به گزارش ایراف، افغانستان سعی کرده است خود را به عنوان حلقه وصل کشورهای شرق و غرب و شمال و جنوب آسیا قرار دهد و از این جهت خطوط ریلی متنوعی از مسیر افغانستان عبور می کند.
از آغاز سال جاری، ازبکستان چندین دور مذاکره با قطر و امارات متحده عربی برای تامین مالی ساخت راه آهن ترمز – مزار شریف – کابل – پیشاور به ارزش 7 میلیارد دلار را انجام داده است. این خط از این جهت برای ازبکستان مهم است که این کشور را از طریق افغانستان به پاکستان متصل می کند.
این پروژه برای کشورهای آسیای مرکزی و افغانستان از نظر دسترسی به دریا و همچنین تقویت پتانسیل ترانزیتی و نقش ژئوپلیتیکی بسیار حیاتی است، اما اجرای راه آهن به دلیل اختلافاتی که بین پاکستان و افغانستان ایجاد شده طولانی شده است.
ازبکستان که منافعش در احداث این راه آهن است سعی کرده است تا نقش میانجی را بین افغانستان و پاکستان ایفا نماید تا این خط هرچه سریعتر راه اندازی شود.
بیشتر بخوانید:
راه آهن مسافربری خواف- هرات آماده بهره‌برداری است
انتقال کالای ازبکستان به افغانستان با قطار
از سال 2011، راه آهن حیرتان – مزار شریف به بهره برداری رسیده است که موقعیت استثنایی را برای ازبکستان در حمل و نقل کالا در مسیر افغانستان یا فرا افغان فراهم می کند. این کریدور تقریباً کل حجم تجارت خارجی افغانستان را تامین می کند و عواید ترانزیتی بالایی را برای دو کشور ایجاد می کند.
در نوامبر 2023، یادداشت تفاهمی در مورد ایجاد و اجرای کریدور حمل و نقل بین المللی (ITC) بلاروس-روسیه-قزاقستان-ازبکستان-افغانستان-پاکستان به امضا رسید. طول مسیر 5532 کیلومتر و زمان تحویل بار 20 روز است که سه برابر سریعتر از ترانزیت دریایی است.
این موضوع نشان می دهد در کنار ازبکستان، مسکو نیز به دنبال احداث خط انتقال ریلی برای جابه جایی کالا است و البته که گزینه های جایگزین زیادی را برای انتقال بار از مسیر ریلی تا دریاهای آزاد دارد.
روسیه و چین به دنبال خطوط انتقال ریلی
روسیه دارای خط دیگری در امتداد دریای خزر است که قلمرو آذربایجان و همچنین قزاقستان، ازبکستان و ترکمنستان (شرق) محسوب می‌شود که می تواند گاهی اوقات ازبکستان را دور بزند.
با این شرایط روسیه به دنبال احداث خط انتقال شمال به جنوب از مسیر ایران است تا بتواند از طریق بندر نکا و منطقه امیرآباد بار خود را به بندرعباس منتقل کند.
روسیه در تلاش است تا خط آهن جنوب به شمال در ایران نیز به بهره برداری برسد تا فاصله انتقال بار از 20 روز هم کمتر شود.
از سوی دیگر چین که پتانسیل جدی برای توسعه روابط تجاری عمیق تر با افغانستان دارد، تا حدی از اتصال ازبکستان به پاکستان منتفع خواهد شد. با این حال، پکن شرط اصلی خود را بر روی ارتباط حمل و نقل با
همسایه غربی خود از طریق کریدور اقتصادی چین و پاکستان (CPEC) گذاشته است که به عنوان گل سرسبد و گران ترین پروژه طرح کمربند و جاده شناخته می شود.
حمل و نقل کالا از افغانستان به ترکیه
ایران نسبت به راه‌آهن ترانس-افغان بی‌تفاوت نیست، زیرا تماس‌هایش را با طالبان در امتداد دهلیزهای حمل‌ونقل بین‌المللی تشدید کرده است. تهران در حال ساخت راه آهن خواف – هرات است و قصد دارد آن را تا پامیر کوچک (منطقه واخان) که مرزهای چین، پاکستان، افغانستان و تاجیکستان تلاقی می کند، گسترش دهد. این به احتمال زیاد از طریق ارتباط با خط آهن ترمز- مزار شریف- کابل- پیشاور با در نظر گرفتن برنامه قبلاً اعلام شده طالبان برای اتصال مزار شریف و هرات از طریق ریل انجام می شود.
مذاکرات ایران و طالبان برای تکمیل راه آهن ایران – افغانستان
مرتضی جعفری، معاون امور بازرگانی راه آهن ایران که در هفته های گذشته به افغانستان سفر کرده است در دیدارهای جداگانه با والی هرات و سرپرست وزارت صنعت و تجارت طالبان، توسعه ترانزیت از طریق خطوط ریلی بین دو کشور را بررسی کرد. طالبان هنوز جزئیاتی از این دیدارها منتشر نکرده است.
با این حال، سخنگوی وزارت خدمات عمومی طالبان از ارتباط مستقیم افغانستان از طریق خطوط ریلی با سه کشور منطقه از جمله ایران خبر داده و گفته است افغانستان از طریق مرز حیرتان به ازبکستان، مسیر تورغندی و آقینه به ترکمنستان و مسیر خواف – هرات به ایران متصل است و تردد روزانه از این مسیرها انجام می شود.
افغانستان در حال حاضر نزدیک به ۴۰۰ کیلومتر خط ریلی در مسیرهای اصلی و فرعی دارد که به طور غیرمستقیم از طریق خطوط ریلی به تمام کشورهای آسیای میانه متصل است و گاهی انتقال به کشورهایی مانند روسیه، چین و ترکیه از این مسیرها انجام می شود.
اهمیت اقتصادی راه آهن برای افغانستان
کارشناسان حوزه حمل و نقل ریلی معتقدند توسعه این زیرساخت ها می تواند افغانستان را به چهارراه آسیا تبدیل کند به طوری که سرمایه گذاری در زیرساخت های ترانزیتی مانند خطوط ریلی و انتخاب مسیرهای کوتاه و کم هزینه می تواند باعث افزایش صادرات افغانستان و تقویت بنیان های اقتصادی این کشور شود.
علاوه بر این، ازبکستان با مشارکت قزاقستان که زیرساخت بندری در دریای خزر دارد، می تواند به عنوان یک گزینه مناسب ترانزیتی در هنگام ساخت لجستیک از قفقاز جنوبی و همچنین از ترکیه و اتحادیه اروپا از طریق قفقاز جنوبی عمل کند. جهت افغانستان – پاکستان و برگشت، اما برای استفاده از این فرصت، تاشکند باید با ترکمنستان که هم مرز با افغانستان و دریای خزر است، رقابت کند.
