به گزارش ایراف، هم اکنون 10 پالایشگاه بزرگ خصوصی و نیمه خصوصی در کشور وجود دارد که کارشان تولید فراورده های اصلی است. این پالایشگاه ها نفت را با قیمت 95 درصد فوب خلیج فارس دریافت می کنند و فرآورده تولیدی را با قیمت غیریارانه ای در اختیار دولت قرار می دهند و دولت نیز 5 فرآورده اصلی را با قیمت یارانه ای در اختیار مصرف کننده می گذارد و مابقی محصولات توسط پالایشگاه ها به طور مستقیم در داخل یا خارج به فروش می رسد.
در همین ابتدای گزارش لازم به توضیح است که به غیر از این پالایشگاه ها حدود 220 پالایشگاه کوچک مقیاس نیز در کشور وجود دارند که یا با فرآیند تقطیر یا بلندینگ فعالیت می کنند که عمدتا این پالایشگاه ها توانایی تولید بنزین با مشخصات اسپک را ندارند و برای اینکه بنزین تولیدی آنها بتواند قابلیت مصرف را داشته باشد باید تحت فرآیند شکست ملوکولی قرار گیرد. به همین دلیل آمار تولیدات این پالایشگاه ها به طور رسمی در میان آمار تولیدات پالایشگاه ها که توسط وزارت نفت و شرکت ملی پالایش و پخش فراورده‌های نفتی ایران ارائه می شود، نمی آید.
در ایران چه مقدار بنزین تولید می شود؟
در پاسخ به این سوال اصلی سوالات دیگری نیز نهفته است و باید به آنها نیز پاسخ داده شود. مثل این سوال که آیا تولیدات بنزین ایران جوابگوی نیاز داخل کشور هست یا خیر؟ اگر جوابگو هست چرا ایران هم اکنون سالانه چیزی نزدیک به 5 میلیارد دلار هزینه واردات بنزین پرداخت می کند؟
برای پاسخ به این سوالات بهتر است به این نمودار دقت شود:
همانطور که ملاحظه می شود مصرف بنزین در ایران همواره از سال 68 به بعد (سالی که امکان جمع آوری داده وجود داشت) بیش از تولید در داخل بوده و به همین دلیل واردات بنزین از همان سال هرچند با ارقام کم نیز وجود داشته است.
در سال های 98 تا 1400 مصرف بنزین از تولید کاهش پیدا کرد و واردات صفر شد آن هم به یک دلیل؛ کرونا.
بیماری فراگیر کرونا در طی این سالها موجب شد تا مصرف بنزین در ایران به شدت کاهش یابد وفقط در طی این سال ها ایران توانست صادر کننده بنزین شود.
بنزین ایران در این سالها به کدام کشورها صادر شد؟
گفتن این نکته نیز ضروری است که تفاوت حجم تولید و مصرف آنقدر بالا نیست که بتوان مشتریان متعددی برای صادرات بنزین روزانه ایران پیدا کرد.در واقع در همان سال به دلیل اعمال فشارهای آمریکا به کشور ونزوئلا و تحریم هایی که در فروش نفت و بنزین این کشور اعمال شد بنزین ایران به همرات کاندنسیت (میعانات گازی ) مستقیم به این کشور ارسال می شد.
افغانستان مشتری بنزین ایران!
طی سالهای اخیر در خبرها همواره به این مسئله پرداخته شده است که بنزین ایران به افغانستان ارسال می شود؛ یا اینکه گفته شده است بنزین ایران از افغانستان برگشت خورده است.
قبل از پاسخ و بررسی این سوال باید به نکته را یکبار دیگر یادآوری کرد آیا با توجه به نمودار بالا ایران بنزینی مازاد با اسکپ جهانی و استاندارد برای صادرات داشته اشت؟ که اگر پاسخ مثبت است پس چرا از سال 68 به بعد همواره ایران واردکننده بنزین بوده است؟
پاسخ کاملا مشخص و واضح است. همانطور که در ابتدای این گزارش گفته شد ایران به جز 10 پالایشگاه بزرگ که مستقیما با دولت ارتباط مالی دارند 220 مینی ریفاینر هم دارد که ظرفیت پالایش این پالایشگاه ها روی هم به اندازه یک پالایشگاه بزرگ هم نیست. این پالایشگاه ها عمدتا سعی میکنند فرآورده های غیراصلی را تولید کنند. چون اساسا تجهیزات و ساختار آنها اجازه ورود به تولید این فرآورده ها را ندارند.
یکی از محصولات تولید شده در این پالایشگاه ها محصولی است با مشخصات آروماتیکی بالا با نام بنزین پیرولیز که عملا این بنزین قابلیت استفاده در خودرو را ندارد.
این محصول عمدتا در پالایشگاه های کوچک و یکی دو مجتمع پتروشیمی با خوراک مایع تولید می شود.لازم است قبل از آنکه به مشخصات این بنزین بپردازیم به این نکته اشاره شود که پتروشیمی های تولید کننده عملا از این محصول به عنوان یک محصول میانی استفاده کرده و به عنوان خوراک دیگر واحد های پتروشیمی استفاده می شود.
واحدهای کوچک نیز که این محصول را تولید می کنند یا به پتروشیمی ها می فروشند و یا آن را صادر می کنند.
در سالهای اخیر به دلیل تشابهات ملوکولی بنزین پیرولیز با بنزین استاندارد در بارنامه های این شرکت های پتروشیمی عنوان می شد که بنزین به کشور افغانستان صادر شده است ولی عملا اگر قرار باشد بنزین از ایران به طور رسمی خارج شود این عملیات توسط دولت صورت خواهد گرفت زیرا مالکیت 5 فراورده اصلی (بنزین، گازوئیل، نفت سفید، نفت کوره و گاز مایع) در اختیار دولت است و طبق قانون فقط دولت مجوز صادرات آنها را دارد هرچند در خصوص گاز مایع تسهیلاتی فراهم شده و تولیدکنندگان آن می توانند مستقیم اقدام به صادرات این فراورده هیدروکربوری کنند.
اما بعد از سخت گیریهایی که از سوی حکومت طالبان انجام شد و بارهایی که برگشت خورد مذارکاتی بین اتحادیه صادرکنندگان فراورده های نفتی با حکومت طالبان صورت گرفت و نام این ماده صادراتی با نام ماده هیدروکربوری یا محصولات مایع شیمیایی تغییر پیدا کرد و هم اکنون این ماده هیدروکربوری به افغانستان صادر می شود که آمار صادرات آن نیز در گمرک ایران به طور رسمی ثبت و ضبط می شود.
