ترامپ در برنامه‌های کارزار انتخاباتی و افراد کمپین تبلیغاتی او سیاست طرح روشن و مرتبطی با افغانستان وجود نداشته است. با این حال رویکرد رفتاری گذشته ترامپ نشان می دهد از در سال ۲۰۱۴ سیاست اوباما در افغانستان نقد کرده بود، با این حال باید گفت تا زمان حضور ترامپ در قدرت متغیرهای مهمی در رفتار و سیاست نهایی امریکا در افغانستان تاثیر گذار خواهد بود.
کاهش جایگاه افغانستان در امریکا
در نگاهی به جایگاه افغانستان در مناظرات سال های ۲۰۰۸ و ۲۰۱۲ میلادی در کمپین های انتخاباتی باراک اوباما، افغانستان موضوع مهمی بود اما موضوع افغانستان در مناظره‌های انتخاباتی امریکا چهار سال پیش ، کاهش یافت. در کارزارهای انتخاباتی اخیر میان دو حزب در امریکا پرونده افغانستان، به نسبت به انتخابات قبلی تا حدی برجسته شد اما به نظر بیشتر در فضای رقابتی داخلی و حزبی به نظر می رسید. به طوری که به نظر می رسد افغانستان کنونی برای واشنگتن مانند دهه نود ، تا زمان حمله ۱۱ سپتامبر از اولویت های راهبردی امریکا کنار زده شد.
رویکرد و نگاه فکری ترامپ به افغانستان
شخصیت رفتاری ترامپ ریسک‌پذیر و آماده پذیرش تبعات برخی اقدامات است و گاه بر خلاف نظر مشاوران، مقامات و نهادهای امریکایی دست به اقدامات معاملاتی می‌زند.
گاه وی با شعار اولویت با امریکا، به راحتی پیمان‌های بین‌المللی را کنار گذاشته و از تعهدات خارج شده، است. همچنین جایگاه حقوقی و سیاست خارجی در امریکا به‌گونه‌ای است که درنهایت شخص رئیس‌جمهور بیشترین قدرت را دارد و جلوگیری از تحقق اولویت‌های او بسیار دشوار است.
مواضع یک دهه اخیر ترامپ نشان می‌دهد که وی هر چند بر مبارزه با تروریسم و کاهش حضور نظامیان امریکایی در منطقه تاکید کرده اما قدرت‌گیری «داعش» و کاهش حضور راهبردی در منطقه را نیز برنمی تابد.
در واقع متغیرهای مهمی چون حمله بر دشمنان امریکا، نابودی داعش، ضربه زدن به القاعده، پایان دادن به حملات به ایالات متحده، جلوگیری از توسعه تروریسم و دسترسی به سلاح های کشتار جمعی، گسترش روابط راهبردی امریکا با هند و شرایط زمانی و میدانی در دوره قبل در رویکرد ترامپ در افغانستان مهم بود.
ترامپ بارها از طالبان به عنوان «باهوش» و «سرسخت» ستایش کرده و در زمان مذاکرات توافقنامه دوحه حتی از آمادگی‌اش برای پذیرایی از رهبران طالبان در «کمپ دیوید» سخن گفته بود لذا، ترامپ تمایل بیشتری به تعامل با طالبان دارد.
باید گفت با وجود نامشخص بودن، غیرقابل پیش‌بینی بودن ترامپ، و تردیدها در مورد خطوط بنیادین رویکرد ترامپ در افغانستان، ترامپ همیشه امریکا را در اولویت و «اول» قرار می‌دهد.
نخبگان اجرایی وفکری تیم ترامپ
پیش‌تر «جی دی ونس»، معاون ترامپ گفته بود ارسال کمک‌های مالی این کشور به طالبان، دیوانگی کامل است.این درحالی است که مارکو روبیو در وزارت خارجه، پیت هِگسِث در وزارت دفاع، مایکل والتز در مقام مشاور امنیت ملی، و جان رتکلیف رئیس سیا،جمهوری‌خواهانی هم همراه با طالبان نیستند.
مایک والتز به عنوان مشاور امنیت ملی دولت ترامپ ، منتقد سرسخت طالبان است و یک دوره را در افغانستان در ارتش امریکا بر علیه طالبان جنگیده، طالبان را یک گروه «تروریستی» دانسته و از منتقدان خروج بایدن از افغانستان است. این اولین زنگ خطر جدی برای طالبان است. مایک والتز، در اگست ۲۰۲۱ و بازگشت طالبان به قدرت، خواهان استعفای زلمی خلیلزاد و فشار نظامی بر این گروه شده بود.
پست وزیر دفاع دونالد ترامپ، نیز شبکه حقانی را شیطان میداند. مارکو روبیو، مواضع سختی علیه طالبان دارند و خواستار معرفی آنها به‌عنوان سازمان تروریستی هست و در گذشته حتی تعلیق کمک‌های بشردوستانه به افغانستان را مطرح کرده است. روبیو “افغانستان طالبانی، را تهدید مستقیمی متوجه منافع امنیت ملی امریکا، و متحدان میداند.
مبارزه با تروریسم و اصرار بر توافقنامه دوحه
تهدیدهای احتمالی از سوی القاعده و داعش خراسان از افغانستان یکی از منابع نگرانی امریکا خواهد بود.رفع نگرانی‌های امنیتی امریکا است.مبارزه با تروریسم و جلوگیری از تبدیل شدن افغانستان به پناهگاه امن گروه‌های تروریستی همچون داعش و القاعده، حفظ منافع استراتژیک امریکا در منطقه در چشم انداز رویکرد امریکا موثر است.
طرح توافقنامه دوحه میان امریکا و طالبان در نخستین دوره سلطه ترامپ،پی‌ریزی، مذاکره و نهایی شد؛ ترامپ در مذاکره با طالبان، حکومت افغانستان را دور زد. اما او 4 سال گذشته، بارها دولت بایدن را به دلیل زمان و نحوه اجرای توافق ،روند خروج نیروهای امریکایی از افغانستان و عدم اجرای شرایط توافق مورد حمله قرار داد.
ترامپ همچنان از توافقنامه دوحه(با طالبان) دفاع کرده و آن را یک توافقنامه بسیار خوب بود، می داند که طالبان مواد این توافقنامه را نقض کرد.در این بین احتمال فشار بر طالبان برای احیای مذاکرات بین‌الافغانی و اجرای تعهدات توافقنامه دوحه همچنان مطرح است.
رویکرد آتی طالبان
طالبان قبلا برای بهبودی ترامپ در زمان کرونا«دعا» کرد. با انتخاب دونالد ترامپ به عنوان رئیس جمهور جدید امریکا، خواستار گام هایی واقع بینانه و گشایش فصل جدیدی از روابط و حذف از فهرست سازمان‌های تروریستی امریکا شد.
در کابل نیز به دلایل مختلف، انگیزه رویارویی با واشنگتن به شدت کم‌رنگ است؛ اما اگر رهبران اصلی طالبان رویکرد تعاملی با ترامپ نداشته باشد ممکن است واشگتن با ابزارهای چون حملات هدفمندی مثل حذف ممکن است حلقه سراج الدین حقانی، ملایعقوب، ملابرادر و طالبان واقعگرا را در برابر ملاهبت الله و نسل اول طالبان بنیادگرا، تقویت کند.
عملکرد اپوزسیون طالبان
هر چند ترامپ سیاستمداران قبلی افغانستان را کسانی می‌شناسد که دستشان در فساد آغشته بوده است .
اما اپوزسیون افغانستان امید دارند که بازگشت ترامپ به قدرت،آن ها در فهرست اولویت های ایالات متحده دیگر قرار گیرند.بویژه جبهه مقاومت ملی و شورای عالی مقاومت ملی برای نجات افغانستان» با تبریک پیروزی او امیدوار است آغاز کار دولت جدید امریکا «منجر به اصلاح سیاست‌ها در قبال افغانستان» و پایان حمایت‌های مالی هفتگی از طالبان شود.
اپوزسیون و لابی آنها تلاش های خود را برای تغییر رویکرد حکومت امریکا در ماه‌های آینده شدت خواهند بخشید.
رویکرد جمهوری خواهان در سنا و مجلس
جمهوریخواهان اکنون علاوه بر کاخ سفید، مجلس نمایندگان و سنا امریکا را نیز در اختیار دارند، طی سال اخیر بر مخالفت با طالبان با ارائه لایحه جدیدی ضد طالبانی و دیدار با مخالفان آنها افزوده اند. برخی چون مایکل مک کال و موسسات تحقیقاتی در امریکا نیز،خواهان حمایت مالی و تسلیحاتی امریکا از جریان های مخالف طالبان شدند.
جایگاه استراتژیک افغانستان و فشار بر ایران و چین و روسیه
ترامپ قبلا بارها درباره سرنوشت پایگاه استراتژيک بگرام،افتادن تسلیحات امریکایی به دست طالبان و خطر تسلط چین بر افغانستان هشدار داده است. وی چندین بار در کارزار انتخاباتی اش، از واگذاری پایگاه بگرام اظهار پشیمانی کرده است.ترامپ،دغدغه حضور ایران و روسیه در افغانستان شکل‌گیری هژمون چین را دارد،
لذا پس گرفتن تجهیزات از طالبان و پایگاه هوایی بگرام حتی در یک قرارداد تجاری و احیا نفوذ ژئوپلتیک در افغانستان همچنان مطرح است.
نقش حقوق بشر و مسائل انسانی و غذایی
جو بایدن هرگونه پیشرفت در مناسبات دیپلماتیک با طالبان را به تقویت حقوق بشر، به خصوص حقوق زنان و دختران مشروط کرده است. اما واشنگتن همچنان بزرگ‌ترین کمک‌کننده مالی به این کشور است. حمایت مالی واشنگتن برای جلوگیری از فروپاشی اقتصادی افغانستان «مهم» است.
هر چند ترامپ ممکن است رویکردی عمل‌گرایانه‌تر با تمرکز بر منافع استراتژیک امریکا اتخاذ کند. نظارت جدی‌تری در مورد مصرف پول امریکا در افغانستان انجام دهد و حتی کمک‌های مالی به افغانستان را قطع کند.
اما ممکن است ادامه کمک‌ها بر یک سلسله مطالبات از طالبان و اقدامات این گروه مانند پایگاه بگرام و برگرداندن تسلیحات برجا مانده امریکایی در افغانستان مشروط شود.
حتی در صورت امتیازها و تضمین های کابل ؛ بعید است امریکا اصراری بر تشکیل حکومت فراگیر داشته باشد.
چشم انداز
دونالد ترامپ رییس جمهور دور قبل امریکا قبلا با چندین ماه تاخیر، برنامه جدید خود را برای افغانستان اعلام کرد. حتی ترامپ بر خلاف برخی دیدگاه های خود در زمان انتخابات قبلی و پیش از آن عمل کرد.
در سیاست اول امریکا و بازسازی امریکا از دورن هر گونه مداخله نظامی و هزینه‌بار امریکا در نظام بین‌الملل پرهیز می‌شود.
در واقع واقعیت‌های موجود در افغانستان و محدودیت‌های نفوذ امریکا در این کشور و پذیرش چنین واقعیتی محدودیت‌ها و چالش‌های جدیدی برای سیاست امریکا ایجاد خواهد کرد
به نظر میرسد افغانستان در اولویت‌های سیاست خارجی امریکا نخواهد بود و هنوز سیاست «تغییر رژیم» یا حمایت گسترده تسلیحاتی از مخالفان طالبان در دستور کار نخواهد بود.
احتمال تغییر سیاست «تعامل محدود» با طالبان و تحریم‌هایی علیه مقامات طالبان در امریکا کمتر است. در شرایط کنونی به نظر میرسد با توجه به متغیرهای موثر و اصلی در سیاست ترامپ در افغانستان احتمالا و در گام نخست شاهد شکل‌گیری دور جدیدی از گفتگوها و میز مذاکره در جهت اجرایی شدن تمام مفاد موافقت نامه دوحه یا تغییر آن در جهت منافع امریکا باشیم.
با این حال شکست کامل روند گفتگوها و گسترش واگرایی می تواند سبب توجه بیشتر واشگتن به در خواست حکومت فراگیر ، قطع کامل کمک ها، و استفاده از ابزارهای نرم و سخت بر ضدطالبان و حقوق بشر در افغانستان و حتی مشروعیت‌بخشی به مخالفان سیاسی و طرح تشکیل دولت در تبعید خواهد شد.
