افغانستان، سال جدید خورشیدی را با یک دیدار سیاسی قابل توجه آغاز کرد. طالبان که تنها چندماه دیگر چهارمین سال حضور خود را در قدرت تجلیل خواهند کرد، میزبان هیاتی آمریکایی از جمله زلمی خلیلزاد، نماینده سابق ویژه آمریکا برای افغانستان و آدام بویلر، نماینده ویژه ترامپ در امور زندانیان بود.
ضیا احمد تکل، معاون سخنگوی وزارت خارجه طالبان در حساب رسمی خود در ایکس به نقل از بویلر نوشت پیشرفت در مورد زندانیان میان طالبان و ایالات متحده گام خوبی در جهت «ایجاد اعتماد» است.
زلمی خلیلزاد دیدار با طالبان را خوب توصیف کرد که توانسته‌اند که یک آمریکایی را از زندان آزاد کنند. در مقابل، متقی نیز این سفر را یک پیشرفت در روابط میان دو کشور توصیف کرد. او همچنین گفت که افغانستان و آمریکا باید از اثرات جنگ 20 ساله بیرون بیایند و روابط سیاسی و اقتصادی داشته باشند.
مثلث خلیلزاد، طالبان، ترامپ با نقش مرکزی دوحه
بازگشت ترامپ به قدرت اگر برای جهان با نگرانی های بزرگ همراه بود، اما طالبان گویا پیروزی او را به فال نیک گرفتند.
طالبان حضور دوباره او را روزنه امیدی برای بازگشایی روابط با ایالات متحده و از قبلِ آن خروج افغانستان تحت حاکمیت طالبان از انزوا و فراتر از آن شناسایی بین المللی تصور کردند. پس از پیروزی ترامپ این گروه گفته بود که امیدوار است «فصل جدیدی» در روابط با ایالات متحده ایجاد کند.
طالبان هرچند در دوره زمامداری بایدن در کاخ سفید بار دیگر طعم شیرین قدرت را چشید، اما سنگ بنای این حضور و کنترل قدرت در معامله ای تحت نام «توافقنامه دوحه» که بازیگردان اصلی آن زلمی خلیلزاد و در میدان بازی قطر بود؛ رقم خورد. باید گفت که این واقعیت که توافقنامه دوحه در اولین دوره ریاست جمهوری ترامپ امضا شد این امیدواری را در میان مقامات طالبان ایجاد کرده است که ترامپ شاید دوباره سیاست آمریکا را به نفع آنها تغییر دهد ولو از طریق معامله.
به عبارت دیگر،حضور ترامپ در کاخ سفید شاید برای جهان نیک نبود، اما طالبان را در رسیدن به رویای قدرت یاری کرد. حالا طالبان انتظار دارد که این‌بار ترامپ آنها را نیز در خروج از انزوا و فراتر از آن شناسایی بین المللی نیز کمک کند.
این سفر چند نکته برجسته دارد:
هیأت آمریکایی در حالی در کابل حضور می یابد که در ترکیب آن زلمی خلیلزاد بدون جایگاه رسمی قرار دارد. او که هیچ مقام رسمی ندارد، اما در نقش تسهیل کننده روابط به دلیل نفوذی که بر طالبان دارد عرض اندام کرد، حضوری که احتمالا در آینده بیشتر خواهد شد.
اما حضور خلیلزاد شاید هرچند برای طالبان خوش قدم باشد برای مخالفان این گروه هیچگاه همراه با خیر نبوده است. از سوی دیگر، باز شدن پای او به کابل حکایت از آن دارد که او افغانستان تحت حاکمیت طالبان را برخلاف دوره بایدن اگرنه در اولویت اول اما در حاشیه نیز قرار نخواهد داد و شاید به گرم شدن یخ‌های رابطه کابل و واشنگتن کمک کند.نتیجه‌گیری نهایی از این دیدار هرچند هنوز زود است اما حضور خلیلزاد به بازشدن دوباره پرونده افغانستان در کاخ سفید کمک خواهد کرد.
مساله بعدی، نقش قطر در آزادی گروگان آمریکایی است. قطر که در جریان مذاکرات صلح افغانستان نیز در مرکز تحولات قرار داشت اکنون نیز نشان داد که این کشور همچنان کنترل اوضاع افغانستان در معادلات منطقه ای را برعهده دارد. به طوری که روبیو گفت که قطر همواره ثابت کرده است که یک شریک و میانجی قابل اعتماد است و مذاکرات پیچیده را تسهیل می کند. از سوی دیگر ترکیب دوحه و خلیلزاد نیز قابل تامل است.
نکته سوم، آزادی زندانی آمریکایی به عنوان بخشی از «حسن نیت» طالبان به ایالات متحده است. هرچند آزادی او به نوعی هدیه طالبان به آمریکا است، اما بر نقش «دیپلماسی گروگانگیری» طالبان نیز تاکید دارد. سیاستی که در طول تاریخ این جنبش از آن توانسته در پیشبرد اهداف خود نهایت استفاده را ببرد.
در نهایت باید گفت که این دیدار در حالی رخ داده که ترامپ از زمان روی کار آمدن خود ضمن تهدید طالبان مبنی بر بازپس‌گیری تسلحیات به جامانده و گرفتن پایگاه بگرام و قطع کمک های مالی گویا طالبان را در سیاست خارجی آمریکا که در دوره بایدن کاملا به حاشیه رفته بود در متن البته با اولویت دست چندم قرار داده است.
از سوی دیگر، طالبان با قاطعیت درخواست ترامپ برای بازگرداندن 7 میلیارد دلار تجهیزات را رد کرده است. باید گفت این تسلحیات ضمن آنکه نماد پیروزی طالبان بر آمریکا است پس دادن آن به معنای تسلیم این گروه، کاهش توانایی تسلیحاتی طالبان در برابر مخالفانی چون داعش است و از سوی دیگر طبق گزارش ها بخشی از این تسلیحات به دست گروه هایی مانند القاعده قرار دارد.
هرچند این سفر به نقطه عطفی در روابط دو طرف تبدیل شده و احتمالاتی از دور تازه معاملات برجسته شده، اما پاسخ به این پرسش که روابط دیپلماتیک دو کشور از سرگرفته می شود یا خیر هنوز زود است. طالبان که شناسایی رسمی آنها در صحنه بین المللی به نوعی به روابط با آمریکا گره خورده است احتمالا باید امتیازات گسترده ای به طرف مقابلش بدهد.
امری که تصمیم نهایی آن نه در کابل، بلکه در قندهار گرفته می شود؛ جایی که غرب همچنان یک خط قرمز جدی است.
