به گزارش ایراف، روابط چین با طالبان از زمان ظهور اولیه آنها در دهه 1990 دستخوش دگرگونی چشمگیری شده است. در ابتدا و با تردید، تعامل چین با طالبان به طور پیوسته افزایش یافت و بعد به شکل پیچیده ای از عمل‌گرایی و فرصت پس از عقب‌نشینی آمریکا در سال 2021 ختم شد.
دیپلمات‌های چینی که از کابل بازدید می‌کنند، خروج آمریکا از افغانستان و تسلط طالبان را آغاز «دوران جدید» توسعه مستقل و گذار از «آشوب به نظم» می‌دانند.
اولویت‌های چین در افغانستان تحت کنترل طالبان
علیرغم بازگشت طالبان به قدرت، منافع اصلی چین در افغانستان ثابت است.این منافع را می توان در سه رکن طبقه‌بندی کرد: اتصال، امنیت و دسترسی به منابعی مانند مواد معدنی، نفت و گاز.
چین، افغانستان را به عنوان یک حلقه مهم در ابتکار بلندپروازانه یک کمربند یک جاده خود – یک استراتژی توسعه زیرساخت‌های جهانی می بیند. در سال 2016 چین و افغانستان در مورد ادغام طرح یک کمربند یک جاده توافق کردند.
این موضعی است که حکومت طالبان آن را تایید کرده است. چین با استفاده از کریدور اقتصادی چین و پاکستان (CPEC) و بندر گوادر به دنبال گسترش طرح یک کمربند- یک جاده به سمت غرب از طریق آسیای مرکزی است.
این گسترش، نوید توسعه زیرساخت ها، استخراج منابع، دسترسی به بازار و دروازه ای به منطقه پرسود آسیای مرکزی را می دهد. در آگوست 2023، عبدالکبیر، معاون پیشین نخست وزیر طالبان، حمایت خود را از طرح یک کمربند- یک جاده و «همکاری عملی» با چین اعلام کرد.
نورالدین عزیزی، سرپرست وزارت صنعت و تجارت طالبان این احساس را در اکتبر 2023 تکرار کرد و خواستار مشارکت در پروژه های یک کمربند- یک جاده و سی‌پک، در طول مجمع کمربند و جاده در پکن شد.
از رویاپردازی اقتصادی تا نگرانی امنیتی
یک نگرانی امنیتی حیاتی برای چین، حضور جنبش اسلامی ترکستان شرقی در افغانستان است. چین جنبش اسلامی ترکستان شرقی را یک تهدید جدایی طلبانه برای پروژه های یک کمربند- یک جاده خود در آسیای جنوبی و مرکزی می‌داند و بارها از طالبان خواسته است تا فعالیت های این گروه را سرکوب کند. بیانیه وزارت خارجه چین در آوریل 2023 در مورد افغانستان خواستار اقدام قاطع تر علیه تروریسم از جمله جنبش اسلامی ترکستان شرقی در جهت تامین امنیت شهروندان چینی شد.
این سازمان خواستار افزایش همکاری در مبارزه با تروریسم و حمایت بین المللی برای جلوگیری از تبدیل شدن افغانستان به پناهگاه تروریست ها است. در ماه مه سال 2023، وزیر امور خارجه چین با امیرخان متقی، سرپرست وزارت امور خارجه طالبان دیدار کرد و بر لزوم اجرای تعهدات افغانستان برای مبارزه با تروریسم و تضمین امنیت پرسنل و نهادهای چینی تاکید کرد.
چین همچنین با تسهیل مذاکرات سه جانبه با افغانستان و پاکستان سعی در ارتقای ثبات و همکاری منطقه ای دارد. هدف از این دیدارهای سطح بالا جلوگیری از هرگونه تیرگی روابط بین طالبان و پاکستان، به ویژه در مورد تحریک طالبان پاکستان و فعالیت های فرامرزی است که می تواند طرح های یک کمربند- یک جاده و سی‌پک را تهدید کند.
در سال 2013، چین 79 درصد از سرمایه گذاری خارجی در افغانستان را در اختیار داشت. با این حال، سرعت سرمایه‌گذاری چینی ها پس از آن کاهش یافت، زیرا اختلاف نظر در مورد شرایط معدن مس عینک که در سال 2008 امضا شد، به وجود آمد.
پس از تسلط طالبان بر افغانستان در سال 2021، بازرگانان چینی در جستجوی معادن و دیگر فرصت‌های تجاری به کابل هجوم آوردند؛ هجوم کارآفرینان چینی به افغانستان به حدی قابل توجه بود که سفارت چین در افغانستان به شرکت ها و شهروندان هشدار داد که به دلیل استانداردهای «بسیار سختگیرانه» وزارت معادن و نفت طالبان برای صدور مجوز استخراج، از سفر «کوکورانه» به افغانستان در جستجوی منابع معدنی خودداری کنند.
با این وجود، در ژانویه 2023، طالبان قراردادی به ارزش 540 میلیون دلار برای استخراج نفت از حوزه آمودریا در شمال افغانستان امضا کردند. در آوریل همان سال، وزارت معادن و نفت طالبان اعلام کرد که یک شرکت چینی علاقمند به سرمایه گذاری 10 میلیارد دلاری در لیتیوم و یک ماده معدنی کمیاب دیگر است.
در نوامبر 2022، چین رسماً کریدور هوایی Pine Nut را احیا کرد که منجر به صادرات بیش از 1000 تن به چین شد. علاوه بر این، چین در دسامبر 2022 تعرفه های صفر را بر 98 درصد محصولات افغانستان اعمال کرد. شروع مجدد کار در معدن مس عینک در لوگر و تضمین قراردادهای استخراج نفت و گاز جدید در حوزه آمودریا نشان دهنده علاقه شدید چین به استخراج منابع است.
چین فعالانه به دنبال فرصت‌های اقتصادی در افغانستان تحت کنترل طالبان است. صنایع تشنه منابع، چین را برای ادغام افغانستان در پروژه های یک کمربند- یک جاده و سی پک هدایت می کنند. با این حال، نگرانی های امنیتی، به ویژه مبارزه با تروریسم، همکاری با طالبان را ضروری می کند و باعث تعامل پکن با آنها می شود.
متغیرهای موثر بر روابط چین – طالبان
در حالی که چین به طور رسمی حکومت طالبان را به رسمیت نشناخته است، اما گام های مهمی را در این راستا برداشته است. آنها سفیر طالبان را پذیرفتند و به طالبان اجازه دادند سفارت افغانستان در پکن را کنترل کنند. در سپتامبر 2023، سفیر جدید چین استوارنامه خود را به نخست وزیر حکومت طالبان تقدیم کرد. 30 ژانویه همان سال، شی جین‌پینگ، رئیس‌جمهور چین، استوارنامه‌های سفیر را از نماینده طالبان در پکن که توسط حکومت سرپرست طالبان تعیین شده بود، دریافت کرد.
رویکرد عملگرایانه چین به روابطش با طالبان نشان دهنده تمایل به تامین منافع خود است، اما به رسمیت شناختن همچنان یک تصمیم حساب شده است. به رسمیت شناختن رسمی می تواند به حکومت طالبان مشروعیت ببخشد و بر تصمیمات سایر کشورها تأثیر بگذارد و نفوذ چین را در افغانستان تقویت کند.
در مقابل، خودداری از به رسمیت شناختن حکومت طالبان ممکن است یک انتخاب استراتژیک برای اجتناب از ظاهر شدن به عنوان اولین کشوری باشد که به سیاست های سختگیرانه طالبان در قبال زنان و گروه های قومی غیرپشتون مشروعیت می بخشد.
برای طالبان، برخورداری از حمایت چین دارای مزایای سیاسی، اقتصادی و استراتژیک قابل توجهی است که به طور بالقوه شامل سرمایه گذاری چین و استفاده از حق وتوی این کشور در شورای امنیت سازمان ملل برای جلوگیری از تحریم ها و قطعنامه ها علیه آنها می شود.
