به گزارش ایراف، در سال های اخیر، روابط واشنگتن و اسلام آباد به دلیل حمایت ادعایی اسلام آباد از طالبان در تصرف کابل در سال 2021 بدتر شده است؛ تنش ها زمانی بیشتر شد که عمران خان، نخست وزیر سابق پاکستان، واشنگتن را به سازماندهی برکناری خود از طریق رأی گیری پارلمان متهم کرد؛ اتهامی که ایالات متحده آن را رد می کند.
شهباز شریف، نخست‌وزیر کنونی پاکستان، مدت کوتاهی پس از ادای سوگند ترامپ به عنوان چهل و هفتمین رئیس‌جمهور ایالات متحده، گفت که مشتاق همکاری با دونالد ترامپ برای یک شراکت «پایدار» بین پاکستان و ایالات متحده است.
پاکستان و آمریکا در طول جنگ سرد و در مبارزه با القاعده پس از 11 سپتامبر با یکدیگر همکاری کردند، اما روابط آنها نیز با اولویت های متفاوت در موضوعات مختلف مورد آزمایش قرار گرفت. در سال‌های اخیر، روابط واشنگتن و اسلام‌آباد بدتر شده است.
تنش ها در سال 2022 زمانی که عمران خان، نخست وزیر سابق پاکستان، دولت بایدن را به سازماندهی برکناری او از طریق رای پارلمان متهم کرد، بیشتر شد؛ اتهامی که ایالات متحده آن را رد کرد. از زمان برکناری خان در سال 2022، دولت شریف تلاش های مکرری را برای ترمیم روابط آسیب‌دیده انجام داده است.
شریف با انتشار پستی در ایکس، با ابراز «بهترین آرزوها» برای ترامپ برای دومین دوره ریاست جمهوری، گفت: «در طول سال‌ها، دو کشور بزرگ ما با یکدیگر همکاری نزدیکی داشته‌اند تا صلح و رفاه در منطقه و فراتر از آن را برای مردم خود دنبال کنند و در آینده نیز به این کار ادامه خواهند داد.»
وی افزود: «من مشتاقانه منتظر همکاری با او برای تقویت همکاری پایدار پاکستان و ایالات متحده هستم.»
از دیگر سو اما اختلافاتی بین هر دو کشور بر سر برنامه تسلیحات هسته ای پاکستان به وجود آمده است. اواخر سال گذشته میلادی، جان فاینر، معاون مشاور امنیت ملی پیشین آمریکا، گفت که توسعه موشک های بالستیک دوربرد پاکستان با سلاح هسته ای می تواند به طور بالقوه ایالات متحده را هدف قرار دهد.
این بیانیه پس از آن صادر شد که آمریکا اعلام کرد تحریم های جدیدی را در رابطه با برنامه موشکی پاکستان اعمال می کند، از جمله سازمان دفاعی دولتی که بر این برنامه نظارت دارد. وزارت امور خارجه دولت اسلام آباد در آن زمان گفت که توانایی های استراتژیک پاکستان صرفاً برای دفاع از حاکمیت این کشور است و اتهامات واشنگتن را «عاری از عقلانیت» عنوان کرد.
پس از آن، شفقت علی خان، سخنگوی وزارت خارجه پاکستان، گفت که پاکستان به دنبال «تحکیم» روابط خود با ایالات متحده است که با همکاری چند لایه در اقتصاد، تجارت، ارتباطات مردمی، امنیت و مبارزه با تروریسم مشخص شده است.
شفقت علی خان به عرب نیوز گفت: «روابط پاکستان و آمریکا سابقه بسیار طولانی دارد و این روابط، غنی و متراکم باقی مانده است و ما به همکاری با دولت جدید برای تحکیم و تقویت بیشتر این روابط حیاتی ادامه خواهیم داد.»
وی افزود: «ما به دنبال تقویت بیشتر این روابط با تضمین تداوم رشد مثبت روابط دوجانبه هستیم.»
اما بسیاری از کارشناسان مسائل خارجی معتقدند که دولت جدید آمریکا کما فی سابق به پاکستان از دریچه چین و هند، خواهد نگریست.
دکتر ظفر نواز جاسپال، استاد دانشکده سیاست و روابط بین‌الملل دانشگاه قائد اعظم می‌گوید: «بزرگترین چالش برای پاکستان این است که دولت ترامپ به سیاست‌های قبلی خود در نگاه به پاکستان از دریچه چین و هند ادامه خواهد داد.»
وی افزود: اکنون بزرگترین چالش پیش روی ما این است که چگونه آمریکایی ها را متقاعد کنیم که اگرچه بخشی از سیاست های آمریکا برای مهار چین نخواهیم بود، اما در عین حال می توانیم بخشی از سیاست های آمریکایی ها در مقابله با چالش های امنیتی غیرسنتی و همچنین افغانستان باشیم.
سناتور شری رحمان که پیش از این به عنوان سفیر پاکستان در آمریکا خدمت کرده است، گفت که هر انتقال، فرصت هایی را برای بازنشانی فراهم می کند. پاکستان باید تلاش کند تا روابط خود را با آمریکا از یک نگاه صرفاً امنیتی به یک نگاه گسترده تر اقتصادی و تجاری تغییر دهد. یعنی به جای اینکه فقط روی مسائل امنیتی و نظامی تمرکز کند، باید به دنبال همکاری های اقتصادی و تجاری با آمریکا باشد.
وی افزود: اسلام آباد باید یک دستور کار روشن با نقاط عطف تعریف شده برای تعامل مداوم بر سر شرایط بهتر تجاری داشته باشد، نه اینکه فقط منتظر واکنش واشنگتن به بادهای مخالف منطقه باشد، زیرا پاکستان خود را به دنبال تعادل در برابر مسابقه تسلیحاتی هند در جنوب آسیا می بیند.
دکتر سلما مالک، یکی دیگر از کارشناسان امور خارجی، گفت: اگر ایالات متحده سیاست هایی را علیه چین اتخاذ کند، هر اقدام یا تصمیم سیاستی که اتخاذ می کند، «تأثیر مستقیم یا غیرمستقیم بر پاکستان» خواهد داشت.
وی افزود: بنابراین، مهم است که بیش از حد واکنش نشان ندهیم یا وحشت نکنیم، در عوض، باید محتاطانه با تحولات برخورد کنیم، فرصت‌ها را ارزیابی کنیم و بر اساس آن واکنش نشان دهیم.
از دیگر سو، پس از روی کار آمدن دونالد ترامپ در آمریکا، پاکستانی ها در مورد موضع احتمالی وی در برابر عمران خان، نخست وزیر سابق پاکستان که زندانی شده است، گمانه زنی می‌کنند.
بخشی از پاکستان، به ویژه اعضای حزب تحریک انصاف پاکستان (PTI)، معتقدند که ترامپ ممکن است برای آزادی خان مداخله کند. این گمانه زنی ها در میان کانال های رسانه های اجتماعی و حامیان خارج از کشور حزب، به ویژه آنهایی که در ایالات متحده زندگی می کنند و برای رهبر زندانی خود لابی‌گری می کنند، رایج است. آنها امیدوارند که دولت ترامپ را متقاعد کنند که مقامات پاکستانی را برای آزادی خان از زندان تحت فشار قرار دهد.
در سال 2023، دادگاهی خان را به دلیل فروش غیرقانونی هدایای دولتی به سه سال زندان محکوم کرد. علاوه بر این، نخست وزیر سابق پاکستان با اتهامات ضد تروریسم مرتبط با خشونت پس از دستگیری در ماه مه 2023 مواجه است.
رهبری حزب تحریک انصاف در خارج از کشور خوشبین است. آنها اشاره می کنند که بین ترامپ در دوره اول ریاست جمهوری او و خان، رفاقتی استثنایی وجود داشت. این دو رهبر در سطح شخصی به هم متصل شدند. آنها استدلال می کنند که این رابطه می تواند ترامپ را وادار کند تا فعالانه در تلاش برای آزادی خان از زندان شرکت کند.
این گمانه زنی ها با ابراز حمایت ریچارد گرنل، فرستاده جدید ترامپ برای ماموریت های ویژه از رهبر زندانی حزب تحریک انصاف، شدت گرفته است. گرنل در 26 نوامبر، همزمان با سرکوب معترضان PTI که به دی- چوک اسلام‌آباد راهپیمایی می‌کردند، توییت کرد: «عمران خان را آزاد کنید.»
در بیانیه اخیر، گرنل، یک شخصیت جنجالی که به اظهارات توهین آمیز و عجیب و غریب معروف است، تاکید کرد که ایالات متحده در دوران دولت ترامپ، به ویژه در دوران رهبری خان، روابط قوی تری با پاکستان داشت.
این نظرات با انتشار تصاویر جعلی تولید شده توسط هوش مصنوعی در رسانه های اجتماعی که در آن ترامپ بنرهایی در حمایت از آزادی خان در دست دارد، مورد توجه قرار گرفته است.
به نظر می رسد که این تحولات باعث بی قراری مقامات دولتی در پاکستان شده است.
طلال چودری، سناتور حزب حاکم مسلمان لیگ نواز پاکستان، در واکنش به اظهارات گرنل اظهار داشت که موضع دولت «بسیار روشن است: این موضوع داخلی ماست». وی هرگونه احتمال آزادی خان را بر اساس چنین اظهاراتی رد و تاکید کرد که عمران خان با اتهامات فساد و نقض قانون اساسی روبرو است.
به همین ترتیب، خواجه آصف، وزیر دفاع پاکستان، پست های اخیر گرنل در حمایت از خان را کم اهمیت جلوه داد و تاکید کرد که دولت انتظار نداشت این اظهارات پس از روی کار آمدن ترامپ در 20 ژانویه، عواقبی داشته باشد.
آصف در مصاحبه ای در پاسخ به سوالی درباره فشار احتمالی ایالات متحده در رابطه با آزادی خان پس از انتصاب گرنل گفت: «فکر نمی کنم هیچ فشاری در کار باشد.»
آصف ادامه داد: «در سیاست آمریکا ملاحظات مختلفی وجود دارد که افراد و احزاب مختلف دارند و بر اساس آن نظرات خود را بیان می‌کنند، اما تا آنجا که روابط دولت با دولت پیش می‌رود، بیان یا تفسیر آنها از طریق هر توئیت یا اظهاراتی از این دست دور از ذهن است… و فکر نمی‌کنم در هیچ سطحی [توئیت‌های گرنل] عواقبی داشته باشند.»
در حالی که حزب تحریک انصاف ممکن است برای مداخله ایالات متحده در پشت صحنه برای تضمین آزادی رهبر خود امیدوار باشد و لابی کند، تاریخ روابط پاکستان و ایالات متحده نشان می دهد که چنین مداخلاتی به دلایل مختلف به ندرت اتفاق می افتد یا موفق می شود.
با وجود روابط شخصی گرم بین ترامپ و خان، ارتباط بین ایالات متحده و پاکستان در طول دوره تصدی آنها در راس قدرت تا حد زیادی فاقد محتوا بود.
در ابتدا، زمانی که ترامپ از توقف کمک های ایالات متحده به پاکستان، از جمله وجوه حمایتی ائتلاف، خبر داد، روابط تیره شد. برای بیش از نیمی از دوره ریاست جمهوری ترامپ، هیچ سفیر ایالات متحده در اسلام آباد حضور نداشت. با این حال، پس از تصمیم ترامپ برای خروج نیروها از افغانستان، روابط بهبود یافت، زیرا واشنگتن به دنبال کمک پاکستان برای تسهیل گفتگو با طالبان و رسیدن به توافق در دوحه بود.
علاوه بر این، روابط بین ارتش ایالات متحده و پاکستان اغلب به کاهش فشارهایی که رهبران سیاسی در واشنگتن ممکن است اعمال کنند، حتی در زمان تیره شدن روابط دیپلماتیک کمک کرده است. رابطه پاکستان با ایالات متحده نیز عمیقاً در نهادهای بروکراتیک و دفاعی ایالات متحده تعبیه شده است و آن را در برابر تغییر احساسات سیاسی یا لابی کردن فعالان هر حزب مقاوم می کند.
ترامپ تهدید کرده است که تعرفه های بالایی را بر طیفی از کشورها از جمله چین، هند و متحدان اروپایی ایالات متحده اعمال خواهد کرد. این می تواند پیامدهای منفی برای اقتصاد ایالات متحده داشته باشد و چالش هایی را برای ترامپ ایجاد کند.
در نتیجه، بعید به نظر می رسد که او زمان یا تمایلی برای سرمایه گذاری در حمایت از خان داشته باشد، به ویژه با توجه به حداقل علاقه ایالات متحده به پاکستان در حال حاضر.
همچنین گیج کننده است که چرا ایالات متحده به حمایت از رهبری فکر می کند که قبلاً روایت سیاسی خود را ساخته و با انتقاد از واشنگتن به دلیل نقشی که تصور می شود در برکناری وی در سال 2022 داشته است، به محبوبیت دست یافته است. در واقع، روایت خان ممکن است به عدم محبوبیت فزاینده ایالات متحده در پاکستان کمک کرده باشد.
علاوه بر این، برای ایالات متحده غیرمنطقی است که روابط خود را با دولت پاکستان، به ویژه ارتش – متحدی با سابقه ثابت شده – برای حمایت از شخصیتی از نظر سیاسی بی ثبات و غیرقابل پیش بینی مانند خان به خطر بیاندازد.
وزارت امور خارجه ایالات متحده به صراحت اعلام کرده است که تصمیمات مربوط به اقدام قانونی علیه نخست وزیر سابق پاکستان توسط دادگاه های پاکستان تعیین خواهد شد. یک سخنگوی وزارت خارجه این کشور نیز گفت: «ما در مورد مکاتبات کنگره اظهار نظر نمی کنیم… رسیدگی های حقوقی علیه نخست وزیر سابق موضوعی است که دادگاه های پاکستان باید در مورد آن تصمیم بگیرند.»
به این ترتیب در حالی که حامیان تحریک انصاف ممکن است در مورد مداخله احتمالی ترامپ برای آزادی عمران خان حدس و گمان هایی بزنند، اما چنین مذاکراتی بین ایالات متحده و پاکستان، یا موضع رسمی منعکس کننده آن، بسیار بعید است.
