به گزارش ایراف، از زمان‌های گذشته، صنایع دستی خاورمیانه زبانزد خاص و عام بوده و همیشه هنر دست زنان و مردان این ناحیه، مورد توجه فرنگیان قرار گرفته است.
فرهنگ سنتی و پایبندی به رسم و رسوم گذشته، باعث شده تا افغانستان بتواند از فرهنگ، زبان، نحوه‌ی پوشش و همچنین صنایع دستی خود به خوبی پاسداری کند. در طی سالیان دراز، مردم این کشور با حفظ و مراقبت از صنایع دستی افغانستان، هنر این صنعت را به نسل‌های بعدی منتقل کرده‌اند تا آنها نیز بتوانند با فرهنگ اصیل کشور خود انس گرفته و آن را به نسل‌های بعدی منتقل کنند.
با کمی دقت به راحتی می‌توان متوجه شد که صنایع دستی افغانستان با مردم این کشور عجین شده و زنان و مردان زیادی در این صنعت مشغول به کار هستند و یا این که تجربه‌ای در این زمینه دارند.
همانطور که گفته شد، صنایع دستی افغانستان گستره‌ی وسیعی از محصولات را شامل می‌شود فرش و قالیچه، خامک دوزی روی پارچه، خامک دوزی روی تور، نمد و گلیم، پکول، گراف دوزی، دستار،سراجی،شیشه‌گری از جمله این صنایع دستی است که هنوز در افغانستان رواج دارد.
جالب اینجا است که هر ولایت و منطقه صنایع دستی خاص خود را دارد “قالی”، “گلیم”، “خورجین”، “برگ”، “نمد”، “سوزن دوزی”، “خامک دوزی” و فرش‌های سنتی جزئی از صنایع دستی منطقه بامیان به شمار می‌رود.
“کلاه با پوست قره‌قل”، “لباس ابریشمی”، “خامک دوزی” و “سراجی” نیز از جمله صنایع دستی ولایت “هرات” است. صنایع دستی ولایت‌های “بلخ”، “سمنگان”، “سرپل” و “جوزجان” را انواع قالی، گلیم، “قرص دوزی”، “گلدوزی”، “چرمه دوزی”، “سوزن دوزی”، “شال بافی”، “یقه دوزی” زنانه و مردانه، خیاطی و دوخت ده‌ها مدل لباس افغانی تشکیل می‌دهد.
فعالان این صنعت انتظار دارند که بتوانند با افزایش تولید و صادرات آن نقشی در کسب درآمد کشور افغانستان ایفا کنند اما بررسی بازار صنایع دستی در افغانستان روند دیگری دارد.
امروزه بی توجهی به صنایع دستی، از سوی مسئولان باعث شده است که این گنجینه افغان‌ها در معرض نابودی قرار گیرد و افرادی را که مشغول این کار هستند نگران کند. در گذشته صنایع دستی ولایت‌های کوهستانی افغانستان زینت مهمانسراهای شاهان افغان بود اما در دهه‌های اخیر به دلیل عدم توجه دولت به آن، این میراث گرانبها در معرض نابودی قرار گرفته است.
صنایع دستی که منبع درآمد بخشی از شهروندان افغانستان است، این‌روزها رونق چندانی ندارد و تنها محصولا فغان در داخل کشور خریدار داردو از همه بد تر کالاهای وارداتی مشابه از کشورهای هند، چین و ترکیه بر بازار صنایع دستی داخلی تاثیر گذاشته است. بیشتر صنعت‌کاران بر این باورند کالاهایی که به افغانستان وارد می‌شود به سفارش بازرگانان بوده و از کیفیت خوبی برخوردار نیستند.
نمد و گلیم که در گذشته از صنایع دستی با اهمیت زنان مناطق کوهستانی به شمار می‌رفت و از پشم گوسفندان این منطقه تهیه می‌شد، اکنون به دلیل عدم حمایت دولت و خشکسالی‌های پیاپی به دست فراموشی سپرده شده و جای خود را به تولیدات صنعتی کشورهای دیگر داده است.
محمدزی رئیس شورای زنان تاجر ولایت “سمنگان” می‌گوید: کمبود مواد اولیه و نبود بازار مناسب برای فروش اساسی‌ترین مشکل زنان این ولایت است زیرا اگر محصولی هم به سختی تولید شود بازار مناسب برای فروش و صادرات آن نیست.
محمدزی اعلام کرده است به دنبال راه اندازی شورای هماهنگی برای تولید و صادرات صنایع دستی با حضور خانم ها هستند که هدف از ایجاد شورای زنان تاجر در سمنگان را کشف استعدادهای نهفته در زنان این منطقه اعلام کرده است.
وی ادامه می دهد: این زن‌ها بیشتر در خانه‌ها هستند و نمی‌توانند در بیرون از خانه خود کار کنند.
عدیل احمدی مسئول صنایع دستی ولایت “جوزجان” نیز به این باور است که افزایش تولیدات صنایع دستی باعث ایجاد اعتماد به نفس برای زنان افغان می‌شود اما متأسفانه سود این فعالیت‌ها به جیب دیگران می‌رود.
او می گوید وزارت صنعت حکومت طالبان عملا برنامه مشخصی برای حمایت از صنایع دستی افغانستان ندارد و به طور مشخصی بودجه ای برای این منظور در نظر نگرفته است.
مسئول صنایع دستی ولایت جوزان ادامه می دهد برای حمایت از تولید کننده‌های نوپا، پیشنهادات خود را برای وزارت اقتصاد، بانک جهانی و دیگر سرمایه‌گذاران خارجی داده‌ایم که این تا دو ماه دیگر می‌تواند در کابینه تصویب شود.
او معتقد است اگر ما بودجه بگیریم می‌توانیم تمام استارت‌آپ‌هایی را که برنامه جدید دارند و نمی‌توانند آن‌را توسعه دهند، از طریق وام قرض الحسنه حمایت کنیم.
بازار خرید کالا در افغانستان در دست کدام کشورهاست؟
همانطور که گفته شد آن‌چه بیشتر در تضعیف صنایع دستی و تولیدی افغانستان تاثیر گذاشته، واردات کالاهای خارجی به این کشور است و در حال حاضر این کشور بیشتر به یک کشور مصرف کننده تبدیل شده است تا تولید کننده، بنابراین امروزه بازار کالاهای افغانستان را کالاهای؛ هندی، ترکی و چینی تصاحب کرده‌اند.
عبدالجبار صافی، رییس اتحادیه صنایع دستی افغانستان می گوید که بازار صنایع دستی افغانستان در یک سال اخیر ۷۰ درصد کاهش یافته است.
صافی افزود: “در گذشته زنان در نمایشگاههای بین المللی شرکت می‌کردند، اما فعلاً در بازارها و نمایشگاههای خارجی نمی توانند شرکت کنند زیرا که طالبان مانع از حضورشان شده است و از طرف دیگر وضع اقتصاد مردم هم خوب نیست .
صافی می‌گوید که در گذشته کسانی که از خارج به کشور می‌آمدند از همین تولیداد می‌خریدند و به خارج می‌بردند، اما هم اکنون شرایط به گونه ای است که دیگر این اتفاق رخ نمی دهد.
رییس اتحادیه صنعت‌گران افغانستان در این باره گفته است بخشی از خانم‌های افغانستان در دفترها و دولت کار می‌کردند و وقتی که کار نداشتند باشند و اقتصاد شان خراب باشد، مجبور هستند که به بخش‌های تولیدی و صنایع دستی رو بیاورند.
به گفته این مقام مسئول برخی از تولیدکنندگان صنایع دستی در ولایت هلمند که در خانه های خود صنایع دستی تولید می کنند، از نبود بازار ویژه برای محصولات شان شکایت دارند.
وی از دولت و سایر نهادهای ذیربط خواست تا برای گسترش بیشتر این تجارت و حمایت از اقتصاد این گونه کارآفرینان، بازار ویژه صنایع دستی را راه اندازی کنند.
دولت از صنایع دستی حمایت کند
اسدالله اندیال کارشناس اقتصاد می گوید که راه اندازی بازارچه صنایع دستی ویژه برای بهبود این تجارت بسیار مهم است، در حال حاضر اکثر تولیدکنندگان صنایع دستی به ویژه زنان استعداد خوبی در تولید چنین اقلامی دارند.
دولت و سایر سازمان های ذیربط باید به این مسئله توجه کرده و محصولات را به سطح منطقه معرفی کنند که کار کمک زیادی به فروش محصولات خواهد کرد.
اندیال گفت: دولت موظف است حمایت از صنایع دستی، راه اندازی بازارچه های ویژه محصولات صنایع دستی، کمک به بازاریابی و معرفی این گونه محصولات به بازارهای بین المللی را انجام دهد.
برای بهبود بیشتر این کسب و کار، اندیال از دولت خواست تا با وام های خرد تولیدکنندگان را حمایت کند و به راه اندازی کسب و کار آنها کمک کند.
کارشناسان امور اجتماعی نیز تولید محلی را برای اشتغال زنان و رشد اقتصادی خانواده مهم دانسته اند.
نجیب الله زکی، کارشناس امور اجتماعی، نقش تولیدات محلی را در توانمندسازی وضعیت اقتصادی زنان حیاتی خواند.
او گفت: تولید محلی تنها منبع درآمد برای بسیاری از زنان است که فرصت شغلی دیگری ندارند و حمایت از این بخش می تواند اقتصاد محلی را رونق بخشد.
به عقیده وی، بازاریابی محصولات داخلی و حمایت از زنان کارآفرین می تواند اقتصاد محلی را بهبود بخشد و تولید داخلی را افزایش دهد و در عین حال به افزایش درآمد ملی نیز کمک کند.
زکی از مسئولان خواست تا با برپایی نمایشگاه ها، معرفی صنایع دستی و بازاریابی آن در سطح ملی و منطقه ای، زمینه فروش صنایع دستی را فراهم کرده و از دست اندرکاران این حوزه حمایت بیشتری کنند.
