که لازم است در خصوص فضای سیاسی کابل در زمان سفر صادق که در هیچ رسانه ای به آن پرداخته نشده است اشاره کرد، این است که زلمی خلیلزاد که همراه بوئلر رئیس هیات آمریکایی به کابل آمده بود درست در همین زمان پستی را در شبکه ایکس به اشتراک گذاشت و نوشت:

” تشکیلات پاکستان درحال شکست است و کشور را به سمت فروپاشی سوق می دهد. برای جلوگیری از تراژدی آینده ، یک بازنگری اساسی در سیاستها ضروری است. زمان در حال از دست رفتن است.”

اگر این دو مطلب را در کنار هم قرار دهیم و فضای شکل گرفته در کابل را بعد از سفر هیات آمریکایی در نظر بگیریم می توانیم بگوییم که صادق در شرایط سختی مذاکره کرده است و به نظر میرسد روایت طرف افغان از نتایج سفر صادق با روایت طرف پاکستانی اگر درجمله بندی موفقیت آمیز بودن سفر مشترک باشد در محتوای و مصادیق موفقیت متفاوت است.

در بیانیه مطبوعاتی سفارت پاکستان در کابل که روز سوم فروردین درباره سفر صادق منتشر شده آمده است : “منافع اقتصادی پاکستان و افغانستان ذاتا به هم مرتبط هستند. صلح و پیشرفت در افغانستان برای ثبات منطقه ضروری است. پاکستان و افغانستان باید تلاشهای خود را برای تقویت توسعه اقتصادی منطقه ای افزایش دهند.افغانستان همچنان یکی از مهمترین شرکای منطقه ای پاکستان است. هر دو کشور باید برای تقویت تجارت دوجانبه و تقویت ارتباطات منطقه ای با یکدیگر همکاری کنند.پاکستان همچنان متعهد به روابط دوجانبه قوی و دوجانبه سودمند با افغانستان است. این نظرات را سفیر صادق نماینده ویژه پاکستان در امور افغانستان به عنوان مهمان افتخاری مراسم برافراشتن پرچم در سفارت پاکستان در کابل بیان کرد.”

اگر در کنار بیانیه مطبوعاتی سفارت پاکستان درباره سفر صادق یادداشت روزنامه الکترونیکی ” اکسپرس تریبیون ” را که ساعتی پیش در باره همین سفر با عنوان ” فرستاده ، سفر پر بار به کابل را به پایان برد ” منتشر کرده مورد توجه قرار دهیم آن زمان متوجه نکات دیگری خواهیم شد.

اکسپرس تریبیون در کنار تعریف از موفقیت های سفر به نقل از یک منبع آگاه درباره گفتگوهای پشت دربهای بسته می نویسد:

در قلب این روابط آشفته دو کشور، موضوع پناهگاه های تروریستی تحریک طالبان پاکستان (TTP) و گروه های وابسته به آن است. این منبع گفت که این موضوع در جریان دیدارهای سفیر صادق با مقامات افغان در راس دستور کار قرار داشت. این منبع فاش کرد که حکومت طالبان افغانستان نیز نگران فعالیت تحریک طالبان پاکستان بوده و به دنبال زمان مناسب برای همکاری با پاکستان برای مقابله با این مشکل است.

دولت طالبان ناتوانی خود را در کنترل این گروه یا حداقل حرکت آنها در نزدیکی مرز ابراز کرد.به طرف پاکستانی گفته شد که اگر پاکستان با ارتش عظیم و همه منابع نتواند جلوی نفوذ تحریک طالبان پاکستان را بگیرد، کابل چگونه می تواند همین کار را انجام دهد. با این حال، پاکستان با توضیحات آنها قانع نشد و به طالبان افغانستان گفت که آنها می توانند کارهای بیشتری انجام دهند یا حداقل از پیوستن اتباع افغان به TTP جلوگیری کنند.

به گفته این منبع، علیرغم اختلاف نظرها در مورد برخی موضوعات، گفتگوها در فضایی صمیمانه و مثبت انجام شد. دو طرف انتظار یک حرکت مثبت را دارند تا هرگونه حادثه مهمی که ممکن است روند را از مسیر خارج کند،منع کند.بین دو طرف بحث و تبادل نظر شد تا موضوعات سیاسی و غیره از همکاری های تجاری و اقتصادی جدا شود.

در کنار روایت های رسمی و رسانه ای پاکستان لازم است به روایت رسمی طرف افغان درباره سفر صادق هم که از طرف وزارت خارجه افغانستان منتشرشده توجه کنیم. در خبر کوتاهی که در سایت وزارت خارجه افغانستان از دیدار امیرخان متقی با محمد صادق آمده ضمن اشاره کلی به مطالب مطروحه در ملاقات نوشته است :

” وزیر امور خارجه تاکید نمود که موانع در راههای ترانزیتی و بخشهای تجاری به نفع هیچ جانبی نیست و نیاز است تا مسائل به یکدیگر وصل داده نشوند.وی همچنین یادآوری کرد که مهاجرین افغان مقیم پاکستان باید به جای اخراج اجباری ، به شکل آبرومندانه و به تدریج به کشور برگردند.”
با مروری مجدد برمطالب فوق و استخراج موارد مشترک و متفاوت روایتها ،در تحلیل نهایی می توان نوشت که به نظر می رسد در مجموع این سفر برای طرف افغان دستاورد بیشتری داشته است زیرا که گذرگاه ترخم برای عبور کالاهای تجاری که به عنوان عامل فشار به افغانستان به کار گرفته شده بود قبل از سفر صادق باز گردید و در پایان سفر دو طرف توافق کردند موضوعات سیاسی و غیره از همکاری های تجاری و اقتصادی جدا شود.

طرف افغان در مذاکرات سیاسی خود با کشورهای مختلف با مهارت خاصی موضوعات موجود در روابط خود با آن کشور را به اجزای مختلف تقسیم می کند و در آن چه به سود اوست توافق می کند و در آنچه نفعی ندارد مذاکره را ناتمام می گذارد و یک توافق کلی هم در ضرورت تفکیک موضوعات از طرف مقابل خود می گیرد. این تاکتیک مذاکرتی طرف افغان در موضع حقابه با جمهوری ایران و در موضوع تروریسم و مرز با جمهوری اسلامی پاکستان تاکتیک مذاکراتی موفقی برای طرف افغان بوده است. اتفاقی که شاهد تکرار آن درسفر سه روز صادق به کابل بودیم.