به گزارش ایراف؛ نشست دشواره های پیش‌روی دولت پاکستان در سال 2025 و تأثیر آن بر روابط با ج.ا.ایران به ابتکار پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه و گروه مطالعات مسائل افپاک با همکاری موسسه مطالعات راهبردی شرق و انجمن ژئوپلیتیک ایران (شعبه خراسان) با حضور ماشاءالله شاکری، دیپلمات و سفیر سابق ایران در پاکستان، دکتر جعفر حق پناه، پژوهشگر ارشد و مدرس دانشگاه، دکتر محمدحسین باقری، مدیر اندیشکده اقبال و اجرای دکتر ویدا یاقوتی، مدیر گروه مطالعات جامعه و سیاست خارجی افپاک، شنبه ۱۳ بهمن در پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه برگزار شد.
شاکری، دیپلمات سابق در این نشست درباره بازخوانی نظام جدید اقتصادی پاکستان گفت: برای درک موضوع و شرایط روز هر جامعه، خوانش شرایطی که کشور را به این نقطه رسانده و فرایند و عوامل تاثیرگذار بسیار اهمیت دارد. بنابراین باید فرایند آن کشور را به صورت دقیق بررسی کنیم تا بتوانیم راه حل مشکل را پیدا کنیم.
وی افزود: سه وجه مهم برای پاکستان لحاط می‌کنیم این سه وجه شامل اقتصادی، امنیتی و سیاسی می‌شود. این سه بعد بر یکدیگر تاثیرگذارند و می‌توانند یکدیگر را تقویت یا تضعیف کنند.
این دیپلمات اسبق ایران عنوان کرد: پاکستان در سال ۲۰۲۴ انتخابات خود را برگزار کرد و این انتخابات یک برنده داشت و چند حزب که با هم ائتلاف کرده بودند برنده شدند و عمران خان هم بازنده این انتخابات بود این سال برای پاکستان سال مهمی بود.
کریدور اقتصادی چین – پاکستان فرصتی مهم برای پاکستان
شاکری ادامه داد: یک موضوع تاثیرگذار درباره پاکستان وجود دارد که می‌تواند اقتصاد پاکستان را متحول کند و حتی بر کشورهای همسایه هم تاثیر می گذارد و آن موضوع کریدور اقتصادی چین و پاکستان است. این موضوع مهم بر اقتصاد پاکستان تاثیر فراوانی خواهد گذاشت و میزان امید به این کریدور زیاد است و البته برخی از کشورها را نیز نگران کرده است.
وی بیان داشت: چین قرار است در پروژه های کلان اقتصادی در سال های عادی یک تریلیون دلار در کشورهای مختلف دنیا سرمایه گذاری کند. این کریدور می‌تواند در جذب این سرمایه گذاری ها و پروژه ها نقش مؤثری داشته باشد.
سفیر سابق ایران در پاکستان توضیح داد: طبق کریدور اقتصادی چین و پاکستان، چین حدود ۵۰ میلیارد دلار در پاکستان سرمایه گذاری می کند و در سه فاصله زمانی کوتاه مدت، میان مدت و بلندمدت سرمایه گذاری اتفاق می افتد.
شاکری با تاکید بر سرمایه گذاری چین در بخش انرژی پاکستان، گفت: سرمایه گذاران چینی در بخش نیروگاه ها و انرژی در پاکستان سرمایه گذاری های زیادی انجام دادند؛ اما تا امروز نیازهای پاکستان مرتفع نشدند. چین ۳۵ میلیارد دلار برای توسعه نیروگاه های برق در پاکستان سرمایه گذاری کرده است.
وی تاکید داشت موضوعی که در کانون توجه پژوهشگران پاکستانی قرار گرفته همین موضوع کریدور اقتصادی چین و پاکستان است. دو نگاه درباره این کریدور برای پاکستان وجود دارد: عده‌ای بدبین هستند و می گویند پاکستانی ها نمی‌توانند بدهی های ناشی از این کریدور را پرداخت کنند و چین بندر گوادر پاکستان را تصرف خواهد کرد و عده ای نیز خوشبین هستند و این کریدور را عامل شکوفایی اقتصاد پاکستان می دانند.
این دیپلمات در ادامه درباره به موضع برخی از کشورها نسبت به کریدور چین و پاکستان اشاره کرد: آمریکا نسبت به این موضوع ناخرسند است. کشورهایی مانند ژاپن نیز نسبت به یک بعد این ماجرا نگران هستند آن هم حضور نظامی چینی ها در این بندر است. هند نگران ترین کشور نسبت به تحقق این پروژه است و هر کاری انجام می‌دهد تا این پروژه محقق نشود.
شاکری در ادامه تصریح کرد: هند تمایل دارد موضوع کشمیر را به عنوان یک موضوع دوجانبه بین پاکستان و هند خلاصه کند و نمی خواهد کشورهای دیگر در این موضوع دخالت کنند و اگر چین در این موضوع دخالت کند به ضرر هند خواهد بود، اما پاکستانی ها مایل هستند یک کشور سوم در ماجرای کشمیر به کمک‌شان بیاید.
جعفر حق پناه، پژوهشگر ارشد و مدرس دانشگاه در این نشست درباره همگرایی افغانستان و چالش های امنیتی پاکستان گفت: در موضوع افغانستان و پاکستان داده های خیلی مستند وجود ندارد و این کار تحلیل را دشوار می کند. درباره هر کشوری یک علت وجود دارد و باید عامل پیدایش را شناسایی کنیم، زیرا این عامل رفتار این کشور را تعیین می‌کند و درباره افغانستان و پاکستان این گزینه خیلی مهم است.
وی افزود: ایجاد منطقه حائل بین دولت های استعمارگر باعث ایجاد افغانستان شد و نظامی در افغانستان به وجود آمد که تمام نگاهش به خارج است و علت دوام خودش را به عوامل خارجی ارتباط می دهد و از اولین حکومت در این کشور چنین دیدگاهی حاکم است.
این پژوهشگر عنوان کرد: در پاکستان عنصر اسلام عامل ایجاد این کشور است. افغانستان به نوعی پاکستان را نمی پذیرد و حتی مرزهای تثبیت شده ای در اذهان افغان ها نسبت به پاکستان وجود ندارد و مرزها محل اختلاف هستند.
حق پناه افزود: شباهت ها و پیوستگی ها میان اقوام پاکستان محل اختلاف است نه وحدت و درباره افغانستان نیز چنین است و افغان ها نگاه منفی نسبت به پاکستان دارند.
وی با اشاره به ضعف حاکمیت افغانستان گفت: در افغانستان یک دولت شکننده وجود دارد که قابلیت اعمال حاکمیت بر مرزهای خودش را ندارد. در افغانستان یک ضعف فاحش اقتصادی و شکنندگی هایی داریم که باعث وابستگی به خارج می‌شود در نتیجه قابل نفوذ است.
این مدرس دانشگاه درباره اهمیت آب برای افغانستان، بیان کرد: در حال حاضر در وضعیتی هستیم که افغانستانی که محصور در خشکی است سعی می‌کند در میان همسایگان خود یکسری امتیازات به دست آورد. آب در افغانستان عاملی است که بوسیله آن می‌توانند کشورهای همسایه را کنترل کنند و آب برای‌شان سرمایه ملی محسوب می‌شود.
چالش‌های روابط افغانستان، پاکستان، هند و آمریکا
حق پناه تاکید کرد: جنبش های قومی مذهبی در افغانستان و پاکستان موضوع مهمی است. درست است که پاکستان نفوذ اجتماعی قوی بر مناطق پشتون نشین افغانستان دارد، اما طالبان به طور کامل تحت سیطره پاکستان نیستند و طالبان بیشتر تحت حمایت آمریکا هستند و در آینده پاکستان و افغانستان مشکلات زیادی باهم پیدا خواهند کرد.
وی درباره روابط طالبان و هند تشریح کرد: طالبان توانسته روابطش با هند را بهبود ببخشد و این موضوع برای پاکستان در آینده دردسرهایی را ایجاد می‌کند.
این پژوهشگر با تاکید بر تاثیر آمریکا بر روابط افغانستان و پاکستان، گفت: دولت ترامپ مناسبات دو کشور افغانستان و پاکستان را در آینده تحت تاثیر قرار خواهد داد، اینکه آمریکا چه سیاستی را در پیش بگیرد عامل بسیار مهمی است.
حق پناه عنوان کرد: پاکستان باید نگران رابطه آمریکا و هند باشد چون در این دوره به احتمال زیاد رابطه آمریکا و هند شکوفا خواهد شد و این به ضرر پاکستان خواهد بود.
وی تاکید داشت: پاکستان در سال آینده مشکلات بیشتری از ناحیه تعاملات با طالبان، افزایش گرایشات قومی و مسئله مهاجران خواهد داشت. مسئله اخراج مهاجران به عنوان یک مشکل جدی مطرح شده است.
این مدرس دانشگاه درباره روابط افغانستان و پاکستان در آینده چنین گفت: سال ۲۰۲۵ سال پرتنشی برای پاکستان و افغانستان خواهد بود و در حال حاضر سطح روابط تجاری این دو کشور کاهش یافته است و این یک زنگ خطر است و خود طالبان هم این را می‌دانند و سعی می‌کنند یک گزینه جایگزین برای آن پیدا کنند.
حق پناه در پایان تاکید کرد: نمی‌توانیم نقش آفرینی پاکستان در افغانستان را نادیده بگیریم، زیرا پاکستان در افغانستان نفوذ اجتماعی بالایی دارد و حفظ روابط پاکستان و افغانستان باید برای ایران نیز اولویت پیدا کند.
دکتر محمدحسین باقری، مدیر اندیشکده اقبال در این نشست درباره نقش محوری جامعه مدنی و احزاب سیاسی در پاکستان، گفت: مهم‌ترین چالش های پاکستان در سال آینده عبارت اند از؛ تهدید امنیتی و رشد همه جانبه تروریسم. در سال گذشته ۸۰۰ حمله تروریستی در پاکستان به وقوع پیوسته است. پاکستان به صورت رسمی ۱۶ گروه تروریستی دارد که دولت، آنها را معرفی کرده است و در سال آینده ارتش پاکستان چالش های جدی برای مبارزه با این تروریست ها خواهد داشت.
وی افزود: دومین چالش پاکستان در سال آینده مربوط به سیاست خارجی این کشور است بعد از آمدن دولت ترامپ پاکستان برای حفظ تعادل روابطش با چین و آمریکا دچار چالش خواهد شد.
مدیر اندیشکده اقبال عنوان کرد: سومین چالش مربوط به سیاست داخلی پاکستان است، چهارمین چالش مربوط به سرعت اینترنت در پاکستان است، زیرا یکی از مشکلات اساسی سال آینده پاکستان سانسورهایی است که دولت و حاکمیت اعمال کرد. ۳۵۰ هزار نفر در پاکستان از طریق اینترنت درآمد کسب می‌کنند و در سال گذشته ۴ میلیارد دلار صادرات خدمات فنی مهندسی در حوزه فناوری اطلاعات داشته است و این مورد در سال آینده به دلیل سانسور و کاهش سرعت اینترنت با چالش مواجه خواهد شد.
باقری افزود: پنجمین چالش سال آینده کشور پاکستان مربوط به زوال دموکراسی در این کشور است. پاکستان در حال حاضر ۲۴ حزب سیاسی ثبت شده دارد که البته ما فقط با چند حزب معروف این کشور که شامل حزب مسلم لیگ، مردم، تحریک انصاف و ام کی ام آشنایی داریم.
وی تاکید داشت: بعد از ائتلاف احزاب دموکراتیک در پاکستان در سال ۲۰۲۳ برای اینکه عمران خان را پایین بیاورند و به گونه ای کنار بزنند زوال دموکراسی در این کشور شروع شد.
رئيس اندیشکده اقبال در ادامه توضیح داد: در ۷۸ سال گذشته هیچ گاه احزاب سیاسی نقش مهمی در تعیین مسیر ادامه حیات پاکستان نداشتند و حاکمیت پاکستان اجازه نقش آفرینی به احزاب سیاسی نداده است.
باقری تشریح کرد: در فوریه ۲۰۲۴ که انتخابات پاکستان برگزار شد احزاب سیاسی پاکستان یک حزب سیاسی پاکستان به نام تحریک انصاف را از نشان سیاسی خودش در انتخاب محروم کردند و عمران خان را به زندان انداختند. احزاب سیاسی پاکستان به زودی دچار چالش خواهد شد.
