به گزارش ایراف، نشست چشم انداز روابط ایران و افغانستان با همت انجمن علمی مطالعات آسیا – پاسیفیک دانشگاه تهران با سخنرانی دکتر مجتبی نوروزی، پژوهشگر ارشد مسائل افغانستان، سید رسول موسوی، مدیرکل سابق آسیای جنوبی وزارت خارجه و امین صیقل‌زنان، دبیرکل اتاق مشترک بازرگانی ایران و افغانستان، روز چهارشنبه ۸ اسفند ماه ۱۴۰۳ در دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران برگزار گردید.
مجتبی نوروزی، پژوهشگر ارشد مسائل افغانستان در این نشست گفت: گاهی قناعت به سیاست حداقلی یک نوع تهدید برای دارایی راهبردی خواهد بود.
وی افزود: زمانی که می‌خواهیم فضای یک کشور را تجلیل کنیم باید در یک فضای تاریخی و فضای حاکم بر آن کشور که در جریان سال‌ها و قرن ها شکل گرفته تحلیل کنیم، نمی‌توانیم با یک ذهن ایرانی فضای افغانستان را تحلیل کنیم.
پژوهشگر ارشد مسائل افغانستان عنوان کرد: اگر افغانستان می خواهد به ثبات برسد این سیاست ها باید تغییر کند، اما ذاتا نگاه به بیرون در میان سیاستمداران افغانستان یک نگاه قدیمی است که باید تغییر کند.
نوروزی در پاسخ به این سوال که افغانستان مطلوب ما چه مختصاتی دارد گفت که افغانستان مستقل و در مسیر توسعه، مطلوب ترین حالت برای جمهوری اسلامی ایران است. بخش مهمی از مسائل و مشکلات دوجانبه ما در طی دوره های مختلف ناشی از بازیگر بیرونی است و اگر این بازیگر بیرونی نباشد ما می‌توانیم مسائل مشترکمان را خیلی بهتر حل کنیم.
وی تاکید داشت: اگر افغانستان در مسیر توسعه قرار بگیرد ما خیلی بهتر می‌توانیم از مزیت ها استفاده کنیم و همکاری داشته باشیم. روابط اقتصادی پایه تمام همکاری‌ها میان دو کشور ایران و افغانستان است و امروز نیز بیشتر توجه می‌شود و بر سایر حوزه ها تقدم دارد.
این پژوهشگر ارشد مسائل افغانستان تصریح کرد: ما تا زمانی که اساسا مدل توسعه منطقه ای را اول فهم نکنیم و دوم ترویج ندهیم، نمی‌توانیم موفق شویم و تمام منطقه باید با این توسعه همراه شوند تا به توسعه پایدار برسیم در غیر این صورت به توسعه پایدار نمی رسیم.
نوروزی اذعان کرد: مهم‌ترین فرصتی که ما در توسعه روابط اقتصادی داریم نیاز متقابل و مکمل است و این نیاز نسبت به افغانستان بیش از سایر کشورهای همسایه وجود دارد.
وی ادامه داد: رقابت ناسالم منطقه ای نیز بسیار اهمیت دارد و مسئله همکاری منطقه ای مانند همان مدل منطقه ای باید فهم شود و بعد ترویج داده شود و تمام بازیگران منطقه‌ای باید با دید مثبت به این رقابت نگاه کنند نه به عنوان یک چالش. اگر این‌گونه نباشد کاری درست نمی‌شود.
سه سناریو برای آینده افغانستان
سید رسول موسوی، مدیرکل سابق آسیای جنوبی وزارت خارجه هم در این نشست گفت: سه سناریو برای آینده افغانستان قابل تصور است: اولین سناریو این است که طالبان به همین شکل ادامه پیدا کند، سناریوی دوم این است که طالبان در درون خودش یک تغییراتی ایجاد کند و سناریوی سوم این است که به هر دلیلی طالبان نتواند ادامه دهد و سقوط کند و این سقوط ممکن است دلایل مختلفی داشته باشد.
وی افزود: کشورهای جنوب جهانی از برخی از تحولات تاثیر می پذیرند. مثلا تحولات کشورهای بزرگ مانند آمریکا روی این کشورها تاثیر می‌گذارد و باعث ایجاد تحولاتی در کشورهای جنوب جهانی می‌شود.
مدیرکل سابق آسیای جنوبی وزارت خارجه تاکید داشت: در روزهای گذشته نشستی برگزار شد و جمع بندی این‌گونه بود که گفته می‌شد حتما در افغانستان تغییری اتفاق خواهد افتاد و اصل بر تغییر است و گفته می‌شود آمریکا این وضعیت را تحمل نخواهد کرد و تغییری ایجاد خواهد کرد.
موسوی تصریح کرد: این نوع آینده پژوهی که مبنای خود را بر این می‌گذارد که چون آمریکا آمده تغییر اتفاق می‌افتد، چندان درست نیست. معتقدم جدا از هر چیزی برای کشوری مانند ایران لازم است ما یک سیاست حداقلی داشته باشیم و آن سیاست حداقلی را همیشه دنبال کنیم.
وی بیان کرد: ما جدا از اینکه در کابل چه سیستمی باشد باید سیاست ها را دنبال کنیم، اما قطعا برای ما مهم است که مردم افغانستان با آن سیستم راحت باشند، اما بازهم ما باید با وجود هر سیستمی یک حداقلی از روابط را در نظر بگیریم و با آن سیستم کار کنیم.
مدیرکل سابق آسیای جنوبی وزارت خارجه در ادامه توضیح داد: ما باید در پنج محور با افغانستان کار کنیم این محورها عبارتند از: امنیت، تجارت، مسئله آب، مهاجرین (اتباع افغانستانی) و همکاری های علمی آموزشی و فرهنگی.
موسوی ادامه داد: امنیت به این دلیل مهم است که ما مرز مشترک زیادی با افغانستان داریم. در امنیت مرزها مباحث مهمی مانند قاچاق و تروریسم قابل اهمیت است و ما باید یک توافق امنیتی حاصل کنیم.
وی ادامه داد: در موضوع تجارت نیز باید توجه کنیم که اگر زمینه تجارت در افغانستان برای ما فراهم نشود هر دوطرف یعنی ایران و افغانستان ضرر خواهیم کرد. خوشبختانه در افغانستان مبنای تجارت بخش خصوصی است و این برای ما یک مزیت است و تاجر افغانستانی سلامت دارد و این نیز یک مزیت است.
مدیرکل سابق آسیای جنوبی وزارت خارجه توضیح داد: مسئله آب نیز یک مورد مشترک بین ایران و افغانستان است و ما باید در این زمینه به یک توافق برسیم. و مسئله آب باید موضوع همکاری دو کشور شود نه موضوع اختلاف. اگر دیپلماسی خوبی داشته باشیم می‌توانیم آب را به مسئله همکاری تبدیل کنیم.
وی گفت: ما باید در موضوع مهاجرین مسئله را حل کنیم و اگر در کابل کسی باشد که با ما در موضوعات مختلف صحبت کند و ما به یک قرارداد برسیم خیلی خوب است؛ اما به صورت قانونمند. همکاری های علمی آموزشی و فرهنگی در میان دو کشور زیربنای بسیاری از مسائل است.
مدیرکل سابق آسیای جنوبی وزارت خارجه در پایان بیان داشت: ما جدا از مباحث سیاسی باید یک مبنای ثابت برای کار با افغانستان داشته باشیم و باید به این پنج محور توجه کنیم و برای آنها راه حل داشته باشیم.
همکاری در همه ابعاد؛ حل مسائل امنیتی از طریق روابط اقتصادی
امین صیقل‌زنان، دبیرکل اتاق مشترک بازرگانی ایران و افغانستان هم در این نشست گفت: افغانستان همسایه ما است و این نزدیکی خود بسیار اهمیت دارد و توسعه افغانستان همان مدل مطلوبی است که ما انتظار داریم.
وی افزود: افغانستان ظرفیت های بسیاری دارد. شرایط افغانستان بعد از ۵۰ سال برای کار اقتصادی ما مهیا است. اشتراکات فرهنگی مانند زبان مشترک ایران و افغانستان نیز عامل مهمی است که باعث تسهیل روابط تجاری ایران و افغانستان می‌شود.
دبیرکل اتاق مشترک بازرگانی ایران و افغانستان عنوان کرد: در همه حوزه ها می‌توانیم با افغانستان همکاری کنیم و ما می‌توانیم در اقتصاد افغانستان نقش آفرینی کنیم. از تعداد مهاجرین در ایران آمارهای مختلفی ارائه شده است و بنده منتقد این مدل اخراج اتباع افغانستانی از ایران هستم؛ زیرا تا زمانی که در افغانستان کار و شرایط ندارند مجددا به ایران برمی‌گردند.
صیقل‌زنان توضیح داد: طالبان امروز با طالبان گذشته بسیار تفاوت دارند و اولویت طالبان امروز اقتصاد است. قطعا مدل صادرات ما به افغانستان تغییر خواهد کرد و این امر دلایل مختلفی دارد.
وی تاکید داشت: نبود یک سیاست واحد یکی از دلایل تغییر مدل صادرات ما به افغانستان است. داده های آماری درستی از وضعیت اقتصادی وجود ندارد و این نیز عامل مهمی در تغییر سیاست های صادراتی است و نبود یک آمار مشخص یک ضعف است. ما در جریان کریدورهای بین المللی شکست خوردیم و بارها از مسیر کشور ما نمی‌گذرد.
دبیرکل اتاق مشترک بازرگانی ایران و افغانستان اذعان کرد: طالبان به بندر چابهار ما علاقه نشان دادند البته بندر چابهار هم نقایصی دارد، اما می‌توان بر این بندر کار کرد و کاری کنیم که بارهای افغانستان از مسیر ایران گذر کنند.
صیقل‌زنان گفت: ما در حوزه های کشاورزی و دامپروری نیز می‌توانیم با افغانستان همکاری کنیم. ما در موضوع کشاورزی توان انتقال دانش فنی و تجهیزات لازم به افغانستان را داریم. در زمینه استخراج معادن یکسری محدودیت ها وجود ندارد، اما ما در زمینه استخراج برخی از عناصر می‌توانیم با افغانستان همکاری کنیم، اما هیچ کدام از همکاری ها تا امروز به عقد یک قرارداد منجر نشده و این امر نیز دلایل مختلفی دارد.
وی بیان کرد: ما باید موضوع حضور و سرمایه گذاری در افغانستان را دنبال کنیم. در موضوع تولید انرژی نیز می‌توانیم با افغانستان همکاری کنیم. ما امسال شاهد رشد ۳۱ درصدی صادرات ایران به افغانستان هستیم و این یک نکته مثبت است و در موضوع واردات نیز رشد بسیار زیادی داشتیم.
دبیرکل اتاق مشترک بازرگانی ایران و افغانستان در پایان تاکید داشت: در شرایط کنونی فرصت هایی وجود دارد و یکی از این فرصت ها حضور تاجران افغانستانی مقیم ایران است، اما متاسفانه تا امروز حتی از ۱۵ درصد این ظرفیت هم استفاده نشده است. امیدوارم اقتصاد اولویت پیدا کند و با اقتصاد می‌توانیم مسائل امنیتی را حل کنیم.
