به گزارش ایراف؛ دومین نشست هم اندیشی اندیشمندان ایران، افغانستان و روسیه با عنوان چشم انداز امنیت منطقه ای با سخنرانی شجاع احمدوند، رئیس دانشگاه علامه طباطبایی، دکتر سعید خطیب زاده، معاون پژوهشی و آموزشی وزارت خارجه، نیکلای پلوتنیکف، رئیس مرکز اطلاعات علمی و تحلیلی آکادمی علوم روسیه، سید عسکر موسوی، استاد دانشگاه و مشاور وزیر پیشین تحصیلات عالی افغانستان، محمدرضا بهرامی، مدیرکل آسیای جنوبی وزارت خارجه، عبدالقیوم سجادی، استاد دانشگاه و نماینده اسبق مجلس در افغانستان، سید رسول موسوی، سفیر پیشین ایران در تاجیکستان و فنلاند، حسام الدین تالقانی، سخنگوی شورای عالی تصمیم گیری حزب جمعیت اسلامی افغانستان و کاظم سجادپور، استاد دانشکده روابط بین الملل وزارت امور خارجه، روز یکشنبه ۲۸ بهمن ماه در دانشگاه علامه طباطبایی برگزار گردید.
افغانستان موضوع کلیدی میان ایران و روسیه
شجاع احمدوند، رئيس دانشگاه علامه طباطبایی در این نشست گفت: افغانستان از اهمیت ویژه ای برخوردار است. این کشور پیوند دهنده مناطق مهمی است، بنابراین، این کشور هم از تحولات منطقه پذیرفته است و هم تاثیر زیادی بر منطقه گذاشته است. در نیم قرن اخیر افغانستان از موضوعات کلیدی میان ایران و و روسیه بوده است.
وی افزود: بحران های افغانستان باعث شد تا میلیون ها تن از مردم افغانستان دست به مهاجرت دست بزنند و این شمار مهاجران و پناهندگان این کشورها را با مسائل مهمی روبرو کرده است.
رئیس دانشگاه علامه طباطبایی تاکید کرد: همه این مسائل ضرورت تعامل اندیشمندان سه کشور ایران، افغانستان و روسیه را برای درانداختن طرحی نو ضروری ساخته است. پیوستگی های تاریخی، مذهبی و فرهنگی ایران و افغانستان در کنار شمار میلیونی مهاجر افغانستانی در ایران، اهمیت نقش ایران در آینده افغانستان را پررنگ تر ساخته است.
احمدوند در ادامه عنوان کرد: لازم است ایران و روسیه از طریق همکاری در نهادهای آموزشی و پرورشی خود طرحی نو دراندازند تا به درکی بهتر از وضعیت سیاسی افغانستان دست یابند.
وی بیان کرد: گفتگوی اندیشمندان درباره مسائل با محوریت افغانستان ضروری است و در سطحی دیگر همکاری سیاستگذاران برای پیشبرد ابتکارات با هدف برپایی ثبات و امنیت در منطقه عرصه جدیدی از همکاری های منطقه ای این سه کشور را فراهم ساخته است.
رئیس دانشگاه علامه طباطبایی در ادامه بیان کرد: امیدوارم گفتگوهای امروز به تقویت ارتباطات میان این سه کشور بیانجامد تا بتوانند به ارائه راه حل هایی برای حل مشکلات منطقه کمک کنند، همکاری هایی که نه تنها به نفع خود این کشورها است بلکه به ثبات و امنیت منطقه هم کمک خواهد کرد.
ایران نه تضعیف می‌شود نه منزوی
دکتر سعید خطیب زاده، معاون پژوهشی و آموزشی وزارت خارجه نیز در این نشست گفت: دنیا جدید شده است و امروز به معنای واقعی به این کلمه رسیده ایم و تصور اینکه رئیس جمهور آمریکا یک روزی بگوید کانادا ایالت ما شود یا حتی غزه را به ما بدهید یا حتی آذربایجان در خصوص ارمنستان چنین اقداماتی را انجام دهد ناممکن نیست و حتی اتفاقاتی که در حوزه هوش مصنوعی رخ می دهد مفاهیم قدرت و روابط بین الملل را عوض کرده است و روش های قدیم را به چالش کشیده است.
وی افزود: خیلی از مفاهیم عوض شده اند، ساختارها و بازیگران معتبر نیز تغییر کرده اند. هرگز پیش نیامده بود اروپا تا این حد بی اعتبار شده باشد و در عوض کنشگران جدیدی در حال ظهور هستند.
معاون پژوهشی و آموزشی وزارت خارجه در ادامه عنوان کرد: آمریکا می‌خواهد ژئوپلیتیک منطقه را برهم بزند در حالی که روزی می گفت می‌خواهم نظم منطقه بر هم نخورد. ايالات متحده و رژیم صهیونیستی جزء نیروهای مخرب هستند و ایران و متحدین می‌خواهند ژئوپلیتیک طبیعی منطقه را حفظ کنند.
خطیب زاده تاکید کرد: نیروهای تخریب کننده برای رسیدن به اهداف‌شان می‌خواهند جغرافیای منطقه را تغییر دهند و چشم انداز امنیت منطقه تابعی از آگاهی ما و کشورهایی مانند روسیه است و باید دانست که ژئوپلیتیک طبیعی منطقه باید حفظ شود و جبهه مخرب منطقه می‌خواهد از بیرون ژئوپلیتیک منطقه را برهم بزند.
وی افزود: جمهوری اسلامی ایران و دولت آقای پزشکیان به دنبال امنیت و حفظ توازن منطقه است و با مهندسی مصنوعی منطقه مخالف است. بازی ادامه دارد و دینامیسم خود را دارد. هیچ پیروزی تاکتیکی به معنای پیروزی استراتژیک نیست، مگر اینکه طرف مقابل چنین چیزی را باور کند.
معاون پژوهشی و آموزشی وزارت خارجه تصریح کرد: ایران در منطقه قابل منزوی و ضعیف کردن نیست. ایران مانند مادری است که فرزند خود را زیر شمشیر یک مست می‌بیند و آن فرزند امنیت منطقه است. ما هزاران سال اینجا بوده ایم و هزاران سال خواهیم بود و برای ما مهم است امنیت منطقه از دست این مست بیرون بیاید.
تلاش آمریکا برای تسلط بر افغانستان
نیکلای پلوتنیکف، رئیس مرکز اطلاعات علمی و تحلیلی آکادمی علوم روسیه نیز در این نشست گفت: ایران و روسیه تاریخ غنی دارند و با همکاری هم می‌توانند کارهای زیادی را انجام دهند. ما همه منابع را داریم. ایران را تحریم کردند، اما ایران مقاومت کرد و درست است که تحریم زندگی را سخت کرده و ما و ایرانیان این را درک می‌کنیم، اما ما تسلیم نمی شویم.
وی افزود: افغانستان موقعیت استراتژیکی دارد و به همین دلیل آمریکا می‌خواهد این منطقه را تصرف کند. افغانستان دارای منابع غنی آب آشامیدنی و ذخایر آب است و این منابع از افغانستان سرچشمه می‌گیرند.
رئیس مرکز اطلاعات علمی و تحلیلی آکادمی علوم روسیه توضیح داد: موضع رسمی روسیه در رابطه با افغانستان و سایر کشورها عدم مداخله در مسائل داخلی، حفظ روابط بر پایه اعتماد و گسترش همکاری تجاری متقابلا سودمند است.
پلوتنیکف تصریح کرد: ما اطلاعات دقیقی درباره شرایط افغانستان نداریم و دلیل این امر کنترل رسانه ها توسط دولت طالبان است. نظر کسانی که در افغانستان زندگی نمی‌کنند و درباره افغانستان موضع می گیرند و اظهار نظر می‌کنند چندان درست نیست، زیرا آنها معمولا اپوزیسیون هستند.
وی توضیح داد: در مارس منتظر گروهی از کابل هستیم و قرار است درباره کمک های مردمی با آنها صحبت کنیم. در افغانستان مشکلات زیادی در زمینه آموزش وجود دارد و ما با مسئول آموزش افغانستان درباره چگونگی کمک به آموزش این کشور گفتگو کرديم.
رئیس مرکز اطلاعات علمی و تحلیلی آکادمی علوم روسیه بیان داشت: اقتصاد یکی از نکات کلیدی برای احیا افغانستان است و افغانستان نیازمند کمک های بین المللی است. رسیدن کمک های بین المللی به افغانستان کار ساده ای نیست، زیرا محدودیت های زیادی در افغانستان وجود دارد مخصوصا زنان و دختران که به راحتی نمی‌توانند به این کمک ها دسترسی پیدا کنند.
همان کشورهایی که به طالبان کمک کردند به داعش هم کمک می‌کنند
سید عسکر موسوی، استاد دانشگاه و مشاور وزیر پیشین تحصیلات عالی افغانستان هم در این نشست گفت: سه تحول بسیار بزرگ در همین زمان اتفاق افتاده است. در سطح جهان در رابطه با ترامپ است. ترامپ یک دیوانه است و خیلی بعید نیست ترامپ بگوید افغانستان نیز یک ایالت آمریکا شود. تحول دوم در منطقه اتفاق افتاده است و روابط کشورهای منطقه بسیار خوب شده است و نکته مهم اینکه روابط تمام کشورهای عرب برای اولین بار بعد از اتفاقات غزه خوب شده است.
وی افزود: در افغانستان تحولات عجیبی رخ داده است و از ۱۵ آگوست ۲۰۲۱ که رژیم جدید آمد مسائل زیادی مطرح شد. معتقدم اگر طالبان بتوانند دو کار انجام دهند شانس ماندگار شدن را خواهند داشت: اولین کار بهتر شدن روابط‌شان با کشورهای منطقه ای و بین المللی و دومین کار بهبود و مدیریت شرایط داخلی افغانستان است.
سید عسکر موسوی عنوان کرد: خیلی از کشورها معتقد بودند این دو تغییر اتفاق خواهد افتاد؛ اما تحولات ماه های اخیر نشان می‌دهد طالبان در روابط بین الملل موفق نشده اند و در بهبود شرایط داخلی کشور نیز موفق نشده اند.
موسوی تاکید داشت: در روزهای گذشته انفجاراتی در افغانستان اتفاق افتاد و نشان داد آنها نتوانستند شرایط کشور را بهبود ببخشند. مشکل دیگر آنها اختلافات داخلی خود طالبان است و احتمال دارد راهبرد آمریکا شکست بخورد و اگر افغانستان نقشی در امنیت منطقه داشته باشد بسیار ناامیدکننده است.
وی تصریح کرد: تنها تکیه بر آزادی زنان و تحصیل زنان، نبود پزشک و این موارد چندان کار درستی نیست و ما قبلا تمام اینها را داشتیم وضعیت جامعه بسیار خوب بود آموزش در حال شکوفایی بود و زنان هم کار می‌کردند و هم درس می‌خواندند، اما امروز همه اینها از بین رفته اند و دلیل این اتفاق این است که حکومت سرپرست در افغانستان برای مدیریت ساخته نشده است.
موسوی توضیح داد: ما یک حزب را به عنوان دولت انتخاب نکردیم، بلکه یک گروه تروریستی را به عنوان دولت انتخاب کردیم و از چنین گروه تروریستی نباید انتظار بهبود شرایط داشت.
وی گفت: امنیت منطقه تا جایی که به افغانستان مربوط می‌شود یا وضعیت امنیت افغانستان به منطقه مربوط می شود چندان امیدوارکننده نیست؛ اما احتمال دارد شرایط از این هم بدتر شود و تصور کنید «امارت اسلامی» جای خود را به داعش بدهد و چنین چیزی امکان پذیر است و خیلی بعید نیست و کسانی که به طالبان کمک کردند همان افراد و کشورها به داعش هم کمک می‌کنند.
سایه ناامنی بر منطقه؛ از رقابت قدرت‌ها تا تروریسم
محمدرضا بهرامی، مدیرکل آسیای جنوبی وزارت خارجه نیز در این نشست گفت: امنیت در جوامع تازه توسعه یافته به یک مولفه کلیدی تبدیل شده است. امنیت آسیای مرکزی هم متاثر از رقابت قدرت های بزرگ است هم تحت تاثیر سه پدیده افراط گرایی، تجزیه طلبی و تروریسم قرار دارد و احتمال استمرار و گسترش آن قابل پیش بینی است.
وی افزود: ثبات موجود در این کشورها با توجه به اینکه جمعیت انسانی متعلق به آسیای مرکزی و اویغورها در همراهی با جریانات افراطی در غرب آسیا دومین گروه انسانی بودند بنابراین ثبات را نمی‌توان پدیده ای پایدار دانست.
مدیرکل آسیای جنوبی وزارت خارجه عنوان کرد: درک مشترکی از ماهیت پارادایم امنیت در منطقه وجود ندارد و کشورها بر اساس منافع مستقیم خود نه منافع جمعی تعریفی از آن دارند. مشکلات امنیتی ریشه در توسعه طلبی و رقابت های منطقه ای و فرامنطقه ای دارد و بعید می‌دانم با استفاده از ساختارهای فعلی و یا حتی ساختار جدید امکان حل این مشکلات وجود داشته باشد.
بهرامی تاکید داشت: اعتماد، حلقه گمشده مشکلات امنیتی در منطقه است و همه باید بپذیریم دستیابی به امنیت دسته جمعی با بازی با حاصل جمع صفر امکان پذیر نخواهد بود. ماهیت تهدیدات و درگیری ها دستخوش تغییر شده و شکلی غیرمتعارف به خود گرفته است. اصلاح ادراک امنیتی با توجه به تنوع منابع تهدید اجتناب ناپذیر است.
ضرورت فهم مشترک ایران و روسیه برای مقابله با تهدیدهای امنیتی افغانستان
عبدالقیوم سجادی، استاد دانشگاه و نماینده اسبق مجلس در افغانستان هم گفت: در خصوص امنیت منطقه چند سوال اساسی مطرح است که ما باید آنها را به صورت شفاف بیان کنیم از جمله ماهیت امنیت، مرجع امنیت، استراتژی امنیت و… هر مجموعه امنیتی پاسخ خاص خود را به این سوالات می‌دهد.
وی افزود: تعریف سه کشور ایران، افغانستان و روسیه از امنیت یکی است. مسئله مرجع امنیت نیز بسیار مهم است. امروزه امنیت دولت ها مهم نیست، بلکه امنیت ملت و مردم مهم است.
نماینده اسبق مجلس در افغانستان در ادامه عنوان کرد: در خصوص ابعاد امنیت ما را از تمرکز بر روی بعد نظامی فراتر می برد و ما را وارد مسائل اجتماعی و اقتصادی می‌کند.
سجادی تاکید داشت: تهدیدات امنیتی شامل نگرانی های مشترک سه کشور است. استراتژی امنیتی یک زمان مناسب برای برطرف کردن نگرانی هر سه کشور و شرایط مناسب برای زندگی مردم هر سه کشور تعریف می شود.
وی افزود: سه چشم انداز تعارضی، رقابتی و همکاری را می‌توانیم برای موضوع امنیت تعریف کنیم. و چشم انداز همکاری مورد توافق و نظر سه کشور است.
نماینده اسبق مجلس در افغانستان در تاکید بر مشکلات زنان و فضای بسته افغانستان، گفت: تا زمانی که چالش های اساسی از بین نرود همکاری های اقتصادی محقق نمی‌شود.
سجادی گفت: روسیه و ایران از نفوذ سیاسی آمریکا در منطقه نگران هستند و تروریسم را برای خود خطر تلقی می‌کنند و اقدام مشترک برای مقابله با این تهدیدات نیازمند فهم مشترک از عوامل این تهدیدات است و آنچه که درباره عوامل این تهدیدات وجود دارد شرایط موجود افغانستان یعنی شرایط سیاسی، نبود حاکمیت قانون و انحصار مردم افغانستان است.
وی تاکید داشت: همکاری های اجتماعی و اقتصادی مفید است، اما نمی‌تواند راه حل نهایی برای از بین بردن ناامنی های منطقه باشد.
همگرایی داخلی و همکاری منطقه‌ای متضمن ثبات در افغانستان و منطقه
سید رسول موسوی، سفیر پیشین ایران در تاجیکستان و فنلاند در این نشست، گفت: سه سوال اساسی مطرح است که سعی می کنم به آنها پاسخ دهم از جمله وضع موجود افغانستان چگونه است؟ آینده طالبان چگونه است؟ برای امنیت منطقه چه باید کرد؟ در رابطه با وضع افغانستان می‌توانیم بگوییم طالبان سه سال است که در افغانستان موفق شده امنیت را به طور نسبی برقرار کند و نیروی مخالف جدی در صحنه افغانستان ندارد، اما مورد شناسایی بین المللی قرار نگرفته است و یک سری روابط با کشورهای منطقه دارد.
وی افزود: طالبان از لحاظ بین المللی در لیست تروریسم قرار دارد و سازمان های بین المللی معتقدند که طالبان حقوق بشر را نقض می‌کند. آینده طالبان در افغانستان از سه حالت بیشتر خارج نیست: اول اینکه همین حالت ادامه پیدا کند، حالت دوم طالبان تغییر کند و حالت سوم، طالبان سقوط کند.
سفیر پیشین ایران در تاجیکستان و فنلاند عنوان کرد: باید ببینیم منطقه کدام یک از این سناریوها را می‌خواهد. در سناریوی اول طالبان مورد شناسایی قرار نمی گیرد و اقوام مختلف در حکومت مشارکت ندارند و بی ثباتی ادامه پیدا می‌کند و کشورهای منطقه این وضعیت را دوست ندارند. در سناریوی سوم که احتمال سقوط وجود دارد سقوط به وسیله جنگ داخلی یا شورش یا قدرت خارجی رخ دهد و این سناریو برای مردم افغانستان خوب نیست و منطقه هم این سناریو را نمی پذیرد.
موسوی ادامه داد: سناریوی دوم طالبان در داخل افغانستان با مردم و گروه های مردمی تعامل بیشتری داشته باشد و برای برخی مسائل مانند تحصیل زنان و اشتغال راه حل پیدا کند و مسئله گروه های تروریستی و تهدیدات منطقه‌ای را حل کند و با کشورهای منطقه بیشتر همگرایی داشته باشد و این سناریویی است که مردم منطقه و کشورهای منطقه می خواهند.
وی در پایان گفت: ثبات افغانستان از طریق همگرایی داخلی تامین می‌شود و امنیت منطقه از طریق همکاری کشورهای منطقه تامین می‌شود و کشورهای منطقه مایل هستند جنگ در افغانستان رخ ندهد و طالبان به عنوان بخشی از جامعه افغانستان بتواند با بقیه مردم افغانستان حکومتی تشکیل دهد که مطلوب مردم افغانستان باشد.
افغانستان درگیر فاجعه انسانی
حسام الدین تالقانی، سخنگوی شورای عالی تصمیم گیری حزب جمعیت اسلامی افغانستان هم در این نشست گفت: تمام گزارش های نهادهای بین المللی نشان می‌دهد که یک فاجعه بشری در افغانستان در حال رخ دادن است. طالبان به هیچ گونه از تعهدات خود در رابطه با مردم افغانستان و کشورهای منطقه و سازمان های بین المللی پایبند نبودند و جامعه افغانستان با بزرگترین چالش قانونی که نبود حکومت قانون است مواجه است.
وی افزود: جامعه ای که قانون اساسی نداشته باشد در هیچ بخشی از نظام های عرضه خدمات اعم از بهداشت، آموزش، رفاه، امنیتی، اجتماعی و سیاسی برخوردار نمی باشد. حذف زنان از جامعه افغانستان نمونه بارزی از این فاجعه است. طالبان در بخش تعهدات داخلی ناکام هستند.
سخنگوی شورای عالی تصمیم گیری حزب جمعیت اسلامی افغانستان در ادامه تصریح کرد: امروز فرصت های کلانی به وجود آمده تا همکاری‌های منطقه ای را در تمام موضوعات منطقه ای مخصوصا در امور افغانستان محقق کند از جمله رویکرد یکجانبه گرایی ترامپ در موضوعات بین المللی در حالی که جهان و نظم نوین ایجاب می‌کند که نگاهی چندجانبه گرایی در موضوعات کلان منطقه‌ای وجود داشته باشد.
تالقانی گفت: وجود اختلاف دیدگاه میان متحدان غربی در امور منطقه ای یک فرصت است. وجود ظرفیت های سیاسی در خارج از افغانستان و در منطقه است نیز فرصت است و اتفاقات خوبی از لحاظ سیاسی به وجود آمده است. جمعیت اسلامی افغانستان یک فرصت است همچنين مجمع ملی افغانستان نیز یک فرصت است.
وی تاکید داشت: مجریان سیاست گذاران منطقه ای باید با سیاست های جدید فعال شوند. قطعا تا زمانی که ریشه های بحران ها را حل نکنیم نمی‌توانیم به موضوعات دیگر بپردازیم.
لازمه برقراری پیوندهای فرهنگی و تمدنی، ادراک درست است
کاظم سجادپور، استاد دانشکده روابط بین الملل وزارت امور خارجه هم گفت: ادراک ما از شرایط و وضعیت در همگرایی بسیار تاثیرگذار است. یکی از ایرادات ما این است که ادراکات نادرستی از شرایط منطقه داریم. اگر ادراک درستی از شرایط منطقه نداشته باشیم ما گمراه خواهیم شد.
وی افزود: ما مردمی هستیم که باهم زندگی کردیم و مجبور هستیم باز هم باهم زندگی کنیم و اگر درک درستی داشته باشیم می‌توانیم با هم پیوندهای فرهنگی و تمدنی برقرار کنیم.
این استاد دانشگاه عنوان کرد: مفهوم دولت تمدن محور بسیار مهم است. نباید جهان را در دو قدرت خلاصه کنیم و باید از این ادراک فاصله بگیریم. هرچه ادراک ما طبیعی تر باشد بهتر است.
سجادپور عنوان کرد: ارتباط نیز مفهوم مهمی است بدون ارتباط با هم نمی‌توانیم ادراک درستی از هم داشته باشیم. اگر می‌خواهیم امنیت منطقه ای داشته باشیم باید کشورهای منطقه با هم ارتباط پیدا کنند. ارتباط باعث می‌شود دیگران تصویر واقعی ما را ببیند نه تصویرهای اشتباهی که تصور می‌کنند.
وی افزود: اقدام نیز امر مهمی است اقدام به معنی تغییر کلان نیست، بلکه باید از اقدامات کوچک شروع کنیم و در نهایت همین اقدامات کوچک باعث تغییرات کلان می‌شود. این ارتباطات باید هاله ها را از بین ببرد و باعث شود اقداماتی جهت برقراری امنیت منطقه انجام دهیم.
