انتصاب سرکنسول سفارت افغانستان در بمبئی از سوی طالبان واکنش برانگیز شده است. هند ازجمله کشورهایی است که از اوت 2021 تاکنون با رویکردی محتاطانه روابط خود را با حاکمان جدید کابل که سابقه دشمنی هم داشته، پیشبرده است.
این انتصاب پس از آن صورت گرفت که چند روز پیش از آن جی پی سینگ، دبیر مشترک وزارت امور خارجه هند برای ایران،افغانستان و پاکستان با یعقوب مجاهد، سرپرست وزارت دفاع طالبان و امیرخان متقی، سرپرست وزارت امور خارجه این گروه دیدار کرد.
وزارت امور خارجه طالبان در یک بیانیه گفت که «تقویت روابط سیاسی و اقتصادی بین افغانستان و هند و همچنین تسهیل تبادلات مردمی» محور این دیدارها بوده است. در این بیانیه آمده است که متقی نسبت به روابط رو به رشد افغانستان و هند ابراز خوشبینی کرده و بر ضرورت ساده سازی ویزاهای هند به ویژه برای بازرگانان افغان به منظور ارتقای تجارت تاکید کرده است.
چند روز پس از این دیدارها، روزنامه ساندی گاردین هند از انتصاب فردی به نام اکرام الدین کمیل که سابقه هفت سال تحصیل در این کشور را داشته است نام برد که قرار است به عنوان منشی دوم کنسولگری افغانستان در بمبئ مسئویت را برعهده بگیرد. این گزارش درحالی منتشر شد که وزارت خارجه هند آن را نه تکذیب و نه تایید کرد.
پس از سقوط کابل،هند سفارتخانه خود را در افغانستان بست. یک سال بعد با ارسال تیم فنی دیپلماتیک به کابل و تداوم کمک های بشردوستانه مانع قطع روابط کامل با افغانستان تحت کنترل طالبان شد.رویکردی که نشان داد که هند آرام اما پیوسته گام در مسیر تعامل با طالبان برداشته است و قطع روابط با افغانستان را منتفی و به ضرر منافع اش می داند.
چنانچه که این امر از همان روزهای نخست بازگشت طالبان خود را نشان داد. وزارت امور خارجه هند در ماه اوت 2021 در بیانیه ای اعلام کرد که دیپاک میتال سفیر هند در دوحه با شیرمحمد عباس استانکزی یکی از رهبران ارشد طالبان در قطر دیدار رسمی داشته است. این نشست به درخواست طالبان برگزار شده بود. در این گفتگو نگرانی های هند درمورد امکان استفاده شبه نظامیان در افغانستان از خاک آن کشور برای حملات تروریستی علیه هند و تامین امنیت شهروندان هندی در افغانستان مورد بحث و بررسی قرار گرفت. استانکزی طرف هندی را اطمینان داد که چنین سناریویی رخ نخواهد داد. در ژوئن 2022 تیمی از مقامات وزارت امور خارجه هند به رهبری معاون وزیر امور خارجه هند، جی پی سینگ به کابل سفر کردند که اولین سفر رسمی هند به افغانستان از زمان کنترل طالبان بود. در آستانه این سفر ملایعقوب مجاهد، سرپرست وزارت دفاع طالبان در گفتگو با رسانه های هندی از دهلی نو خواست تا سفارت خود را در افغانستان فعال کند. یعقوب مجاهد حتی اظهار کرد که طالبان تمایل و علاقه به همکاری نظامی و استراتژیک با هند دارد. سپس در اکتبر 2022 دو طرف توافقنامه ای را امضا کردند که براساس آن حجم تجارت بین دو کشور به ویژه از طریق دهلیز هوایی افزایش یافت.
این روندهای آرام اما پیوسته در خلا حضور اسلام آباد در کابل نشان از آن داشت که فرصت برای هند جهت کنار زدن رقبا و طالبان برای زدودن اتهام وابستگی فراهم شده است اما هنوز زمان اعتماد نسبی از سوی طرف هندی نرسیده بود. در همین راستا است که هند انتصاب کنسول طالبان برای کنسولگری افغانستان در هند را در مقام یک دیپلمات تایید نکرده است. چراکه هنوز در مرحله آزمون و خطا در تعامل با طالبان است.
از سوی دیگر، دهلی نو درک کرده که خلا امنیتی، اقتصادی و بشردوستانه به جای مانده از خروج نیروهای آمریکایی پیامدهای مهمی برای منافع هند در افغانستان دارد. هند همیشه خواستار و در تلاش برای یک افغانستان نسبتا با ثبات عاری از تهدیدات گروه های تروریستی بوده است. به همین جهت بدون به رسمیت شناختن رسمی رژیم طالبان هند با عملگرایی خود نشان داده است که واقعیت را در صحنه به رسمیت می شناسد. درحالی که هند نیز بر نیاز رژیم طالبان برای اصلاح حکومت خود از نظر جنسیت و فراگیر بودن قومی تاکید کرده است اما چنین ملاحظات هنجاری بعید است بر ماهیت روابط هند و طالبان تاثیر بگذارد.
از سوی دیگر، رابطه با افغانستان همواره تحت تاثیر نقش پاکستان بوده است.درحالی که کابل و اسلام آباد دوره ای از اختلافات سیاسی را تجربه می کنند و به نظر می رسد پاکستان قمار جنگ در افغانستان را باخته، هند در پی آن است تا با سیاستی عملگرایانه درشرایطی که طالبان به دنبال ارائه تصویری از خود در قالب «متحدانی خوب» هستند، احتمالا مسیر سیاست محتاطانه را در پیش خواهد گفت تا ضمن حضور در افغانستان از جانب تهدیدات امنیتی و منافع سیاسی و اقتصادی اعتماد حاصل کند. این درحالی است که حضور یک دیپلمات طالبان حتی در مقام اداره کننده مسائل کنسولی خود پتانسیل و ظرفیت تغییر سیاست های هند را به سمت همکاری های استراتژیک داراست.
بنابراین، هند به نظر می رسد که وارد فاز تازه ای از روابط شده است که رسیدن به نقطه همکاری های استراتژیک و برقراری روابط رسمی تر حتی در بازه زمانی طولانی تر میتواند از سناریوهای محتمل آن باشد. به این معنا که در کنار وفاداری به اصل احتیاط و عملگرایی امتیازاتی را به طالبان دهد تا ضمن استفاده از کاهش نفوذ اسلام آباد جای پای خود را تقویت کند امری که برای رفع تهدیدات امنیتی ضروری است.
