به گزارش ایراف، براساس آمار و اطلاعات سازمان ملل متحد در سال 2022، افغانستان تقریباً 80 درصد از عرضه مواد مخدر جهان را به خود اختصاص داد و یکی از صادرکنندگان بزرگ جهانی تریاک و هروئین بود.
اما در آوریل همان سال، حکومت تازه تأسیس طالبان، کشت خشخاش و انواع مواد مخدر را ممنوع اعلام کرد که در نتیجه منجر به کاهش شدید سطح تولید خشخاش شد. بلافاصله پس از این ممنوعیت، ناظران بین‌المللی پیش‌بینی کردند که زنجیره‌های عرضه جهانی هروئین از مبدا افغانستان به طور کامل قطع شود با توجه به اینکه این ممنوعیت وارد سومین سال خود می شود، زمان آن رسیده است که تأثیر واقعی آن بر اقتصاد غیرقانونی مواد مخدر در افغانستان را ارزیابی کنیم.
رسانه های محلی در طول یک سال گذشته بارها در گزارش های متعددی اعلام کردند که علی رغم دستور طالبان، ولی کشت خشخاش در افغانستان پس از اعلام ممنوعیت به طور کامل متوقف نشده است و این مسئله حتی موجب شده تا قیمت مواد مخدر در بازار جهانی نیز به شدت افزایش یابد.
هرچند طالبان با تحت فشار گذاشتن کشاورزان برای توقف کشت خشخاش و اجرای یک کمپین هدفمند ریشه کن کردن آن، در کاهش شدید کشت موفق شدند، اما ناظران بین المللی معتقدند که این دستور کاهش موجب شد تا کشت خشخاش در برخی از مناطق که قبلا خشخاش در آن جا کشت نمی شد رونق پیدا کند.
با این حال، کشت محدود خشخاش همچنان ادامه دارد و برخی از کشاورزان در جایی که محصولات کشاورزی از بین رفته است کشت خشخاش را دوباره آغاز کردند مانند استان شمال شرقی بدخشان.
طالبان همچنین با اعطای مهلت دو ماهه برای برداشت محصول پاییزه 2022 از مخالفت گسترده مردمی با این ممنوعیت اجتناب کردند. بنابراین تریاک جمع آوری شده بر ذخایر قابل توجهی که طی چندین سال برداشت فراوان ایجاد شده بود اضافه شد. با کاهش شدید کشت، این ذخایر به عرضه تریاک به بازارهای تقاضا ادامه دادند و به صاحبان زمین و قاچاقچیان اجازه دادند از قیمت های بالا سود ببرند.
پس از رسیدن به اواخر سال 2023، قیمت تریاک شروع به کاهش کرد که علتش را می توان در عرضه ثابت مواد مخدر جستجو کرد. در اواخر همان سال، دفتر مبارزه با مواد مخدر و جرم سازمان ملل متحد اولین افزایش قابل توجه (تقریبا یک پنجم) را در کشت تریاک در افغانستان از زمان اعلام ممنوعیت ثبت کرد که عمدتاً به دلیل کشت خشخاش در شمال شرق افغانستان بود.
کشت خشخاش همچنین در پاکستان نیز آغاز شد و این مسئله نشان داد که کشاورزان به سمت پاکستان مهاجرت کرده اند.
تحقیقات میدانی در افغانستان در سال 2024 نشان داد که فروش تریاک بدون وقفه ادامه دارد و حتی در همه جا فراگیرتر شده است. در حالی که “بازارهای مواد مخدر” بدنام تعطیل شده بودند، فروشندگان با تایید ضمنی مقامات شروع به فروش تریاک در کنار مواد غذایی و سایر محصولات رایج در بازارهای قانونی کرده بودند.
تجارت مت آمفتامین در افغانستان
ممنوعیت کشت خشخاش تجارت مت آفمتامین را در افغانستان رونق داد و این مسئله نگرانی ها را از سوی مجامع بین المللی گسترش داد.
برخی از موسسات بین المللی که وضعیت کشت خشخاش را رصد می کنند معتقدند که این مسئله موجب شده است تا چراغ سبزی باشد برای کشت مجدد خشخاش در افغانستان که رو به گسترش است اخیراً این ماده مخدر برای فروش در بازارهای افغانستان در کنار تریاک، رزین حشیش و مجموعه ای از مواد مخدر مصنوعی پیدا شده است.
از منظر صادرات، در حالی که کشفیات مت آمفتامین در داخل و اطراف افغانستان در سال 2023 افزایش یافته است، عرضه پایین دستی مت آمفتامین به بازارهای مقصد مشترک در مناطقی مانند شرق و جنوب شرق آسیا تا حد زیادی موثر بوده است.
برخلاف پیش بینی های اولیه، ممنوعیت تریاک به تجارت غیرقانونی مواد مخدر در افغانستان پایان نداده است. قاچاقچیان قدرتمند که منبع اصلی تمویل طالبان در جریان شورش بودند، آزادانه به فعالیت خود ادامه دادند. علاوه بر این، طالبان یک مهلت غیررسمی 10 ماهه برای فروش تریاک از ذخایر موجود فراهم کردند. این تأخیر در اجرای این ممنوعیت همچنین ممکن است به مالکان بزرگ زمین و قاچاقچیان مواد مخدر فرصت دهد تا درآمدهای خود را متنوع کنند.
رسانه های بین المللی معتقدند که قاچاقچیان عمده به دنبال مشارکت بیشتر در صنعت معدن یا حرکت به سمت تجارت مواد مخدر مصنوعی یا متامفتامین هستند. برخی از این بازیگران ظاهراً نقش‌های تأثیرگذاری در ساختارهای طالبان داشتند و در مذاکره در مورد قراردادهای استخراج معادن طالبان و تأمین قراردادهای تجاری برای کالاهای مجاز شرکت داشتند.
علیرغم قدرت نمایی طالبان، احیای کشت و تجارت مداوم مواد مخدر، گواهی بر ریشه های عمیق و انعطاف پذیری اقتصاد مواد مخدر غیرقانونی در افغانستان است.
به هر حال بیش از سه سال پس از این ممنوعیت، چالش های بیشتری برای اجرای آن ظاهر شده است. ذخایر بزرگ تریاک هنوز در اختیار صاحبان زمین است و بسیاری از خانوارها در ولایات جنوب غربی افغانستان ذخایر کوچکتری را به عنوان پوششی در برابر عدم قطعیت آینده و انتظار افزایش قیمت ها نگه داشته اند.
با این حال سازمان ملل متحد معتقد است که از سرگیری کاشت احتمالاً به تولید برداشت بسیار کمتر از قبل از ممنوعیت ادامه خواهد داد و برای پر کردن ذخایر در میان مدت کافی نخواهد بود. بازگشت به سطح قبل از ممنوعیت کشت بعید است، زیرا طالبان به دنبال استفاده از فعالیت های مبارزه با مواد مخدر خود به عنوان اهرمی برای تضمین دسترسی به مجامع بین المللی و حمایت از آغاز دوباره کمک های نامحدود جهانی است.
