به گزارش ایراف، ارتباطات اقتصادی برای توسعه به خصوص در بخش‌های غیرنفتی برای کشور حیاتی است به طوری که در دولت‌های گذشته سعی شده است تا این ارتباطات تقویت شود.
روند ارتباط‌گیری ایران با کشورهای همسایه نشان می‌دهد که از اواخر سال 2023، تجارت غیرنفتی ایران با همسایگانش افزایش قابل توجهی داشته است؛ به طوری که بر اساس گزارش‌های موسسات داخلی، حجم تجارت غیرنفتی در 11 ماهه سال جاری به 55.3 میلیارد دلار رسید.
براین اساس صادرات 67 میلیون تن کالا به ارزش 25.8 میلیارد دلار و واردات 21.4 میلیون تن به ارزش 29.4 میلیارد دلار بود. در این میان، شاهد افزایش قابل توجهی از مبادلات محصولات پتروشیمی، مواد معدنی و کالاهای کشاورزی هستیم.
آمار گمرک ایران نشان می‌دهد که شرکای تجاری اصلی ایران در منطقه شامل عراق، امارات، ترکیه، پاکستان و افغانستان هستند. امارات و عراق دو شریک تجاری بزرگ ایران به ویژه از نظر صادرات اند. به عنوان مثال، در هفت ماهه اول سال 2024، ارزش تجارت ایران با عراق 7.6 میلیارد دلار بوده که این کشور را به یکی از مهم ترین مقاصد کالاهای ایرانی تبدیل کرده است. صادرات عمده به عراق شامل پتروشیمی، سیمان و محصولات کشاورزی است، در حالی که واردات عمدتاً شامل ماشین آلات و مواد غذایی است.
ترکیه همچنین جایگاه خود را به عنوان یک شریک تجاری کلیدی حفظ کرده است و مبادلات تجاری بین دو کشور در همین مدت به 9.9 میلیارد دلار رسیده است.
صادرات ایران به ترکیه عمدتاً شامل گاز طبیعی و فرآورده‌های نفتی است، در حالی که واردات از ترکیه متنوع است، از جمله ماشین‌آلات برقی و منسوجات.
موقعیت ژئوپلیتیکی ایران که با 15 کشور هم‌مرز است، به آن مزیت استراتژیک در تجارت کالا و خدمات می‌دهد. این موقعیت سودمند به ایران اجازه می‌دهد تا به عنوان یک مرکز ترانزیت کلیدی برای کالاهای در حال حرکت بین آسیای مرکزی، قفقاز و غرب آسیا باشد. به ویژه، توسعه کریدورهای حمل و نقل بین المللی مانند کریدور حمل و نقل شمال-جنوب (INSTC) که ایران را با روسیه، هند و آسیای مرکزی پیوند می‌دهد، انتظار می‌رود نقش ایران را در تجارت منطقه‌ای افزایش دهد.
علاوه بر این، گسترش مناطق ویژه اقتصادی مانند منطقه آزاد تجاری لامرد، فرصت‌های جدیدی را برای تجارت منطقه ای ایجاد کرده است. انتظار می‌رود این تنوع در مسیرهای تجاری و سرمایه‌گذاری زیرساختی باعث تقویت روابط اقتصادی عمیق‌تر با کشورهای حوزه خلیج فارس و فراتر از آن شود.
علیرغم چالش‌هایی مانند تحریم‌های جهانی و بی‌ثباتی منطقه‌ای، دولت ایران بر توسعه صادرات غیرنفتی خود به‌ویژه به همسایگان تمرکز کرده است. این استراتژی بخشی از تلاش گسترده‌تر برای کاهش وابستگی ایران به درآمدهای نفتی و تنوع بخشیدن به اقتصاد آن است.
فشار دولت ایران برای روابط تجاری قوی‌تر با آسیای مرکزی، روسیه، و حتی کشورهایی مانند عمان و ترکمنستان، ناشی از نیاز به تنوع اقتصادی و پتانسیل دسترسی به بازارهای جدید است. به عنوان مثال، تجارت ایران با روسیه به طور پیوسته رشد کرده است و ارقام اخیر حجم تجارت 1.5 میلیارد دلاری را در سال 2024 نشان می‌دهد.
چشم‌انداز اقتصادی تجارت ایران با کشورهای همسایه امیدوارکننده است. موقعیت استراتژیک کشور، همراه با افزایش سرمایه‌گذاری زیرساختی و تمرکز قوی بر صادرات غیرنفتی، ایران را به عنوان یک بازیگر کلیدی در اقتصاد منطقه‌ای قرار می‌دهد. با این حال، چالش‌های مداوم تحریم‌ها و تنش‌های ژئوپلیتیکی همچنان عواملی هستند که باید در نظر گرفته شوند، زیرا ایران به مسیر خود به سمت تنوع اقتصادی ادامه می‌دهد. اگر این روابط تجاری به تقویت ادامه دهند، ایران می‌تواند نقش خود را به عنوان یک قطب اقتصادی منطقه‌ای به طور قابل توجهی افزایش دهد و ثبات و رشد بلندمدت اقتصاد خود را تضمین کند.
