به گزارش ایراف، در روزهای اخیر موضوع گسترش روابط میان روسیه و حکومت افغانستان در عرصه های سیاسی و اقتصادی مورد توجه رسانه های داخلی افغانستان و خارجی که روابط دو کشور را رصد می کنند قرار گرفته است. در سال 2024 گروه‌های مختلف تجاری، سیاسی و اقتصادی از دو کشور با یکدیگر ملاقات داشته اند تا حدی که نمی‌توان جایگاه مشخصی را برای روسیه در نظام فعلی افغانستان در نظر گرفت؛ زیرا برخی ها معتقد اند که چین توانسته رتبه نخست را از آن خود کند و برخی دیگر معتقد اند روس‌ها سرمایه‌گذاران اصلی در اقتصاد افغانستان هستند.
به هر حال، کارشناسان اقتصادی معتقد اند افغانستان اگر می خواهد مسیر توسعه را پیش ببرد باید نگاهش را به کشورهای شرقی بدوزد؛ زیرا عملا با حضور ترامپ نیز این انتظار ایجاد نخواهد شد که مشکلات اقتصادی افغانستان برطرف شود و روابط بین دو کشور بهبود پیدا کند.
پیشنیه روابط روسیه و افغانستان
روابط بین روسیه و افغانستان پیشینه ای دراز دارد و به دوران اتحاد جماهیر شوروی و روسیه تزاری از یک طرف و دولت پادشاهی افغانستان از طرف دیگر بازمی گردد.
در آن سال‌ها مناسبات بازرگانی گسترده به مقیاس این دوره میان دو کشور وجود داشت. شماری از فرآورده های روسی میان مردم افغانستان از شهرت زیادی برخوردار بود و برخی از محصولات افغانستان به طور سنتی به روسیه، و از جمله به کشورهای مستقل آسیای میانه کنونی، صادر می شد.
پیشینه مناسبات اقتصادی افغانستان و روسیه
در دهه ١٩٢٠ و دوران پادشاهی امیر امان الله که از یکسو افغانستان استقلال خویش را به دست آورد و از سوی دیگر با پیروزی انقلاب اکتبر، روسیه جای خود را به اتحاد شوروی داد، مناسبات گسترده بازرگانی و همکاری های اقتصادی، دیپلماتیک و سیاسی میان دو کشور، آغاز شد. در این سال‌ها، افغانستان کمک‌های اقتصادی و فنی قابل توجهی از اتحاد شوروی آن زمان دریافت کرد.
با این وصف، مناسبات سیاسی و همچنین بازرگانی میان دو کشور تا زمانی که محمد داوود به عنوان صدراعظم افغانستان آغاز به کار کرد محدود بود؛ ولی در دوران حکومت وی، افغانستان از نگاه توسعه اقتصادی– اجتماعی شرایط نوینی را تجربه کرد که کمک‌های اقتصادی و فنی اتحاد شوروی نقش مرکزی را در آن داشت.
بر پایه برنامه‌های پنج ساله، به ویژه با اجرای برنامه‌های اول و دوم، شماری از پروژه های مهم اقتصادی و اجتماعی مورد بهره برداری قرار گرفت. غالب سرمایه گذاری ها از سوی دولت در چارچوب اقتصادی مختلط و تا حدودی رهبری شده با تشویق و توسعه بخش خصوصی اقتصاد، انجام گرفت.
بیشتر پروژه های انجام شده خصلت زیربنایی داشت که با اجرای آن‌ها زیرساخت های لازم اقتصادی ایجاد شد.
این پروژه ها با کمک های مالی اتحاد شوروی و با کمک های فنی و تجهیزاتی آن کشور عملی شد که عمده ترین آن‌ها عبارت اند از: احداث شاهراه کابل– پلخمری از طریق رشته کوه های هندوکش و تونل سالنگ؛ شاهراه بتونی قندهار- هرات– تورغندی؛ تأسیسات آبیاری ننگرهار؛ سد و دستگاه برق آبی درونته؛ سد و دستگاه برق آبی نغلو؛ دستگاه برق حرارتی مزار شریف؛ دستگاه برق آبی غوری؛ کارخانه کود شیمیایی مزار شریف؛ شرکت خانه سازی کابل؛ فرودگاه ها و پایگاه های بگرام و شیندند؛ فرودگاه کابل، فرودگاه مزار شریف، فرودگاه قندوز؛ شرکت اکتشاف نفت و گاز شمال؛ تمدید خط لوله گاز شبرغان؛ ساخت بندرگاه هایی روی دریای آمو در شهرستان امام صاحب قندوز و حیرتان و ده ها پروژه دیگر که در زندگی مردم افغانستان اثرگذار بوده است.
ورود روسیه بعد از خروج آمریکا
با خروج آمریکا در سال 2021 از افغانستان دوباره روس ها به منظور همکاری با حکومت افغانستان وارد کابل شدند و پیشنهادات مشخصی را نیز برای سرمایه گذاری در این کشور روی میز گذاشتند.
با سفر دبیر شورای امنیت روسیه به افغانستان تلاش این کشور در راستای تقویت طرح کلان «شراکت بزرگتر آسیای (GEP) تداوم یافته است. این شراکت را می‌توان نسخه روسی سیاست «چرخش به آسیا» ایالات متحده دانست و محتوای آن بیش از هر چیز، بازتاب تمایل روسیه به تقویت مسیرهای تجاری و توسعه پیوندهای نهادی با همسایگان آسیایی است.
پس از تحریم‌های سنگین غرب در سایه جنگ اوکراین، روسیه پروژه‌های کلانی همچون کریدور بین‌المللی شمال-جنوب با مشارکت ایران و هند را در اولویت خود قرار داده و همزمان کوشیده است تا نقش خود را در سازمان همکاری شانگهای تقویت نماید که افغانستان نیز در زمره اعضای ناظر آن به شمار می‌رود. در این میان، موقعیت راهبردی افغانستان، چنانچه طالبان قادر به تامین ثبات داخلی باشد و روابط را با پاکستان بهبود بخشد، می‌تواند به مثابه مسیر تجارت روسیه و جنوب آسیا مورد استفاده قرار گیرد.
همچنین ولادیمیر پوتین در حاشیه اجلاس سالیانه سازمان همکاری شانگهای در تاشکند به شهباز شریف اطلاع داده بود که روسیه قصد دارد گاز را با خط لوله به پاکستان برساند. این مسئله بالاخص به سبب موجود بودن بخشی از زیرساخت در روسیه، قزاقستان و ازبکستان عملی خواهد بود. حتی اگر طرح خط لوله پوتین بلندپروازانه هم باشد، روسیه به راحتی می‌تواند کابل را مبدل به هاب منطقه‌ای نفت نماید و طالبان نیز نسبت به این مسئله تمایل نشان داده اند.
نورالدین عزیزی، سرپرست وزارت صنعت و تجارت طالبان، در گفتگویی با اسپوتنیک نیز از تمایل کابل به تهاتر منابع سرشار معدنی خود با نفت خبر داده است.
از همین روست که می‌توان از احتمال سوآپ نفت با مواد معدنی میان افغانستان و روسیه سخن گفت و پس از آن، چنانچه روسیه بتواند به میانجی‌گری موثر میان افغانستان و پاکستان بپردازد، زمینه برای صادرات نفت روسیه از این مسیر نیز فراهم می گردد.
بازگشت آمریکا به افغانستان در هاله ای از ابهام
نکته ای که نباید از آن غفلت کرد این است که روس ها تنها به این شرط حاضر اند کارهای اولیه عملیات سوآپ را انجام دهند که مبادلات تجاری با ارزی غیر از دلار صورت گیرد.
کارشناسان اقتصادی بر این باور اند اگر دلارزدایی در افغانستان انجام نشود ممکن است آمریکا به مسئله ورود پیدا کند و چراغ سبزهایی از جمله افزایش کمک های بین المللی را نیز در دستور کار خود قرار دهد.
در حال حاضر تنها دلیلی که موجب شده است ارزش پول افغانستان افزایش پیدا کند همین کمک های بین المللی با ارز دلار است.
