به گزارش ایراف، ارزش افغانی، پول ملی افغانستان در تازه‌ترین رتبه‌بندی جهانی جایگاه خود را بهبود بخشیده است. بر اساس گزارش بلومبرگ، پوند لبنان بیشترین کاهش ارزش جهانی را در سال 2024 ثبت کرد و بیش از 83 درصد از ارزش خود را از دست داد. در همین حال، ریال ایران به عنوان کم‌ارزش‌ترین ارز سال جهان شناخته شد.
کشورهایی مانند اتیوپی، نیجریه، آرژانتین، برزیل، روسیه، غنا، مکزیک و ترکیه نیز با کاهش شدید ارزش پول ملی خود مواجه شدند.
با این حال، افغانی به عنوان یکی از سه ارز با ثبات در سطح جهان برجسته است. علیرغم تحریم‌های غرب، از جمله مسدود کردن میلیاردها دلار از دارایی‌های افغانستان توسط آمریکا و دیگر کشورهای غربی، افغانستان ثبات خود را حفظ کرده و ارزش قابل توجهی هم در منطقه و هم در سطح بین‌المللی دارد.
سوال اصلی این است که افغانستان که همواره در گزارش های مختلف نهادهای بین المللی از جمله صندوق بین المللی پول و بانک جهانی شرایط اقتصادی باثباتی ندارد و همواره روند نزولی را طی می کند چگونه توانسته است یکی از با ارزش‌ترین ارزهای جهان را در اختیار داشته باشد؟
برخی از تحلیلگران و کارشناسان اقتصادی معتقد اند که استدلال‌های مختلفی درباره افزایش ارزش هر افغانی طی سال های 2021 تا 2024 وجود دارد.
طالبان معتقد است دلیل افزایش ارزش افغانی مدیریت درست اقتصادی است و بانک جهانی می گوید این افزایش ارزش، تصنعی است.
آذرخش حافظی؛ رئیس پیشین اتاق‌های تجارت افغانستان در مصاحبه ای اعلام کرده است که الزاماً قوی بودن افغانی به معنی رونق اقتصادی، کاهش فقر و ایجاد شغل در کشور نیست. او معتقد است که وقتی مردم نتوانند کالا خریداری کنند و به راحتی گذران زندگی کنند هر قدر هم که ارزش افغانی رو به بهبود باشد عملا بر مردم تاثیرگذار نیست.
رصد فضای مجازی و دیدگاه های کاربران افغانستانی نیز نشان می دهد که آن‌ها از اینکه ارزش پول ملی‌شان روند صعودی دارد خوشحال نیستند؛ زیرا با پولی که در اختیار دارند امکان خرید مواد مورد نیاز را ندارند.
تاثیر کمک‌های بین‌المللی در رشد ارزش افغانی
تحریم طالبان از سوی جامعه جهانی، بلوکه شدن ذخایر ارزی، توقف کمک‌های بین‌المللی مستقیم به طالبان و وضعیت بد اقتصادی مردم که براساس اعلام نهادهای سازمان ملل حدود ۲۰ میلیون نفر در افغانستان به کمک‌های اولیه غذایی نیازمندند، تمام این موارد باید باعث کاهش ارزش افغانی می‌شد؛ ولی ارزش افغانی بازهم افزایش یافته است.
محمد نوری، استاد اقتصاد در دانشگاه کابل، ورود کمک‌های بین‌المللی به افغانستان را یکی از دلایل و یا مهم‌ترین دلیل افزایش ارزش افغانی می داند.
او می گوید وقتی کمک های بین المللی به افغانستان هر هفته حدود 50 میلیون دلار است آیا نباید ارزش افغانی رشد کند؟ به گفته او این پول‌ها در بازار ارز افغانستان به افغانی تبدیل و میزان تقاضا برای افغانی را افزایش می‌دهد. در کنار آن باعث می‌شود تا یک مقدار دلار اضافی از بازار جمع‌آوری و به صرافی‌ها تزریق شود.
با این حال براساس اعلام بانک جهانی و صندوق بین المللی پول، کمک های جهانی به افغانستان از سال 2025 روند نزولی خواهد گرفت براین اساس پیش بینی شده است که ارزش افغانی نیز به خطر بیافتد.
در این رابطه، حسیب‌الله نوری، سخنگوی بانک مرکزی افغانستان اعلام کرده است که بانک مرکزی این کشور، تقریباً هر هفته ۱۶ میلیون دلار را برای حمایت از افغانی به حراج می‌گذارد. با کاهش فشار بر ارز، بانک مرکزی سقف برداشت دلار را از 25 هزار و 600 دلار در هفته به 40 هزار دلار در ماه افزایش داده است.
سایر اقدامات بانک مرکزی افغانستان
اگرچه کمک های بین المللی نقش موثری در ثبات ارزش افغانی دارد؛ اما این موضوع همه ماجرا نیست؛ بلکه بانک مرکزی افغانستان اقدامات مثمر ثمری نیز داشته است.
بررسی این اقدامات بانک مرکزی افغانستان نشان می دهد که مسئولان بانکی این کشور برخی از اقدامات را از کشورهای توسعه یافته مانند روسیه و چین آموخته اند.
از مهم‌ترین این اقدامات می توان به جلوگیری از قاچاق ارز خارجی، منع استفاده از ارز خارجی در معاملات داخلی و منع برداشت ارز خارجی از حساب های بانکی اشاره کرد.
در طول دو دهه پس از استقرار نظام جمهوری در افغانستان، قاچاق دلار به صورت متمادی به بیرون از کشور انجام می‌گرفت که یکی از معضلات و مشکلات مهم اقتصاد افغانستان به حساب می‌رفت و آسیب‌های فراوانی بر پیکر اقتصاد این کشور وارد می‌کرد.
طالبان سیاست سخت‌گیرانه و قاطعی را در مقابل قاچاق ارز خارجی به‌ویژه دلار اعمال کرده است. بر اساس دستور نخست‌وزیر طالبان مسافرانی که از راه‌های زمینی کشور را ترک می‌کنند، نمی‌توانند بیش از 500 دلار با خود از کشور خارج کنند. میزان خروج پول از مرزهای هوایی نیز پنج هزار دلار است.
همچنین چالش و معضل دیگری که در دوران استقرار جمهوری در بی‌ثباتی و سقوط ارزش «افغانی» نقش داشت، استفاده از ارزهای خارجی و به‌خصوص دلار در معاملات داخلی بود.
در دوران جمهوری معاملات داخلی، از جمله خرید خودرو، مسکن، اجاره خانه و حتی وسایل منزل با دلار انجام می‌شد که با روی کار آمدن مجدد طالبان در افغانستان، معاملات با ارزهای خارجی در سرتاسر کشور ممنوع اعلام شد و جرایم سنگینی نیز برای معامله گران در نظر گرفته شده. اجرای این سیاست گامی جدی در راستای حفظ ثبات ارزش پول ملی افغانستان بود.
پس از سقوط حکومت پیشین افغانستان، برداشت پول از بانک با چالش‌های زیادی روبه‌رو شد. بیشتر شهروندان این کشور به قصد برداشت پول از ولایت‌ها به مرکز می‌آمدند. به دنبال آن بانک مرکزی قوانین سخت‌گیرانه‌ای را در مورد خرید و نگهداری دلار به اجرا گذاشت و اعلام کرد اسکناس‌های دلار اگر کوچک‌ترین خط و خشی داشته باشند، مورد قبول بانک مرکزی نیستند. به همین جهت گرایش مردم برای خرید و نگهداری دلار تضعیف شد و تقاضا برای دلار کاهش یافت. امروزه بسیاری از مردم افغانستان ترجیح می‌دهند به جای دلار و یا هر ارز خارجی دیگر افغانی داشته باشند.
