به گزارش ایراف، همایش بین‌المللی علامه فیض محمد کاتب هزاره روز چهارشنبه اول اسفندماه در تالار مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) شهر قم برگزار شد.این برنامه در چهار بخش گزارشی از جریان فعالیت‌های همایش، ارائه مقالات برتر، سخنرانی علمی و تقدیم لوح سپاس به محققان و خیرین حامی همایش بین‌المللی فیض محمد کاتب هزاره تنظیم شده بود.
دکتر محمدرضا رحیمی دلیل در بخش اول این رویداد چرایی و هدف از برگزاری این همایش را اینگونه بیان کرد: کاتب به عنوان یک شخصیت علمی، سمبل برادری و هم‌دلی و برادری افغانستان بوده و در کتاب سراجالتواریخ و دیگر کتاب‌های خود تاریخ همه اقوام افغانستان را منعکس نموده است. هم چنین ایشان یک شخصیت کاملا متقی و مؤمن بود به گونه‌ای که خود یادآور شده است که هرگاه گزارشی را برای عبدالرحمان می‌برد، برای اینکه مورد سانسور قرار نگیرد به خدای متعال توسل می‌جست تا مطالب مورد نظر وی توسط حاکم جائر آن زمان حذف نشود.
در بخش دیگری از این برنامه، دکتر طاهری دبیر علمی این همایش از گفتگوهای مکرر با محققان و کاتب‌پژوهان صحبت نمود که نتیجه آن تولید چهار جلد کتاب در عناوین اجتماعی تاریخی، روشی توصیفی، سیاسی و فقهی حقوقی دسته‌بندی بوده که جلد چهارم ترجمه مقدمه مک‌چسنی است که از انگلیسی به فارسی توسط مترجمان به فارسی برگردانده شده است.
در بخش ارائه مقالات این همایش نویسندگان این شخصیت علمی افغانستان و کارنامه او را بررسی کردند. یکی از این مقالات ارائه یوسف عارفی، پژوهشگر و جامعه‌شناس، با عنوان«سراجالتواریخ و بازنمایی “دیگری هزاره” در گفتمان مسلط» بود که نویسنده در صحبت‌های خود اظهار داشت: شیوه‌ی نظام‌مندی را که «گفتمان مسلط» در دوران عبدالرحمن برای «بازنمایی» از هزاره به‌عنوان «دیگری» به‌کار گرفت آن‌چنان تأثیرگذار بود که نه تنها به «قلع و قمع» هزاره‌ها انجامید که رد پایش همچنان بر «بینش» و «نگرش» جامعه قوم‌محور افغانستان هویدا و آشکار است. «تصورات قالبی» و «کلیشه‌ها»یی که این گفتمان در بازنمایی از انسان هزاره تولید کرد و به‌کار گرفت، همچنان بازتولید می‌شود و «ذهنیت‌ها» و «رفتارها» را متأثر می‌سازد.
قدرت‌الله حیدری در مقاله‌ای دیگر با عنوان «واکنش علما نسبت به قتل‌عام هزاره‌ها و پیامدهای آن»، بیان نمود: علمای شاخصی مانند میرزای شیرازی، شیخ محمدتقی بجنوردی، میرزای آشتیانی و دیگران، واکنش‌های جدی در قبال کشتار شیعیان افغانستان داشتند و خواستار اقدامات جدی و عاجل از سوی دولت وقت ایران برای توقف کشتار شیعیان در افغانستان شدند. سرانجام دولت قاجار با نمایندگان انگلیس به‌عنوان واسطه و حامی عبدالرحمن تماس می‌گیرد، تا جلوی اقدام غیرانسانی قتل‌عام هزاره‌های افغانستان گرفته‌شود.
مقاله‌ای دیگر با نام« مناسبات قدرت، حکومت و جامعه در ناهمواری قبیله‌گرایی به روایت کاتب هزاره» که توسط اسماعیل عمار نوشته بود بیان‌گر دایمی بودن تقابل و ستیز دولت مبتنی بر تفکر قبیله‌گرایی با دیگر اقوام ساکن در کشور است و این نزاع دایم میان حکومت وجامعه، سبب اتخاذ شیوه‌هایی در مناسبات حکومت و جامعه شده است که در آن، بهره‌گیری از قدرت برهنه برای تحمیل هویت قبیله‌ای و سرکوب و حذف اقوام، ابزار اصلی حکمرانی را شکل داده است.
قرائت بیانیه مرجع عالی‌قدر حضرت آیت الله العظمی فاضلی بهسودی بخش دیگری از این همایش را پوشش داد. آیت الله العظمی بهسودی کاتب را به عنوان یک عالم آگاه، سیاستمدار و متخلق به اخلاق اسلامی معرفی کرد که با درایت و شجاعت خود ستم‌های وارده بر همه اقوام از جمله هزاره‌ها بیان نمود و زمینه نابودی کاخ ستم را فراهم کرد.
