محمدصادق جانشین آصف خان درانی شد که در سپتامبر سال جاری به دلیلی که گفته می شود اختلاف با ارتش، ناتوانی در بهبود روابط افغانستان و پاکستان بوده برکنار شد.هرچند که به طور رسمی دلیل مشخصی درمورد برکناری او اعلام نشد.
اما انتخاب صادق خان که بین سال‌های 2020 تا 2023 نیز در این مقام رهبری روابط پاکستان و افغانستان را برعهده داشت در کنار سابقه قابل توجه‌ای در مورد افغانستان نشان از دارد که پاکستان عزمی جدی برای بهبود روابط تیره سه ساله با حاکمان جدید کابل و دوستان قدیمی خود و شاید هم نگاه امیدوار کننده به رفع تنش‌ها دارد.
محمد صادق که از سال 2008 تا 2014 به عنوان سفیر نیز در کابل حضور داشته گفته می‌شود درکی عمیق از افغانستان و به طور خاص از طالبان دارد.
او را دیپلماتی کار کشته و کهنه کار می‌دانند. انتخاب او به عنوان نماینده ویژه برای پاکستان در زمان حساس کنونی به زعم ناظران تحولی مهم در سیاست اسلام آباد برای حل بحران با دولت تازه کار کابل است.
زمانی که طالبان در آگوست 2021 قدرت را در افغانستان برای دومین بار به دست گرفت، همراه با طالبان در میان مقامات پاکستانی نیز شادی بسیاری رقم خورده بود.
عمران خان، نخست وزیر وقت پاکستان، سقوط کابل به دست طالبان را شکستن قید بردگی دانست. ژنرال فیض حمید اولین فرد خارجی بود که به کابل رفت و به اعتقاد بسیاری کابینه جدید طالبان را ایجاد کرد. از سوی دیگر به گفته ناظران و تحلیلگران برای بسیاری از نخبگان نظامی پاکستانی، بازگشت طالبان به معنای ایجاد مرز امن غربی بود. این استراتژیست ها تصور می کردند که نیروهای امنیتی پاکستان اکنون می توانند در مرزهای شرقی با هند متمرکز شوند. این درحالی بود که هند بازنده بزرگ معادلات افغانستان شناخته شده بود.
اما با مروز زمان خوشبینی‌های پاکستانی از زمامداران جدید کابل به شک و تردید و روابطی تیره منجر شد.
فعالیت گروه‌های مخالف دولت مانند تحریک طالبان پاکستان(تی تی پی) در پاکستان به ویژه در مرزهای غربی به طور قابل توجهی بیشتر شد و به یکی از مهم ترین عوامل ایجاد تنش در روابط بین دو کشور مبدل شد. رهبری تحریک طالبان پاکستانی جنگجویان خود را تشویق کرد تا به پیروزی مشابهی در برابر پاکستان دست یابند که طالبان افغانستان در برابر ایالات متحده به دست آورد.
در همین حال، حملات تروریستی در این مدت در پاکستان به طور قابل توجهی افزایش یافته است بدون آنکه نشانه ای از ضعف تی تی پی وجود داشته باشد.
بنابراین، تی تی پی اکنون به عنوان یک چالش بزرگ در پاکستان خودنمایی میکند. به طوری که این گروه با تغییر تاکتیک های عملیاتی نیروهای امنیتی را هدف گرفته اند.
از سوی دیگر تی تی پی به یک مانع جدی بر سر راه پروژه‌های اقتصادی چین و پاکستان تبدیل شده که بحران را برای اسلام آباد تشدید کرده است. اتفاقی که اسلام آباد حکومت طالبان را دلیل اصلی این ناامنی می داند.
به گفته مقامات سیاسی و نظامی در پاکستان حضور این افراد در افغانستان به ویژه در مرزهای با پاکستان و تمویل و تجهیز آنها در این کشور منجر به ایجاد ناامنی در پاکستان به ویژه در ایالت هایی چون بلوچستان و خیبرپختونخوا شده است. ادعایی که طالبان افغانستان بارها آن را رد کرده است.
در همین حال دولت پاکستان برای تحت فشار قرار دادن کابل دست به سیاست هایی زد که نه تنها روابط را سازمان نداد بلکه روندی تازه از بدبینی و تیرگی روابط را منجر شد. استراتژی پاکستان برای بازگرداندن پناهجویان افغان علیرغم نارضایتی و هشدار طالبان مسیر بهبود روابط را چالش برانگیزتر کرد.
پاکستان که می خواست با این سیاست طالبان را مجبور به مهار تی تی پی کند منجر به عمیق تر شدن بحران و تنزل جایگاه این کشور چه در میان مردم افغانستان و چه در میان دولت مردان شد.
از سوی دیگر حملات هوایی پاکستان در داخل خاک افغانستان به منظور هدف قرار دادن پناهگاه تی تی پی اقدام اشتباه دیگری بود که روابط تیره را تیره تر کرد و نشان داد که صبر پاکستان با طالبان افغانستان تمام شده است.
اما هیچ کدام از این سیاست ها نتوانست بحران های فزاینده پاکستان را بهبود بخشد. انباشته شدن مشکلات به دلیل نتیجه بخش نبودن راه حل‌ها، بن سیاست سیاسی ایجاد شده دو کشور را تعمیق بخشید.
درواقع، مواجه درخواست‌های مکرر پاکستان از تریبون های مختلف برای مهار تی تی پی با پاسخ های منفی طالبان مواجه وضعیت را بحرانی تر کرد. به طوری که پای میانجیگران منطقه ای چون چین را به صحنه تنش دو کشور گشود.
این درحالی بود که به موازات دور شدن کابل و اسلام آباد، دهلی نو و متقابلا حکومت سرپرست طالبان برخلاف روابط خصمانه گذشته در مسیری از تعامل گام برداشتند. هرچند از سوی هند محتاطانه تر و از سمت کابل مشتاقانه تر بوده هست.
در همین رابطه، روزنامه ساندی گاردین هند چندی پیش در گزارشی نوشته بودکه حرکت سریع و رو به جلو در روابط دوطرفه بین هند و افغانستان احتمالاً منجر به یک سناریوی دوجانبه سودمند از جمله در زمینه همکاری استراتژیک بین دو کشور خواهد شد، چیزی که با به قدرت رسیدن طالبان در ماه اوت۲۰۲۱ غیرممکن تلقی می شد.
این روزنامه نوشته است که حکومت سرپرست طالبان برای نشان دادن چگونگی پیشروی دهلی و کابل، مجموعه ای از نام‌ها را برای دفاتر دیپلماتیک خود در دهلی توصیه کرده است که در این بین نام نجیب شاهین، پسر محمد سهیل شاهین، یکی از اعضای طالبان است که در حال حاضر رئیس دفتر سیاسی در دوحه است، دیده می‌شود.
کسی که یکی از اعضای مهم تیم مذاکره کننده مستقر در دوحه بود. در ادامه این گزارش آمده که ارسال احتمالی نجیب به دهلی نشان می دهد که دولت افغانستان چقدر دهلی را مهم می بیند.
همچنین مقامات طالبان توصیه می کنند که دولت هند باید قوی و سریع برای تقویت روابط دیپلماتیک با افغانستان حرکت کند. به گفته آنها این زمان ایده آل برای رسمی کردن چنین روابطی است، زیرا تقویت روابط خوب با افغانستان به هند اجازه می‌دهد تا در توسعه زیرساخت‌ها در افغانستان مشارکت کند و حمایت افغانستان را در سیاست بین‌المللی تضمین کند.
به گفته این منابع این استراتژی برای هند در منطقه مفید خواهد بود، زیرا می تواند نفوذ پاکستان را در افغانستان تضعیف کند. حتی اگر هند با جدیت به این موضوع برخورد کند، حتی می تواند نقش پاکستان را در منطقه از بین ببرد.
بنابراین، جواب‌های منفی مکرر طالبان به مطالبات اسلام آباد، نتیجه بخش نبودن مکانیزم‌های فشار بر روی این گروه و سبقت‌گیری رقبا در افغانستان، آشفتگی سیاسی و اقتصادی در پاکستان و منتفی بودن گزینه نظامی منجر به آن شده است که اسلام آباد باری دیگر در کنار توسل به میانجیگران منطقه‌ای چون چین، تغییر ادبیات دیپلماتیک، باری دیگر شانس خود را از مسیر تعیین نمایندگی ویژه برای کاهش اصطکاک با دولت کابل امتحان کند.
