استمرار اجرای فتوای طالبان در تحریم مواد مخدر با شرایط کنونی امکان‌پذیر نیست

به گزارش خبرنگار ایراف، جلسه پنجم سلسله نشست‌های بررسی تحولات بازار مخدری در افغانستان تحت عنوان «تغییر بازار مخدری در افغانستان؛ از رویا تا واقعیت»، به اهتمام موسسه هم اندیشی راه برتر (کادراس) و با همکاری خبرگزاری ایراف، دوشنبه 19 آذر در عمارت بلخ برگزار شد.

بیات دبیر این نشست در ابتدا گفت: یکی از ادعاهای طالبان پس از مسلط شدن بر امور کابل، مبارزه با تولید و قاچاق مواد مخدر و اصطلاحا ریشه کنی این پدیده بود. این مسئله در حکمی که هبت الله آخوند زاده، رهبر طالبان صادر کرد نیز کاملا مشهود است.

اما گزارش هایی که اخیرا سازمان ملل منتشر کرده است، نشان می دهد که اساسا تجربه سالهای 2000 و 2001 در حال تکرار شدن است و سطح کشت خشخاش در افغانستان به شکل چشمگیری کاهش پیدا کرده است. به این معنا که طالبان به نوعی کارآمدی ازخود نشان می دهد و مدعی می شود که این گروه در حال از بین بردن یکی از تهدیدات بین المللی در افغانستان به این عنوان قدرت قادره در این کشور است.

اما آنچه که به آن پرداخته نشده، بحث سهم اقتصاد مخدری در تولید ناخالص داخی افغانستان است. به این معنا که اگر این کشور سالانه بین 12 تا 16 میلیارد دلار درآمد داشته باشد، سهمی بین 1.5 الی 2 میلیارد دلار به درآمد حاصل از کشت خشاش اختصاص پیدا می کند و این رقمی نیست که به راحتی بتوان از آن چشم پوشی کرد.

طی مطالعاتی که اخیرا صورت گرفته و مخصوصا بر اساس داده هایی که موسسه انگلیسی الکیس منتشر کرده است، متوجه این مسئله شدیم که اگرچه زمین های زیر کشت خشاش در افغانستان در حال کاهش است و یک سیر نزولی را طی می کند اما به صورت موازی در برخی ولایات شرقی افغانستانتحولات جدیدی در حال رخ دادن است و آشپرخانه های تولید شیشه یا متامفتامین به صورت چشمگیری در حال افزایش است.

می دانیم که برای تولید و ساخت شیشه نیاز به پیش سازهای صنعتی هست تا این مواد وارد لابراتورها بشوند و طی فرآیندی که این مواد در آشپرخانه های صنعتی یا خانگی طی می کنند، تبدیل به مواد محرکی بشوند که وارد بازار می شود. اما ما در افغانستان شاهد رشد گیاه خودرویی هستیم به نام«افدرا»، که جز تنها گیاهانی هست که از درونش یک ماده شیمیایی به نام افدرین استخراج می شود و به عنوان پیش ساز متامفتامین مورد استفاده قرار میگیرد.

طبق آخرین آمارهایی که دفتر مبارزه با مواد و جرم سازمان ملل متحد (UNODC) منتشر کرده است، مسیرهای که پیش از این از طریق آنها قاچاق تریاک، هروئین و باقی مشتقات ناشی از این مواد مخدر صورت می گرفت، تبدیل به مسیر انتقال متامفتامین شده است. به این معنی که افغانستان در حال حاضر علاوه بر اینکه از طریق مواد مخدر در حال اتهام زدایی از خود برای به دست آوردن مشروعیت در سطح جهانی و به رسمیت شناخته شدن از سوی همسایگان خود است، به شکل موازی در حال حرکت به سمت تغییر بازار با توجه به نیازهای جدید نیز هست. در بازارهای جدید جهانی بیشتر توجه مصرف کنندگان به سمت کانابیس (ماری جوآنا)، متامفتامین و مشتقات آن مثل کپتاگون و یا فنتانیل و قرص های روان گردان است. پس یک نوع میل جهانی هم به سمت این مواد وجود دارد.

حالا افغانستان به عنوان بزرگترین بازیگر در صحنه مواد مخدر، همزمان با این تغییرات در حال بروز کردن خود است و از این منظر به سمت روش های جدید تولید مواد مخدر حرکت می کند.

هدفی که در جلسه پنجم پیروی می شود، این است که آیا وقعا ادعای طالبان در مورد مبارزه با تولید و قاچاق مواد مخدر صحت دارد یا خیر؟

سهم 27 درصدی کشت خشخاش در تولید ناخالص داخلی افغانستان

حسین فرجاد امینی پژوهشگر مسائل شبه قاره گفت: مطابق با آمار، 27 درصد تولید ناخالص داخلی افغانستان در بخش کشاورزی است و بخش عمده زمین های زیر کشت خشخاش به عنوان اقتصادی ترین محصول در این کشور است. چرا که ارزش کشت خشخاش قابل قیاس با کشت گندم، جو و سایر اقلام باقی نیست و از طرف دیگر برخلاف تصور عموم، کشت خشاش در مقایسه با گندم و جو نیاز به آب زیادی ندارد و از داشت تا برداشت با چند نوبت آبدهی قابل برداشت است.

وی در مورد موانعی که بر سر راه تخریب مزارع کشت خشخاش وجود دارد گفت که دولت سابق افغانستان به دلیل نیاز به کسب مقبولیت و دریافت آرا از سوی مردم هرگز به سمتی نمی رفت که موجبات نارضایتی کشاورزان و عوام را فراهم آورد و از این رو حتی در دولت حامد کرزی رئیس جمهور پیشین افغانستان و در نشستی که وی با هیئت ایرانی داشت، به صراحت برای تخریب مزارع خشخاش اعلام معذوریت کرد و دلیل آن را هم قانع کردن کشاورزان جهت کسب آرا عنوان داشت.

فرجاد امینی افزود: اما در این سوی قضیه دولت طالبان نیازی به رای ندارد و لذا می تواند دستور فرمایشی صادر بکند. تا جاییکه هبت الله آخوندزاده رهبر این گروه فرمان تحریم مواد مخدر را نیز صادر کرد.

وی در ادامه گفت که از 20 سال گذشته و بعد از شکل گیری نظام جدید توسط آمریکایی ها، تولید مواد مخدر به یکباره و به میزان 50 برابر افزایش یافت. یکی از بازارهای بزرگ مصرف مواد مخدر در خود کشور افغانستان است که تا قبل از آن مشاهده نمی شد. چرا که به میزانی که کشت و تولید خشخاش بالا رفت در جامعه افغانستان سرریز کرد و پدیده اعتیاد به معضلی در این کشور تبدیل شد و حکم هبت الله آخوندزاده هم ناظر بر همین موضوع است.

فرجاد امینی افزود: بررسی آماری نشان می دهد که بعد از حکم هبت الله آخوند زاده، کاهش مواد مخدر در جوامعی که از مواد مخدر (تریاک) استفاده می کنند، قریب به 6 هزار تن بود و در نتیجه در جامعه ایران نیز کاهش چشمگیر مواد مخدر صورت گرفت و به موازات این امر ما شاهد افزایش قیمت ده برابری مواد مخدر در جامعه ایران و سایر جوامع مصرفی بودیم و این را می توان به نوعی یک عمل اقتصادی تلقی کرد چرا که وقتی عرضه کم و تقاضا زیاد می شود، قیمت مواد مصرفی نیز بالا خواهد رفت.

وی همچنین گفت که حتی مسئولین ستاد مبارزه با مواد مخدر مدعی هستند که همین موادی که در بازار عرضه می شود نیز موجودی ته انبار افغانستان است و تولید در سالهای 1402 و 1403 در همین حدی که گفته شده، کاهش پیدا کرده است.

پژوهشگر مسائل شبه قاره گفت: در حال حاضر در ولایات مشرقی از جمله بدخشان درگیری جدی بین طالبان و مردم بر سر تخریب مزارع کشت خشخاش وجود دارد و حتی در برخی موارد منجر به تیراندازی و کشته شدن برخی افراد نیز شده است.

وی افزود: هم اکنون در جامعه افغانستان یک دو دستگی در مورد پذیرش فتوای تحریم مواد مخدر وجود دارد و عده ای این فتوا را قبول ندارند و این مسئله‌ای است که در بین خود رهبران طالبان هم مطرح شده است.

تخریب مزارع کشت خشخاش بدون کشت جایگزین امکان پذیر نیست

فرجاد امینی تصریح کرد: اینکه این فتوا و حکم حکومتی چقدر دوام بیاورد و در جامعه افغانستان استقرار پیدا کند، بستگی به این دارد که دولت چقدر در ناراضی کردن مردم اصرار بورزد. خصوصا وقتی که مزارع خشخاش تخریب می شود قطعا باید جایگزینی برای کشت آن وجود داشته باشد و همچنین باید برای این کشت جایگزین بازار تعریف شود.

وی افزود: تفاوتی که بین مواد مخدر و سایر محصولات در افغانستان وجود دارد این است که مواد مخدر از سوی قاچاقچیان به صورت عمده پیش خرید می شود و در واقع به نوعی خرید مواد مخدر تضمینی است. حال آنکه این موضوع در مورد سایر محصولات صدق نمی کند. لذا خرید تضمینی سایر محصولات نیاز به فرهنگ سازی و بازار گسترده اقتصادی دارد و همانگونه که برای خشخاش پیش خرید وجود دارد، باید برای سایر محصولات هم وجود داشته باشد و کشاورز هم باید از بابت دریافت سود از زمین خودش تضمین دریافت کند.

فرجاد امینی افزود: در سه سال گذشته یعنی از 1401 و زمان صدور فتوا تا امسال، ظاهرا بازار جهانی توسط سایر کشورها مانند میانمار جبران شده است.

کاهش کشت خشخاش منجر به افزایش قیمت و در نتیجه گرایش به مواد صنعتی شد

وی افزود همچنین در طی این سالها دو عامل موجب افزایش قیمت مواد مخدر شد. به نوعی شوک قیمتی که در سال 1401 ایحاد شد را جبران کردند. یکی شیوع کرونا و شایعه این باور که کسانی که تریاک مصرف می کنند، به کرونا مبتلا نمی شوند که منجر به افزایش گرایش به سمت استفاده از تریاک رفت و تقاضا بالا رفت و همزمان عرضه متوقف شد و در نتیجه قیمت هم افزایش یافت.

بنابراین، الان که کشاورز افغانستانی قیمت های حال حاضر را مقایسه میکند به هیچ وجه زیر بار توقف کشت خشخاش نمی رود. همچنین مطابق با آمار، جمعیت مصرف کننده که به طور مستقیم درگیر هستند 500 هزار نفر و به طور غیر مستقیم 2 میلیون نفر اعلام شده است که هر کدام به نوعی سهمی از این سفره داشتند.

پژوهشگر مسائل شبه قاره در ادامه گفت که از دیگر سو ماده مخدر جدیدی که پایه تولید آمفتامین هست، از قبل هم وجود داشته و در واقع گیاه وحشی بوده که تکثیر شده و به میزان قابل توجهی در حال کشت در مزارع است. تفاوتی هم که با مواد مخدر سنتی دارد این است که کوچک و کم حجم است و بنابراین به راحتی و به روش های مختلف قابل قاچاق است.

وی افزود: طبق آماری که دفتر مبارزه با مواد و جرم ملل متحد اعلام کرده است در سه سال گذشته باندهایی از داخل افغانستان، این مواد مخدر را در بارهایی از 5 کیلو تا 30 کیلو به مقاصدی در اروپا و جنوب شرق آسیا منتقل می کنند.

وی تصریح کرد: برای مصرف کننده ای که هزینه رفع نیازش با افزایش قیمت بسیار بالا رفته است، این مواد صنعتی که ارزان تر است جایگزین راحتتر و به صرفه تری است. در نتیجه کشت گیاهی که آمفتامین از آن تولید می شود، رونق پیدا کرده است.

فرجاد امینی در پایان تاکید کرد که ارزش تجارت قاچاق مواد مخدر در سطح بین المللی آنقدر قابل توجه است که ذینفعان آن به هیچ صورت نمی توانند از آن چشم پوشی کنند.

پیشنهاد:   کشف و ضبط ۱۲۱ کیلوگرم مواد مخدر از بار کالاهای ترانزیتی افغانستان به چین

در ادامه امیر ارسلان خزائی پژوهشگر حوزه دفاعی و امنیتی گفت:  بعد از فتوایی که طالبان صادر کردند، این گروه به دلایل مختلف، کشت خشخاش در افغانستان را محدود کردند. این کشور در سال 2020 بالغ بر230 هزار هکتار زمین کشت خشخاش داشت اما بعد از محدویت هایی که صورت گرفت این میزان به  12 هزار و 800 هکتار تقلیل پیدا کرده است.

وی افزود که این تقلیل در سال 1402 روند نزولی داشته اما روایاتی وجود دارد که در 1403 روند صعودی به خود گرفت و 19 درصد نیز افزایش یافته است و این راستی آزمایی با استفاده از ماهواره، تصاویر هوایی و کشفیاتیاست که صورت گرفته و آمار موجود نیز خود بیانگر این امر است.

خزائی افزود: که در کنار این امر کارگاههای تولید متامفتامین افزایش پیدا کرد و بخشی از این به جامعه خاص افغانستان با جغرافیای پیچیده این کشور برمی گردد که همواره با مشکلات فراوانی نظیر فقر، بیکاری، جنگ، یورش قدرت های جهانی در ادوار مختلف دست و پنجه نرم کرده و در تلاش برای رفع مشکلات معیشتی بوده است و این به نقطه ای رسیده که حتی برخی از مسئولان محلی در دام تولید مواد مخدر افتاده اند.

وی افزود: اما بعد از فتوایی که صادر شد، کشت و تولید مواد مخدر محدود شد و بنابر آماری که منتشر شده، قریب به 600 کارگاه تولید مواد مخدر نیز تخریب شده است. و نکته ی مهم دیگری که باید به آن اشاره کرد این است که بعد از صدور فتوا مالیاتی که برای کشت خشخاش وجود داشت نیز حذف شد و یکی از گامهایی مثبتی بود که در این راه برداشته شد.

تولید شیشه و متامفتامین در مناطق دورافتاده و خارج از کنترل طالبان

خزائی تاکید کرد که در افغانستان به دلیل جغرافیای پیچیده، جامعه قبیله ای و همسبتگی درونی که دارند، افشای جرم به راحتی صورت نمی گیرد و همچنین برخی مناطق دور افتاده نیز در کنترل طالبان نیست و بنابراین پیش بینی می شود که برخی با استفاده از این خلا و پیچیدگی جغرافیایی از این مناطق برای کارگاه های تولید شیشه استفاده می کنند.

بیات دبیر این نشست گفت: حالا این سوال مطرح می شود که آیا به دلیل اینکه حکومت سرپرست افغانستان در همه مناطق کنترل کامل ندارد، این ناکارآمدی و عدم کنترل سبب افزایش تولید شیشه شده است و شاید در نگاه دیگر این امر خود به شکل سازمان یافته صورت گرفته باشد و طالبان در حال تست بازار برای مواد صنعتی باشد.

مسیرهای قاچاق مواد مخدر سنتی اکنون برای قاچاق مواد مخدر صنعتی هم استفاده می‌شود

خزائی در ادامه گفت: در سال 1401 بیشترین کشفیات مواد مخدر توسط نیروهای انتظامی ایران صورت گرفته و در واقع به نوعی اوج کشف مواد مخدر بوده است. و تجربه ثابت کرده است که باندهای قاچاق مواد مخدر به راحتی منبع درآمد خود را از دست نمی دهند چنانچه که کریدورهایی که قاچاق مواد از آنها صورت می گیرد همه فعالند و مسیر های قاچاق مواد مخدر سنتی تبدیل به مسیر های قاچاق شیشه شده است. فقط بعضی کشورها فعال ترند و در برخی کشورها این کریدورها ضعیف تر شده اند.

وی افزود: همچنین با توجه به وضعیت اوکراین، مسیری که قاچاق مواد مخدر به کشورهای شمالی افغانستان و از آن سو به سمت اروپا منتقل می شد، دستخوش تغییر شده است و در نتیجه قاچاق مواد مخدر به اروپا کاهش پیدا کرده است. ولی به جای آن مسیر های دیگر نظیر بالکان، هندوستان، استرالیا و جنوب شرق آسیا تقویت شده است.

خزایی همچنین تاکید کرد که نباید از منطقه قبایلی پاکستان که با منطقه قبایلی افغانستان پیوستگی دارد، غافل شویم. اگر ما به 30 سال گذشته رجوع کنیم خواهیم دیدکه کارگاه های تولید هروئین در ایالت بلوچستان پاکستان و در مناطق قبایلی فعال بوده است. در نتیجه باید گفت که مسیر ترانزیت شیشه علاوه بر اینکه بخشی از آن از خود افغانستان است اما پاکستان هم در این مسیر نقش یک بارانداز را پیدا کرده است. و این احتمال وجود دارد که بخشی از این شیشه در خود افغانستان تولید شده باشد اما بخش دیگرش در پاکستان و در مناطق قبایلی پاکستان که دولت این کشور حضور کافی ندارد، تولید شده باشد.افزون براین یکی از منابع درآمدی گروههای تروریستی موجود در این مناطق نیز قاچاق مواد مخدر است.

وی افزود: شگردهایی که در گذشته برای قاچاق مواد سنتی استفاده می شد، هم اکنون برای قاچاق مواد صنعتی هم استفاده می شود.

در ادامه محمد تقی جهانبخش پژوهشگر ارشد پژوهشکده مطالعات پیشرفته خاورمیانه گفت: باید دید که سیاست طالبان در قبال کاهش تولید مواد مخدر تاچه زمانی میتواند ادامه داشته باشد. طالبان و یا هر گروه حاکم دیگری در افغانستان نمی تواند از پول کثیف بگذرد. دلایل آن هم مشخص است. کشوری که سالانه 5 الی 6 میلیارد دلار بودجه نیاز دارد و کمک های خارجی ندارد، با مالیات و عشریه قابل چرخش نیست ضمن اینکه اینها در دراز مدت (20 الی 30 سال) با پول کثیف زندگی کرده اند و تغییر چنین جامعه ای نیاز به تحول اساسی دارد.

درآمد حاصل از کاشت خشخاش قابل قیاس با کاشت جو و گندم نیست

وی افزود: همچنین درآمد کاشت گندم و جو قابل قیاس با درآمد حاصل از کاشت خشخاش نیست چرا که درآمد حاصل از کاشت گندم نسبت به خشخاش یک به شصت است. و از دیگر سو فروش گندم در افغانستان بسیار سخت است.

بنابراین طالبان و ذینفعان این امر از سود قاچاق مواد مخدر نخواهند گذشت و حتی اگر نیت صادقانه هم برای توقف کشت خشخاش داشته باشند جایگزینی برای آن ندارند و در نتیجه نمی توانند پاسخ ذینفعان مالی و سیاسی این امر را بدهند. لذا نیاز به یک ساز و کار اساسی در این خصوص وجود دارد.

برای توقف کاشت خشخاش نه تنها محصول بلکه معیشت باید جایگزین شود

وی افزود: هر کدام از فرآیندهای کشت، فرآوری و تولید، ارزش افزوده دارند و هیچ ذینفی از سه نوبت ارزش افزوده راحت و در عین حال کثیف نخواهد گذشت. لذا ترک این عادت مستلزم یک مجموعه پیچیده ای از اقدامات سیاسی و اجتماعی و فنی هست تا نه فقط محصول بلکه معیشت جایگزین شود.

جهانبخش افزود در قسمت تولید خشخاش در افغانستان جغرافیای کاشت از جنوب و جنوب غرب به شمال شرق از جمله بدخشان و تخارجابجا شده است که هم مرز با تاجیکستان است بنابراین همین نسبت به تنهایی کافی است که بگوییم مسیر شمال فعال تر شده است.

وی در ادامه گفت: در بلخ و بادغیس و فاریاب و فراه هم افزایش چشمگیر تولید خشخاش را شاهد بوده ایم و در واقع یک جابجایی جغرافیایی در کاشت صورت گرفته است.

وی افزود: در ادامه این سیاست کشاورزان اقدام به کاشت پنبه، گندم و غلات کردند که به دلیل نبود بازار و سودی که قابل قیاس با کشت خشخاش نبود، نتیجه ای نداد. چرا که کاهش چشمگیری در درآمد کشاورزان داشته و از 1600 دلار در سال به 260 دلار کاهش پیدا کرده است.

جهانبخش همچنین گفت: میزان کشت خشخاش نسبت به 2021 کاهش چشمگیری داشته اما در 2023 و 2024 افزایش یافته است و بخش زیادی از این کاهش تولید از طریق افزایش قیمت جبران شده است. اما به هرحال فاصله اقتصادی آن بسیار زیاد است.

وی افزود که چند اتفاق در این خصوص مانع از توقف کشت خشخاش می شود، یکی عشریه هایی است که طالبان بر کشت خشخاش دریافت می کند و بخشی از این دریافت ها هم مربوط به چشم پوشی از کشت خشخاش توسط کشاورزای از سوی طالبان است. و مورد دیگر نارضایتی مردم است که در طولانی مدت قابل تمیشت نیست و دیگری نارضایتی ذینفعان است.

جهانبخش گفت که یک نکته شرعی وجود دارد و اینکه برخی علما مشکلی با کاشت و قاچاق تریاک به عنوان یک ماده طبیعی ندارند اما با برخی از آنها با شیشیه و آمفتامین به لحاظ شرعی مشکل دارند.

وی افزود: در این مدت افغانستان در قسمت فراوری تولید هروئین کاهش داشته اما باز تولید شیشه و متافتامین افزایش داشته است.به لحاظ ارزشی هم هر دوی اینها مخصوصا هروئین افزایش داشته است.

وی گفت: در قسمت قاچاق هم افزایش وجود داشته و یک نکته وجود دارد و اینکه سهم قاچاق دریایی افزایش یافته است.

جهانبخش گفت: در قسمت مصرف هم افزایش استفاده از مواد صنعتی بوده است. چیزی حدود 3میلیون نفر مصرف کننده در افغانستان وجود دارد و رقمی نزدیک به این و حتی بیشتر هم در ایران وجود دارد. افزایش قیمت سبب تغییر مصرف افراد از سنتی به صنتعی شده و با توجه با جمعیت بالایی که دارند، عوارض بهداشتی و سلامتی آنها به سرعت آشکار خواهد شد.

وی افزود: سه مسیر سنتی قاچاق مواد مخدر در افغانستان وجود دارد. یکی مسیر شمال که به سمت روسیه می رود. یکی مسیر غرب که به پاکستان و ایران است و مسیردیگر هم مسیر بالکان است. مطابق با آمار دفتر مبارزه با مواد و جرم ملل متحدد میزان قاچاق انسان در مسیر غربی زیاد است و دریایی در جنوب و سهم مسیر شمال هم در حال تقویت است.

استمرار توقف کاشت و قاچاق مواد مخدر با شرایط حال حاضر امکان‌پذیر نیست

جهانبخش افزود: آنچه که محل مناقشه هست این است که استمرار وضع موجود چقدر ممکن است؟ از دیدگاه اینجانب به شرایط حال حاضر این استمرار ممکن نیست مگر اینکه تحولات اساسی شکل بگیرد و درهمین دو سال بعد از فتوا روند کشت افزایش یافته است. اگر چه افزایش به نسبت اعداد گذشته ناچیز بوده اما به هر صورت افزایش داشته است و آنچه مشخص است این است که نمی شود با سرکوب این امر را پیش برد.

اگر فرض کنیم که حتی طالبان بتواند با ابزار سرکوب جلوی کشت خشخاش را بگیرد باز هم تبعاتی دارد،  از جمله مهاجرت قاچاقچیان به کشورهای همسایه از جمله ایران و در واقع سریز بحران به سمت ایران خواهد بود. همچنین مشکلات اقتصادی دارد. هزینه های سرسام آور درمانی دارد و همچنین روش های نادرست ترک اعتیاد که روند دقیقی نیست و به لحاظ سیاسی هم موجب نارضایتی ذینفعان خواهد شد و در نتیجه این روند در دراز مدت استمرار نخواهد داشت.

در ادامه حسین فرجاد امینی به یکی از اشتباهات استراتژیک ایران در سال 1380 اشاره کرد و گفت که ایران در این زمان برای کشت جایگزین خشخاش در افغانستان، پیازهای زعفران به همراه تراکتور ها و سایر موارد مورد نیاز را به افغانستان فرستاد و بعد از گذشت زمان این کشور نه تنها کشت خشخاش را متوقف نکرد بلکه علاوه بر کشت خشخاش و ماده اولیه آمفتامین، زعفران هم تولید می کند و رقیب ایران شده است بنابراین فتوای رهبری طالبان نه تنها موجب جلوگیری از کشت خشخاش نمی شود بلکه ماده اولیه شیشه هم تولید می شود و طبق آمار دفتر مبارزه با مواد و جرم ملل متحد، تپه های عظیمی از این گیاه در افغانستان کشت شده و آماده ارسال به آزمایشگاه است.

پیشنهاد:   بازداشت ۲۵۰۰ نفر به اتهام قاچاق مواد مخدر در هرات

تاثیر تحولات حاضر در کشت خشخاش بر امنیت ملی و انسانی در ایران

پس از ان منصور براتی معاون پژوهشی موسسه کارداس به بررسی تاثیرات این تحولات جدید به امنیت ملی و انسانی در ایران پرداخت.

وی گفت: ما با یک ادعای جدی از سوی طالبان مبنی بر کاهش کشت خشخاش در افغانستان رو به رو هستیم اما در موازات با این روند هایی وجود دارد که باید به آن اشاره کرد از جمله چگونگی جبران سهم 29 الی 30 درصدی کشت خشخاش در تولید ناخالص داخلی افغانستان و همچنین افزایش قیمت تریاک و مشتقات آن در افغانستان و بیرون از آن و ناخالص شدن تریاک در بازارهای مصرف و افزایش تولید شیشه و متامفتامین و مشتقات آن که از میزان کشفیاتی که در خود ایران و کشورهای اطراف افزایش یافته است، قابل رهگیری است.

براتی افزود: در کنار این مسئله ما شاهد این هستیم که یک پوشش رسانه ای خوبی در حال انجام است به نفع حاکمیت جدید افغانستان و در این زمینه شرکای بین المللی هم دارند از موسسه الکیس گرفته تا خود دفتر مبارزه با مواد و جرم ملل متحد که در حال ترویج نگاه خوشبینانه ای نسبت به تحولات و تغییراتی که طالبان در سیاست خود ایجاد کرده است و این میتواند یک پاس گلی باشد در امر شناسایی بین المللی که طالبان به دنبال آن است برای مشروعیت بخشی و به رسمیت شناخته شدن و در عین حال اتهادم زدایی از افغانستان در حوزه تولید مواد مخدر چه سنتی و چه صنعتی.

وی افزود: هنوز سطح جدید تولید شیشه که در منطقه در حال اتفاق افتادن است برای هیچ کشوری تثبیت نشده است و این قطعا در سالهای آینده یک معضل امنیتی برای ایران ایجاد خواهد کرد.

براتی در ادامه گفت: این امر در حال تبدیل شدن به یک روند در پژوهشکده ها و اندیشکده هاست و برای مثال کشورهای عربی عنوان کردند که ماده مخدر کپتاگون درسوریه افزایش یافته است و جنبش هایی عنوان شد و رفته رفته نیز تثبیت شد و حتی در ادبیات سیاستمداران این کشور ها نیز مطرح و استفاده شد.

وی تصریح کرد: وقتی که یک موضوعی در اندیشکده های کشور ها مطرح می شود، قرار هست در چند سال بعد تبدیل به یک سیاست بشود، یعنی در ابتدا گرایش های در اندیشکده های اصلی مشاهده می شود و بعد آنها در  رسانه ها و سپس به سیاستمداران سرایت پیدا می کند و سیاستمداران فهم افکار عمومی را تحت تاثیر قرار می دهند.

براتی افزود: به عنوان مثال وقتی الکیس عنوان می کند که طالبان 80 درصد از کشت خشخاش را کاهش داده است و این موضوع در گزارش های دفتر مبارزه با مواد و جرم ملل متحده منعکس می شود و در کنار آن این دفتر با انتشار گزارش های دیگر به افزایش باغات میوه در افغانستان می پردازد و در واقع عنوان می کند که بخشی از انرژی که سابقا صرف تولید خشخاش می شد به سمت باغات میوه رفته است و به نوعی کمک به ایجاد باور کاهش کشت خشخاش در افغانستان در جهت اتهام زدایی از این کشور در این زمینه می کند.

وی در ادامه گفت: اما این خوش بینی ناشی از کجاست؟ قبلا هم در زمان دور اول طالبان، برخی کشورها به طالبان کمک کردند تا کشت جایگزین بکنند اما کشاورز بعد از یک فصل نه تنها کشت خشخاش را متوقف نکرد بلکه از همان ابزار ها و کمک ها برای کشت خشخاش استفاده کرد و به دلایل مختلف کشت جایگزین در افغانستان به نتیجه نرسید. و این چرخه شکل نگرفت. حالا در موج جدید این چرخه شکست خورده دوباره مطرح شده و در حال آزموده شدن است و خیلی خوشبینانه به این موضوع نگاه می کنند و رسانه ها هم با انتشار گزارش هایی در حال پروموت کردن این موضوع هستند.

وی افزود: در کنار این گزارش ها ما می بینیم که کم کم، فرد ایرانی، ماشین ایرانی و در نتیجه شیشه ایرانی مطرح می شود. یعنی این روند اتهام زنی انقدر تکرار می شود که کسی به آن تردیدی نمی کند و این از اندیشکده ها آغاز و به سمت رسانه ها و بعد به سمت سیاستمداران می ورد و سپس تبدیل به سیاست می شود. لذا ما نیاز داریم که از الان به سیاستمدار خود در کشور گوشزد کنیم که برای جلوگیری از برچسبی که قصد چسباندن به ایران را دارند باید برنامه ریزی صورت بگیرد. و کارهای رسانه ای انجام شود و طرف های مقابل هم باید به این موضوع پاسخ بدهند.

براتی گفت: همچنین باید با روندی که از طالبان به نحو بسیار خوش بینانه ای اتهام زدایی می کند هم مقابله کنیم. در واقع باید بررسی شود که اگر در جایی کاهش کشت صورت گرفته باید دید که آیا پایدار خواهد ماند یا نه و اینکه آیا سهم 30 درصدی تولید خشخاش در جی دی پی که طالبان از آن دست کشیده، با کمک های بین المللی جبران شده، یا با کشت جایگزین جبران شده یا اینکه اساسا یک قطب جدیدی در حال ایجاد شدن است.

وی افزود: آیا قرار است که مانند سال 2000 که 90 درصد کشت کم شد و بعد قیمت به اوج رسید و سپس مشخص شد که این مواد در انبار ذخیره شده بود و در سالهای 2007، 2008 در انبارها توسط خود طالبان باز شد و وارد بازار شد و با قیمت بسیار گزافی به فروش رفت، چنین رویه ای اتفاق بیفتد؟

وی تاکید کرد : چون طالبان در این خصوص سیاست خود را چندین بار تغییر داده است. از 1996 که طالبان برای بار اول به قدرت رسید تا 2001 ، کشت خشخاش سالانه 15 درصد افزایش پیدا کرده است. و بعد از 2001 منع کشت صادر شد و بعد وقتی از قدرت خارج شد منع کشت توسط گروه طالبان در مناطقی که هنوز حاکم بودند، اجرا نشد. بعد از آن در 2017 کشت خشخاش به اوج خود رسید و سپس در 2021 طالبان دوباره به قدرت رسید و منع کشت صادر کرد. این تغییرات در سیاست طالبان سبب می شود که ما نتوانیم در ایران نسبت به این موضوع خوشبین باشیم. حتی اگر این موضوع از سوی طالبان به شکل درست هم انجام شده باشد ما باز هم باید در این خصوص آسیب شناسی کنیم.

کاهش کشت خشخاش و افزایش گرایش به سمت مواد پر خطر و ایجاد بحران سلامتی در ایران

براتی تصریح کرد: سیاست گذار در ایران باید به این موضوع توجه کند که وقتی که کشت خشخاش در افغانستان کاهش پیدا کرد، با توجه به جامعه مصرفی 50 درصدی که ما در ایران داریم، عرضه کم و تقاضا زیاد و در نتیجه قیمت افزایش پیدا می کند و همچنین مواد مخدر دچار ناخالصی می شود و این جامعه را به سمت مصرف مواد پر خطر تر سوق می دهد و  این مسئله می تواند به بحران سلامتی در ایران تبدیل شود و الگوی مصرف مواد مخدر در ایرن را هم تغییر بدهد. ما باید از نظر امنیت ملی و امنیت انسانی به همه بخش های این مسئله فکر بکنیم.

بیات دبیر نشست گفت: گزارش هایی که تاکنون در خصوص کاهش تولید خشخاش از سوی طالبان صورت گرفته و همچنین افزایش تولید متافتامین تا چد اصالت دارد و  آیا میتوان گفت که طالبان در حال کنار گذاشتن کشت سنتی و جایگزینی مواد صنعتی است و آیا طالبان در مرحله تست بازار صنتعی است؟

طالبان در حال تست بازار مواد مخدر صنعتی است

فرجاد امنیتی گفت: در ارتباط با حاکمیت افغانستان در دوره گذشته مشهور بود که دولت صرفا به مراکز حاکمیت دارد و مناطق دور افتاده خیلی در کنترل دولت نیست. در این مناطق اغلب کمپ های آموزشی طالبان بود و طالبان با دریافت عشریه گذران زندگی می کردند و دولت هیچ حاکمیتی نداشت. حال که طالبان به مرکز منتقل شده آن مناطق به حال خود رها شده است. در نتیجه در بخش هایی که اکنون تحت کنترل طالبان نیست اجرای حکم هبت الله غیر ممکن است.

همچنین این تا حدودی درست است که طالبان در حال تست بازار صنعتی است تا میل بازار جهانی را در نظر بگیرد و در نتیجه در کنار کشت خشخاش منبع درآمد جدید دیگری هم برای خود ایجاد کند. لذا با توجه به قاچاق آسان، قیمت ارزان و استفاده راحتتر مواد صنعتی اگر گرایش به این مواد در بازار جهانی افزایش پیدا کند، طالبان علاوه بر سهم 27 درصدی کشت خشخاش در جی دی پی، سهم دیگری را هم از تولید و قاچاق مواد صنعتی خواهد داشت. چرا که بودجه ی سالیانه افغانستان یا باید از طریق کمک های خارجی تامین شود یا از طریق بخش کشاورزی که در انحصار کشت خشخاش بود.

وی افزود: تصاویر ماهواره ای وزارت نیروی ایران نشان دهنده سبزی مزارع از مسیر رودخانه ی هیرمند از سد کجگی تا بند کمال خان، است که بنابر گزارش های محلی مربوط به کشت خشخاش است.

این توسعه که از چند صد تن به شش هزار تن رسید به یکباره صورت نگرفته است و با برنامه ریزی که صورت گرفت و با آبی که به ایران ندادند صورت گرفته است و الان بزرگترین چالشی که برای آنها وجود دارد این است که شما آبی به کشاوز افغانی دادید و او زمینی را آباد کرده است و حالا به او می گویید که کشت نکن.

بنابراین این روند در افغانستان استمرار نخواهد یافت و کسانی که به دنبال تطهیر و سفید نمایی طالبان هستند، اگر به اهداف خود برسند بعدا و زمانی که احیانا این روند به حالت عادی خود برگردد، شاید به این سوال برسند که شیشه از کجا قاچاق می شود و نقش جمهوری اسلامی ایران در این خصوص چیست؟ در نتیجه نیاز به یک کار رسانه ای در این خصوص هست که باید دید که دشمن ما در حال انجام چه برنامه ای است تا بتوان با آن مقابله کرد.

لینک کوتاه: https://iraf.ir/?p=43508
اخبار مرتبط
0 0 رای ها
امتیاز مقاله
اشتراک در
اطلاع از
guest
0 نظرات
تازه‌ترین
قدیمی‌ترین بیشترین رأی
بازخورد (Feedback) های اینلاین
مشاهده همه دیدگاه ها
آخرین مطالب
پر بازدیدترین ها
0
دیدگاه های شما برای ما ارزشمند است، لطفا نظر دهید.x