جاده‌های مرگ، میراث سال‌های جنگ در افغانستان

به گزارش ایراف، آبان ماه سال 1402 تفاهم‌نامه‌ای بین ایران و افغانستان به منظور سامان‌دهی تردد وسایل نقلیه شخصی و تجاری امضا شد.

در بخشی از این تفاهم‌نامه عنوان شده بود که با تامین امنیت جاده‌های افغانستان و بهبود مسیرهای رفت و آمد، امکان تردد وسایل نقلیه شخصی و تجاری بین ایران و افغانستان مهیا است و دارندگان گواهی‌نامه معتبر بین‌المللی می‌توانند از این مسیرها استفاده کنند.

اگرچه موضوع تامین امنیت مسیرها حائز اهمیت است و برخی رانندگان کشور افغانستان معتقد اند که بعد از روی کار آمدن حکومت طالبان دیگر شاهد حضور راهزنان به خصوص در مسیرهای کوهستانی نیستند؛ ولی هنوز براساس اعلام سازمان بهداشت جهانی و همچنین مرکز فوریت‌های پزشکی کابل، مسیرهای جاده‌ای افغانستان دارای ایمنی کافی نیستند و این مسئله موجب شده است تا همواره آمار قربانیان جاده‌ای رو به گسترش باشد تا حدی که گفته شده است از سال 2021 تاکنون تعداد قربانیان این حوادث نسبت به قبل دو و نیم برابر شده است.

همچنین سازمان بهداشت جهانی رسما اعلام کرده است که آمار قربانیان حوادث ترافیکی در جاده‌ها و بزرگراه‌های افغانستان تکان‌دهنده است.

براساس اعلام این نهاد، افغانستان یکی از بالاترین آمار قربانیان مسیرهای زمینی را در میان کشورهای جهان داراست.

با این حال در برنامه توسعه اقتصادی افغانستان که توسط مسئولان حکومت طالبان امضا و ابلاغ شده است مقرر شده تا تعداد تلفات و حوادث جاده‌ای تا سال 2030 به نصف کاهش یابد.

بررسی‌های صورت گرفته توسط وزارت راه و شهرسازی حکومت طالبان نشان می‌دهد که عمده‌ترین دلایل حوادث جاده‌ای در افغانستان عدم توسعه زیرساخت‌ها با توجه به رشد جمعیت افغانستان در شهرها و روستاها، سرعت زیاد، نبستن کمربند ایمنی، استفاده از مواد مخدر، صحبت با تلفن در هنگام رانندگی، جاده‌های غیراستاندارد و کم‌عرض، نبود پیاده‌رو، نبود ایستگاه‌ها و فرسودگی خودروها به شمار می رود.

براساس آمارهای سالانه بیش از ۱۰ هزار نفر در افغانستان بر اثر حوادث ترافیکی جان خود را از دست می‌دهند و این در حالی است که سازمان بهداشت جهانی در سال 96 آمار قربانیان حوادث جاده ای را در افغانستان سالانه 4 هزار نفر اعلام کرده بود.

جاده ناایمن محصول سال‌ها جنگ

همانطور که در ابتدا اشاره شد مهم‌ترین عامل این حوادث، جاده‌های ناایمن و غیراستاندارد است. باید تاکید کرد که بخش عمده‌ای از جاده‌های اصلی افغانستان به دلیل سال‌ها جنگ و مین‌گذاری از سوی طالبان، تخریب شده‌اند. این تخریبات در برخی مناطق شامل پل‌ها و جاده‌های اصلی بین استانی حتی مسیرهای روستایی نیز می‌شود؛ اما در طول سال‌های بعد نیز دولت‌هایی که بر سر کار آمده‌اند هیچ تلاشی برای بهبود این وضعیت نکرده‌اند و حتی به گفته کارشناسان راه سازی افغانستان بخش‌هایی که از این مسیرها سالم مانده‌ بودند نیز فرسوده و به مرور زمان تخریب شدند.

نکته حائز اهمیت این است که اگرچه در گزارش‌هایی که از سوی طالبان ارائه می‌شود حکومت حاکم بر افغانستان به دنبال توسعه این کشور است؛ اما تاکنون هیچ آمار و ارقامی در خصوص سرمایه‌گذاری برای بهبود مسیرهای جاده‌ای در افغانستان ارائه نکرده است. ناگفته نماند که ساخت جاده‌های اصلی به تخصص، برنامه‌ریزی، منابع و زمان نیاز دارد.

در کشوری که سیستم حمل‌ونقل هوایی آن محدود و گران است طبیعی است که توجه به سفرهای زمینی بیشتر مورد اقبال قرار گیرد؛ اما وضعیت جاده‌های افغانستان به گونه‌ای نیست که بتوان به راحتی از سوی غرب به شرق و یا از شمال به جنوب رفت و آمد کرد.

نبود قوانین سختگیرانه رانندگی

همانطور که در ابتدای گزارش نیز اشاره شد مسئله دوم در بالا بودن حوادث رانندگی نبود قوانین سختگیرانه است. به گفته شهروندان افغانستانی، حکومت طالبان به جای آنکه فعالیت پلیس راهنمایی و رانندگی را گسترش و قوانین رانندگی را بروز کند به دنبال تغییر رنگ خودروها است.

نبود قوانین و نظارت موثر بر آن یکی از مهم‌ترین عواملی است که موجب ایجاد حوادث رانندگی می‌شود. این شرایط باعث شده که رانندگان بدون تخصص لازم و نیز بدون رعایت مقررات و حتی در شرایط غیرایمن رانندگی کنند.

رسانه های داخلی افغانستان بارها اعلام کرده اند که شعبات پلیس مستقر در جاده‌ها بسیار اندک است و این مسئله به کمبود نیروی فعال در این بخش مربوط می‌شود.

آن‌ها اعلام کرده‌اند وزارت کشور در اوایل دوره جمهوری، برای مدتی تشکیلات منظمی را برای تأمین امنیت بزرگراه‌ها در سراسر افغانستان ایجاد کرده بود که زمینه را برای حضور پلیس راهنمایی و رانندگی و گشت‌های کنترلی آن‌ها فراهم می‌ساخت؛ اما به دلایل مختلف سیاسی و اتهام اخاذی از وسایل نقلیه و گاهی دست داشتن در قاچاق مواد مخدر، این تشکیلات لغو شد و پس از آن، اداره‌ای مستقل به عنوان مسئول مستقیم برای تأمین امنیت بزرگراه‌ها در افغانستان وجود نداشت و اکنون نیز طالبان سعی کرده است تا امنیت جاده ها را تامین کند و توجه خاصی به ایمنی مسیرها نمی‌شود.

بهبود زیرساخت شرط ادامه کمک‌های جهانی

بنابراین انتظار نمی‌رود که بحران حوادث ترافیکی در افغانستان به زودی حل شود. ساخت جاده‌های اصلی بازسازی زیرساخت‌ها و ایجاد نظارت موثر نیازمند تخصص، برنامه‌ریزی، منابع مالی و زمان است؛ چیزی که در حال حاضر در حکومت افغانستان یافت نمی‌شود.

از این رو به نظر می‌رسد سازمان‌های بین‌المللی برای ادامه کمک‌های خود به حکومت افغانستان شروطی را از جمله بهبود زیرساخت‌ها در نظر بگیرند؛ زیرا بهبود مسیرهای حمل و نقل جاده‌ای یکی از عوامل موثر در رشد تولید ناخالص داخلی است.