به گزارش ایراف؛ نهمین نشست وضعیت شناسی آموزش مهاجران افغانستانی در ایران با محوریت وضعیت شناسی دانش آموزان و دانشجویان در حال تحصیل افغانستانی در ایران و مهمترین چالش‌های آموزشی مهاجران و چشم انداز‌های تحصیلی_شغلی تحصیل کنند‌گان مهاجر افغانستانی در ایران؛ فرصت‌ها و موانع فارغ‌التحصیلان مهاجر افغانستانی در ایران و با سخنرانی دکتر رسول صادقی هیات علمی جمعیت شناسی دانشگاه تهران، قمر تکاوران پژوهشگر اجتماعی حوزه مهاجرین و مجری‌گری رضا عطایی پنجشنبه ۱۱ بهمن در خانه اندیشه ورزان برگزار گردید.
موضوع آموزش مهاجرین پیشرفت قابل توجهی داشته است
دکتر رسول صادقی عضو هیات علمی جمعیت شناسی دانشگاه تهران در این نشست گفت: موضوع آموزش نسبت به سایر موضوعات مانند رفاه و.. در اجتماع مهاجرین پیشرفت قابل توجهی داشته است و ما شاهد افزایش نرخ باسوادی مهاجرین افغانستانی در سال های اخیر هستیم .
نگاه به مهاجرین موقتی است
وی با بیان اینکه موضوع سیاستگذاری در حوزه آموزش تحت عنوان گفتمان سیاسی مهاجران به عنوان یکی از چالش های مربوط به مهاجرین مطرح می‌شود، افزود: در نگاه کلی نسبت به موضوع مهاجران افغانستانی یک نگاه موقتی بودن حاکم بوده و ما نگاه دائمی در این زمینه نداشتیم و بیشتر مواقع سیاست ها ۱۸۰ درجه تغییر داشته است.
این عضو هیات علمی دانشگاه تهران عنوان کرد: موضوع حقوق انسانی و حقوق کودک در موضوع آموزش مهاجرین بسیار مهم است که فرمان رهبری مصداق همین موضوع است که فرمودند تمام کودکان بدون توجه به ملیت و تابعیت آنان باید به مدرسه بروند.موضوع عدالت و برابری اجتماعی بسیار اهمیت دارد و باید ببینیم در زمینه آموزش مهاجران چقدر این عدالت محقق شده است.
صادقی در ادامه عنوان کرد: آموزش در ایران به یک سرمایه گذاری تبدیل شده است و کسانی که شرایط مالی بهتری دارند فرزندان آنان به مدارس بهتری می‌رود و چون خانواده های مهاجرین از لحاظ مالی در سطح پایینی هستند نمی‌توانند در مدارس غیرانتفاعی حضور پیدا کنند و مجبور هستند در مدارس دولتی تحصیل کنند.
وی تاکید داشت: زمانی که درباره کودکان و نوجوانان صحبت می‌کنیم بعد آموزش برجسته می‌شود و بر روی این بعد سرمایه گذاری می‌شود.بعد از انقلاب پیشرفت قابل توجهی در حوزه آموزش اتفاق افتاد و اکثریت جامعه با سواد شدند و به تبع آن مهاجرین افغانستانی نیز به آموزش دسترسی پیدا کردند.
این استاد دانشگاه درباره پیشرفت نرخ باسوادی در میان اتباع افغانستانی، بیان داشت: نرخ باسوادی مهاجرین در سال ۱۳۹۵ به ۶۵ درصد رسیده است در حالی که در ابتدای انقلاب نرخ باسوادی آنان ۱۰ درصد بود و این نشان از پیشرفت خوب در زمینه آموزش مهاجرین دارد.
صادقی در ادامه با اشاره به پیشرفت نرخ باسوادی در میان دختران افغانستانی، توضیح داد: پیشرفت سطح سواد در میان دختران افغانستانی بسیار بیشتر از پسران افغانستانی بوده است. پسران به دلیل شرایط جامعه زود وارد بازار کار می شوند و تحصیل را ادامه نمی دهند و این اتفاق دلایل زیادی دارد از جمله اینکه آینده خوبی را از راه تحصیل برای خود تصور نمی کنند.ما در ایران تحصیل می‌کنیم که به شغل خوبی دست پیدا کنیم اما این ماجرا چون درباره مهاجران صدق نمی‌کند خیلی زود ترک تحصیل می‌کنند.
مسیر آموزشی مهاجرین پرچالش است
وی درباره چالش های حوزه مهاجرین را برشمرد: چالش های زیادی در زمینه آموزش مهاجرین وجود دارد از جمله چالش شناختی که این چالش باعث می‌شود ظرفیت این افراد شناسایی نشود.در سطح بنیادی هم چالش داریم و ما سیاست مشخصی در حوزه مهاجرین نداریم.در سطح نهادی نیز ما مکان و سازمان مشخصی برای مهاجرین نداریم و این نیز چالش محسوب می‌شود.
این عضو هیات علمی در ادامه عنوان کرد: چالش دیگری که برای آموزش مهاجرین وجود دارد چالش شبکه است و ما برای حل این چالش باید از خود مهاجرین استفاده کنیم. مثلا یک سال دولت گفت ما برای پذیرش ۵۰۰ هزار دانش آموز اتباع آمادگی داشتیم اما یکباره تعدادشان به ۸۰۰ هزار نفر رسید در این شرایط باید چه کاری انجام دهیم؟ برای این چالش باید از معلمین افغانستانی استفاده کنیم.
صادقی درباره بحران هویت در میان اتباع افغانستانی، تصریح کرد: موضوع بحران هویت برای تمام مهاجران در تمام دنیا اتفاق می افتد. درباره مهاجرین افغانستانی در ایران این بحران هویت تاثیر پذیرفته از ساختار های اجتماعی است یعنی فرد برایش مهم است که چه تصویری از وی در جامعه نمایش داده می‌شود و فرد دوست دارد در نقش میزبان جامعه باشد و از طرف دیگر جامعه میزبان آنان را نمی پذیرد. پژوهشی انجام دادیم و حدود ۱۵ درصد مهاجرین دچار بحران هویت شده اند.
وی تاکید داشت:درباره مهاجرین نمی‌توانیم یک سیاست برای همه آنها داشته باشیم. نسل دوم مهاجران افغانستانی به ایرانیان بسیار نزدیک شده اند. در حوزه سیاست گذاری باید تنوع مهاجرین دیده شود و موضوع تصویر مهاجرین در جامعه نیز بسیار مهم است. رسانه در زمینه تصویر مهاجرین در جامعه نقش مهمی دارد.
این استاد دانشگاه عنوان کرد: در حوزه سیاست گذاری برای استان هایی که اقامت مهاجران مجاز اعلام می‌شود نیز مهم است بعضی استان ها ذاتا مهمان نواز نیستند و فرقی نمی‌کند آن مهمان مهاجر باشد یا یک ایرانی دیگر و دولت باید به این نکته توجه کند.
قمر تکاوران پژوهشگر اجتماعی حوزه مهاجرین در این نشست گفت: مهمترین مسئله مهاجرین چه برای مهاجرین چه برای دولت ایران مسئله آموزش است.اولین موج مهاجرین از ابتدای انقلاب شروع شد و مهاجرین وارد ایران شدند در اوایل انقلاب ایران سیاست مهاجری خاصی وجود نداشت و گفتمان برادر مسلمان و لفظ آوارگان افغانستانی یا مسلمان خیلی استفاده می‌شد.
وی افزود: تحت عنوان گفتمان انقلابی و مسائل اداری که در اوایل انقلاب به صورت جدی مطرح نبود موج اول مهاجران خیلی با مشکلات زیادی مواجه نبودند و مهاجران را به صورت مهاجران افغانستانی نمی دیدند.
این پژوهشگر در ادامه توضیح داد: سال ۱۳۷۱ دولت ایران و افغانستان یک قرارداد جهت برگشت مهاجران به افغانستان را امضا و تسهیل کردند. در دهه ۷۰ میلادی یکسری سختگیری هایی برای تحصیل مهاجران به وجود آمد و بعد هم که طالبان روی کار آمدند و این موضوع کمرنگ شد.
تکاوران در ادامه بیان کرد: در دهه ۸۰ مهاجران مدارس خودگردان را افتتاح کردند زیرا مدارس ایران مهاجران را ثبت نام نمی‌کردند. در واقع این فقط یک راهکاری بود که مهاجران بی سواد نمانند وگرنه مدرسه به معنای واقعی نبود و در جاهای نامناسبی کلاس تشکیل می دادند از زمین کشاورزی گرفته تا خانه مدارس خودگردان تشکیل می دادند.
وی ادامه داد: در سال ۱۳۸۲ سفارت افغانستان یک نماینده ویژه برای ساماندهی مدارس خودگردان انتخاب می کند و در سال ۱۳۸۳ فعالیت مدارس خودگردان ممنوع می شوند و گفته شد این مهاجران می‌توانند به مدارس دولتی بیایند و در مدارس عادی به صورت عادی درس بخوانند و فقط باید شهریه پرداخت کنند.
این پژوهشگر حوزه اجتماعی در ادامه تشریح کرد: در ۱۳۹۴ فرمان رهبری اتفاق افتاد و در اینجا اصل آموزش بچه های مهاجران اتفاق افتاد و در این اصل گفته شد هیچ بچه ای نباید از مدرسه باز بماند فرقی نمی‌کند مدرک داشته باشد یا نداشته باشد و همه بچه ها باید به مدرسه برود.
وی ادامه داد: از سال ۱۳۹۴ تا ۱۳۹۶ بچه های غیر مجاز مهاجران می‌توانستند برگه حمایت تحصیلی دریافت کنند و به مدرسه بروند و بچه هایی که مجاز و اقامت معتبر داشتند هم به صورت راحت تر به مدرسه می رفتند.
این پژوهشگر حوزه مهاجرین، گفت: در سال ۱۳۹۷ اداره اتباع می گوید فقط کسانی که از سال‌های قبل برگه حمایت تحصیلی داشتند می‌توانند مجددا برگه حمایت تحصیلی دریافت کنند در غیر این صورت شما باید یک مدرک نامعتبر داشته باشید تا بتوانید برگه حمایت تحصیلی دریافت کنید مانند کارت آمایشی که تمدید نشده است و در چنین شرایطی تعداد زیادی از بچه های مهاجرین از تحصیل محروم می شوند زیرا کسانی که بچه های کلاس اولی دارند قبلا برگه حمایت تحصیلی دریافت نکرده اند.
تکاوران تاکید داشت: زمانی که قانونی تصویب می‌شود رویکرد ها هم سخت تر می شود یعنی تا قانونی تصویب می‌شود مدارس هم فورا عقب می کشند و به بهانه های مختلف بچه های مهاجران را ثبت نام نمی‌کنند. مدارس به صورت سلیقه ای عمل می‌کنند.
وی ادامه داد: سال ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ شیوه نامه آموزش و پرورش مدارک مجاز برای ثبت نام را اعلام کرد که شامل همان گذرنامه و چند مورد دیگر می‌شود و نکته مهم اینکه موضوع برگه حمایت تحصیلی نیز مطرح می‌شود و گرفتن چنین مدرکی بسیار سخت است و به سختی می‌توان ثابت کرد که بچه دوسال است که در ایران زندگی می‌کند.
این پژوهشگر در ادامه تاکید داشت: در سال ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ مهاجرین افغانستانی زیادی وارد ایران شدند و باید بچه هایشان را ثبت نام می کردند. در این سال وزارت کشور اعلام کرد با برگه سرشماری بچه های مهاجرین می‌توانند در مدارس ثبت نام کنند.
دهه نود محیط برای مهاجرین تغییرات مثبت داشت
وی توضیح داد: نسل جدید مهاجرین افغانستانی که در ایران درس خواندند در دهه ۹۰ تغییراتی ایجاد کردند و باعث شدند فضا برای مهاجرین مثبت تر شود.در دهه ۹۰ جامعه ایران نیز تغییرات وسیعی داشت و مردم ایران بیشتر به مهاجرین فکر می‌کردند.
این پژوهشگر درباره معضلات آموزش مهاجرین گفت: معضل اصلی در موضوع آموزش مهاجران در آموزش و پرورش است نه در قوانین و مقررات.فرایند ثبت نام بسیار طولانی است و ورود بچه های مهاجرین به مدارس بسیار سخت است.آموزش و پرورش وظیفه دارد به تمام بچه ها فارغ از تابعیت و ملیت آنها آموزش دهد و مهاجرین هزینه ی زیادی برای آموزش و پرورش ندارد.
تکاوران در پایان درخصوص راه حل این معضلات، بیان داشت: اگر ما به قانون عمل کنیم خیلی از مسائل حل می‌شود . طبق قانون وظیفه آموزش و پرورش است که بچه های مهاجرین را در مدارس ثبت نام کند و به آنها آموزش دهد.
