به گزارش ایراف، رضا اردکانیان، وزیر پیشین نیرو در دولت دوازدهم در برنامه شیوه در شبکه چهار سیما در خصوص موضوع حکمرانی آب، گفت: معتقدم حکمرانی خوب پنج مولفه اساسی دارد از جمله: پایبندی به اخلاق خوب که مهم‌ترین عامل نیز همین مورد است، زیرا هر عرصه ای بایدها و نبایدهای خودش را دارد باید کدهای اخلاقی هر عرصه ای را شناسایی کنیم، رعایت کنیم و حتی حاضر باشیم برای رعایت این کدها هزینه کنیم.
وی افزود: مولفه دوم پایبندی به قانون است باید به قوانین موجود اصالت بدهیم و این قوانین را اجرا کنیم و حتی برای اجرای این قوانین حاضر باشیم که هزینه بپردازیم. مولفه سوم شایسته گزینی برای مصادر مختلف کار است. منابع انسانی باید شناسایی، استخراج و پرورش پیدا کند و زمانی که خوب پرورش پیدا کرد مانند یک سنگ گرانبها در جای مناسب خودش قرار بگیرد. اگر قدر منابع انسانی را ندانیم خودمان را خلع سلاح کرده ایم.
وزیر اسبق نیرو عنوان کرد: مولفه چهارم ساختار و سازمان اجرایی کشور است. سازمان اجرایی کشور از دو بیماری رنج می برد: اول تمرکزگرایی شدید، دوم بخشی‌نگری است. مولفه پنجم، با توجه به آسیب شناسی هایی که انجام شده برخی موارد را اصلاح کنیم.
اردکانیان تاکید کرد: رسانه ها یک مسئولیت بزرگ دارند و آن هم این است زمانی که درباره ناترازی صحبت می‌کنند حتما شرایط تراز را هم تعریف و خاطرنشان کنند که مثلا ما در چه حوزه هایی تراز داریم.
وی گفت: موضوع ساختارهای کشور یکی از بزرگ‌ترین چالش های حوزه آب است و تا زمانی که ما ساختارها را اصلاح نکنیم نمی‌توانیم چالش‌ها را حل کنیم.
وزیر اسبق نیرو در ادامه با اشاره به قوانین حوزه آب بیان کرد: باید برخی از قوانین را تغییر دهیم. ۵۲ قانون اثرگذار بر مدیریت منابع آب داریم که شامل ۱۵۱۲ ماده می‌شوند و این قوانین تصویب شده اند. در حوزه نظارت یکسری مشکلات داریم که باید آنها را برطرف کنیم تا بتوانیم از این قوانین استفاده درست کنیم. معتقدم که نباید تمام مسائل و چالش های حوزه آب را به یک وزارتخانه محدود کنیم. این نکته اشتباه است که چالش ساختار را در یک وزارتخانه خلاصه کنیم.
اردکانیان در ادامه با اشاره به مسئله کمبود آب در سطح جهانی تصریح کرد: در سطح بین المللی هم وضعیت آب شرایط مطلوبی ندارد و تعداد کشورهایی که با کمبود آب مواجه شده اند هر سال در حال افزایش است و طبق پیش بینی ها در سال آینده هم کشورهای بیشتری با مسئله کمبود آب مواجه خواهند بود.
وی درباره سدسازی در دنیا و جایگاه ایران در میان این کشورها توضیح داد: سدسازی در دنیا باعث افزایش سطح کشاورزی شده است و این موضوع بر کشور ما نیز حاکم است و ما امروز ۵۷ هزار سد بزرگ در جهان داریم و ۲۳ هزار تا از این سدها فقط در کشور چین ساخته شده اند و ایران در جدول کشورهای دارای سدهای بزرگ نیست و کمتر از ۲۰۰ سد بزرگ دارد؛ اما همین تعداد باعث افزایش کشاورزی در کشور شده است.
وزیر اسبق نیرو درباره علت اصلی مشکل آب در ایران، گفت: مشکل اصلی آب در کشور ما یک مشکل سهل ممتنع است. سهل است، زیرا ۹۰ درصد آب تجدیدپذیر ما در بخش کشاورزی و ۱۰ درصد در دیگر بخش ها استفاده می‌شود و اگر بتوانیم ۱۰ درصد مورد استفاده در بخش کشاورزی را کاهش دهیم بدون اینکه لطمه به تولید وارد شود به اندازه جمعیت ۸۵ میلیون نفر، صنعت، معدن و… آب کافی خواهیم داشت و چنین چیزی امکان پذیر است؛ اما چرا ممتنع است؟ زیرا هر زمانی به این کار نزدیک شدیم و تصمیم داشتیم این کار را انجام دهیم متوجه شدیم کار سختی است و در یک قرارداد نانوشته ذهن ما به سمت دست نزدن به وضع موجود و تامین آب بیشتر رفته است.
اردکانیان تاکید کرد: دولت مصوبات شورای عالی آب را تصویب نکرده است و مجلس باید به این مورد توجه کند.
وی در خصوص آب‌های مرزی و منافع آب های مشترک گفت: ما ۲۶۳ حوضه آبریز مشترک در جهان داریم و ۱۴۵ کشور دنیا با مسئله آب های مرزی و منابع آب های مشترک درگیر هستند و فکر می‌کنم که حدود ۵۰ میلیون نفر از جمعیت کشور ما با مسئله آب های مرزی درگیر هستند. کشوری که در حوضه آبریز در پایین دست قرار دارد بعد از سال‌ها تمام ارکان و ساختارهای این کشور از این آداب پایین دستی تاثیر می‌پذیرد و این کشور می‌گوید من یک کشور پایین دست هستم و باید آداب پایین دستی را رعایت کنم و در کشورهای بالادست حوضه آبریز نیز چنین است آنها نیز به آداب بالادستی عادت می‌کنند.
وزیر اسبق نیرو افزود: ما جزء محدود کشورهایی هستیم که از غرب کشور بالادستی هستیم از شرق کشور پایین دستی و در شمال کشور هم رودخانه های مرزی داریم و این شرایط آب‌های مرزی ما را پیچیده می‌کند و اصلی ترین نیاز ما در این شرایط، منابع انسانی ورزیده است و اگر منابع انسانی نداشته باشیم با مشکل مواجه خواهیم شد.
اردکانیان در خصوص دوره شکوفایی حل مسائل آب کشور، بیان داشت: بهترین و بیشترین کارهای انجام شده مربوط به حوزه آب در زمان دولت دوم آقای خاتمی انجام گرفت و در این سال‌ها سد دوستی بر رودخانه هریرود ساخته و افتتاح شد، سد خداآفرین مشکلات اولیه اش برطرف شد، معاهده ۱۳۵۱ هیرمند بعد از ۳۰ سال عملیاتی شد.
وی با اشاره به رودخانه هیرمند و مشکلات این رودخانه عنوان کرد: ما در حوضه هیرمند خشکسالی های زیادی داریم، اما یک خشکسالی بلندمدت داریم که هر ۳۰ سال یکبار اتفاق می‌افتد و زمانی که اتفاق می‌افتد بین ۵ تا ۸ سال کمترین میزان بارش در این منطقه اتفاق می‌افتد. زمانی که بررسی می‌کنیم متوجه می شویم هر ۳۰ سال یکبار که ما وارد این دوره خشکسالی بلندمدت می شویم و کشور همسایه یا بالادست آب را نگه داشته و اجازه نداده آب به کشور ما برسد و دولت مرکزی ما هم مجبور به توسل به یک میانجی می‌شود و در ادوار گذشته کارشناسان و حقوقدانان انگلیسی به عنوان میانجی نقش ایفا کردند. ما در ۱۲۵۱ شمسی حکمیت گلداسمیت را امضا کردیم. در سال ۱۲۸۴ حکمیت مک ماهون را امضا کردیم، در ۱۳۱۵ یک قرارداد موقت امضا کردیم، در ۱۳۳۰ کمیسیون دلتا را داریم و در ۱۳۵۱ حکمیت هویدا را داریم و نکته مهم این است در تمامی این حکمیت ها حقابه ما به عنوان پایین دست کاهش پیدا کرده است.
وزیر اسبق نیرو در ادامه توضیح می‌دهد: در ۱۳۵۱ گفته شد ۸۲۰ میلیون متر مکعب حقابه کشور ما است و در ۳۰ سال بعد یعنی ۱۳۸۱ ما مجددا با خشکسالی مواجه شدیم و فشار زیادی بر مردم سیستان و بلوچستان وارد شد. در آن سال‌ها به این نتیجه رسیدیم که وقتی شرایط اینگونه است باید از در یک کشور پایین دست وارد ماجرا شویم هرچند که این کشور یک کشور نفت‌خیز و ثروتمند باشد. زمانی که بنده در جایگاهی بودم و توانستم کمی شرایط آب و سازمان های مربوط به آب افغانستان را بهبود ببخشم دولت افغانستان گفت تصمیم داریم معاهده هیرمند را عملیاتی کنیم و این کاری بود که طی ۳۰ سال افغانستان انجام نداده بود، اما زمانی که ما از در کشور پایین دست وارد شدیم راضی شد که انجام دهد.
اردکانیان درباره مسائل آب های مرزی کشور توضیح داد: مسئله آب های مرزی بسیار اهمیت دارد و خوشبختانه شورای عالی امنیت ملی مصوبه ای ارائه داد که دولت یک کمیسیون جدید بنام کمیسیون آب های مرزی و منابع آب مشترک تاسیس کرد و دستور داده شد ما حتما باید یک مرکز ملی مطالعات آب های مرزی و منابع آب مشترک تاسیس کنیم، اما متاسفانه دولت در آن زمان به اتمام رسید و کارها رها شدند و مجددا این تصمیم در دولت دوازدهم مطرح شد و این کمسیون نیز تشکیل شد و مصوبه بسیار خوبی برای اصلاح سیستان ارائه شد و حدود ۶۰ طرح در این مصوبه وجود دارد و قرار بر این شد که حیات سیستان صرفا به موضوع حقابه – هرچند که این موضوع بسیار اهمیت دارد- گره نخورد. متاسفانه در حال حاضر هم مصوبه مربوط به سیستان و هم مرکز ملی مطالعات آب های مرزی و منابع آب مشترک راکد هستند اما ان‌شاءالله به زودی فعالیت خود را شروع کنند.
حامد یزدیان، نماینده مردم اصفهان و ورزنه هم در این برنامه گفت: در حکمرانی ابعاد مختلفی از جمله مدیریت، ساختارها و قوانین مطرح می‌شود و نباید صرفا به موضوع مدیریت توجه کنیم. ما در خصوص چالش ها به اجماع نرسیده ایم و در خصوص همین موضوع آب هم چنین چیزی حاکم است. مثلا مشخص نکرده ایم اولویت ما در کشور آب شرب است یا آب کشاورزی است و باید به اجماع برسیم تا بتوانیم چالش‌ها را حل کنیم.
وی افزود: چالش دیگری که در کشور ما وجود دارد و در حوزه آب نیز چنین چیزی حاکم است عدم شفافیت داده ها است. باید شفاف باشیم که مثلا بر چه اساسی چنین تصمیمی گرفتیم و در حوزه های مختلف شفافیت نداریم.
چالش دیگر به عدم پاسخگویی مسئولین مربوط می‌شود و باید این مورد را به یک قانون و عرف تبدیل کنیم که افراد درباره حوزه های مربوطه پاسخگو باشند. این موارد باید رعایت شوند تا حکمرانی به نقطه مطلوبی برسد. شرایط مسائل مربوط به آب کشور شرایط مطلوبی نیست و پیش بینی شرایط بدتری نیز می‌شود.
نماینده مردم اصفهان درباره کوتاهی های وزارت نیرو در بخش آب گفت: وزارت نیرو در دولت های مختلف در امور مربوط به آب کشور کوتاهی کرده است یعنی شبکه ای از مسائل نداشته، شفافیت نداشته و همچنین پاسخگو هم نبوده است. وزارت نیرو همواره به موضوع آب یک نگاه کلی داشته است و موضوع آب را نباید به یک نگاه کلی نگریست.
یزدیان تاکید داشت: باید به مسئله ذی‌نفعان در موضوع آب توجه کنیم و از ذی‌نفعان در این موضوع نظرخواهی کنیم.
وی افزود: باید در مصرف آب صرفه‌جویی کنیم و در کشاورزی به سمت بهره‌وری حرکت کنیم. ما به گونه ای آب را استفاده کردیم که گویا منابع آب نامحدود داریم و هر چقدر که مایل باشیم می‌توانیم استفاده کنیم درحالی که چنین فکری درست نیست.
نماینده مردم اصفهان عنوان کرد: در سال‌های اخیر در قسمت مصرف آب شرب و صنعت تا حدودی پیشرفت داشته ایم و صرفه جویی کرده ایم، اما در بخش کشاورزی هنوز چنین اصلاحی صورت نگرفته است. باید کشاورزی از حالت سنتی خارج شود تا بتواند بهره وری بهتری داشته باشد.
یزدیان تاکید داشت: سال‌هاست ما در موضوع هیرمند و آب های مرزی دچار مشکلاتی هستیم، اما متاسفانه ما دیپلمات های خوب در حوزه آب تربیت نکرده‌ایم.
وی بیان کرد: خیلی از سدسازی های ما باعث شد کسانی که حقابه ای از ما دارند دچار مشکل شوند و حتی کشاورزان را نیز دچار مشکل کردیم. متاسفانه ما در کشور خودمان حقوق آب را رعایت نکردیم و این باعث می‌شود کشورهای بالادست نیز حقوق ما را در موضوع حقابه رعایت نکنند.
