به گزارش ایراف،آموزشهای دینی خاص طالبان و توسعه مدارس دینی تحت حکومت طالبان در افغانستان موضوعی بسیار مهم است که تبعات اجتماعی، فرهنگی و سیاسی گسترده‌ای به همراه دارد. اخیرا سازمان های حقوق بشری و ملل متحد نیز از افزایش بنیادگرایی در افغانستان ابراز نگرانی کرده اند.
طالبان پس از روی کار آمدن در سال 2021، بر ترویج نسخه خاصی از آموزش دینی به‌شدت تأکید کرده‌اند و به جای تمرکز بر بهبود مدارس و آموزشهای مدرن، در تمام شهرها مدارس دینی ایجاد کرده اند.
گروه طالبان در این مدت هزاران دختر را از آموزش بالاتر از کلاس ششم در مدارس و دانشگاه ها منع کرده اند. با این حال آنان درهای مدارس دینی را به روی دختران گشوده اند و اکنون بسیاری از این دختران در مدارس دینی تحت آموزش هستند.
طالبان کتاب‌های درسی تا سال ششم را به قول خودشان «اصلاح» کرده اند. در این تغییرات،طالبان درس‌های مربوط به حقوق بشر و تعلیمات مدنی را از کتاب‌های درسی حذف کرده و مضمون‌های دینی را در این کتابها گنجانده اند.
وزارت معارف طالبان اخیرا اعلام کرده که بیش از ۲۱ هزار مدرسه دینی در ولایات مختلف وجود دارد و بیش از سه میلیون نفر در این مدارس مصروف آموزش هستند.
این اقدامات نگران کننده طالبان می‌تواند تأثیرات عمیق و دنباله‌داری بر جامعه، نظام آموزشی و آینده کشور داشته باشد. در اینجا به بررسی برخی از تبعات و پیامدهای این اقدامات می‌پردازیم:
محدودیت‌های آموزشی
در این مدارس، تنها مباحث مذهبی محدود تدریس می‌شود و به‌طور معمول تاکید بر آموزشهای عمومی مانند ریاضی، علوم، زبان و هنر ندارد. این محدودیت‌ها موجب کاهش فرصت‌های آموزشی می‌شود و به‌طور مستقیم بر آینده شغلی و اجتماعی و توسعه توانمندی دانش آموزان تأثیر منفی می‌گذارد.
ترویج نسخه خاصی از اسلام
طالبان در تلاشند تا آموزه‌های دینی را بر اساس برداشت خود از اسلام و بر خلاف حنفیت اصیل که مذهب “مدارا” شناخته می شود، به دانش‌آموزان بیاموزند. این نوع آموزه‌های طالبان معمولاً بر جنبه‌های سخت‌گیرانه ای از شریعت تأکید دارند.
آموزشهای دینی طالبان معمولاً به‌گونه‌ای است که اجازه نمی‌دهد تنوع دیدگاه‌های دینی و مذهبی در مدارس مطرح شود. این موضوع به کاهش تحمل و پذیرش دیگر عقاید و مذاهب در جامعه منجر شده و تنش‌های اجتماعی و مذهبی را افزایش می دهد.
کاهش مهارت‌های عمومی و اقتصادی
با تمرکز بیشتر بر آموزشهای دینی و کاهش فرصت‌های آموزشهای غیرمذهبی، بسیاری از دانش‌آموزان ممکن است از مهارت‌های علمی، فنی و شغلی که برای اشتغال و توسعه اقتصادی کشور ضروری است، محروم شوند. این مسئله در بلندمدت بر وضعیت اقتصادی کشور و فرصت‌های شغلی برای نسل جدید تأثیر فاجعه باری می گذارد.
همچنین در صورتی که جوانان نتوانند مهارت‌های مورد نیاز برای اشتغال در بازارهای داخلی و جهانی را فرا بگیرند، احتمال افزایش بیکاری و مشکلات اقتصادی بیشتری در میان نسل جوان وجود دارد و افغانستان با کمبود نیروهای متخصص در زمینه‌های مختلف از جمله مهندسی، پزشکی، فناوری و علوم اجتماعی روبه‌رو می شود.
تحکیم اقتدار حکومت طالبان
یکی از اهداف طالبان از توسعه مدارس دینی، تحکیم سلطه و ایدئولوژی خود در میان مردم است. مدارس دینی تحت نظارت طالبان معمولاً به عنوان ابزاری برای ترویج باورهای سیاسی و مذهبی طالبان عمل می‌کنند. این مدارس به طور مستقیم در شکل‌دهی ذهنیت جوانان و کودکان تأثیرگذارند و به‌عنوان وسیله‌ای برای تحکیم قدرت طالبان در جامعه استفاده شده، به تقویت فرهنگ اطاعت و تسلیم در برابر قدرت‌های اجرایی حکومت طالبان کمک می کند.
بحران‌های اجتماعی و فرهنگی
توسعه مدارس دینی تحت حکومت طالبان می‌تواند تأثیرات اجتماعی و فرهنگی قابل توجهی داشته باشد. این آموزش‌ها معمولاً با نادیده گرفتن مفاهیم مدرن مانند حقوق بشربه خصوص حقوق زنان و کودکان در خانواده و جامعه، آزادی فردی و عدالت اجتماعی همراه هستند که می‌تواند به بحران‌های فرهنگی در افغانستان دامن بزند.
همچنین سیاست‌های سخت‌گیرانه طالبان و آموزشهای مذهبی محدود ممکن است به تقویت خشونت و تفرقه در میان گروه‌های مختلف قومی و مذهبی در افغانستان منجر شود.
تاثیرات جهانی و روابط بین‌المللی
سیاست‌های آموزشی طالبان تاکنون تأثیرات منفی زیادی بر روابط خارجی افغانستان گذاشته و جوامع بین‌المللی این حکومت را به رسمیت نمی شناسد. به ویژه کشورهای غربی، به دلیل نگرانی‌های حقوق بشری و نگرانی از رشد تروریزم، ممکن است بر افغانستان فشار بیشتری وارد کنند. همچنین کشورهای منطقه و همسایه بارها خطر افزایش افراطی گری و بنیادگرایی را در افغانستان خاطر نشان ساخته و بر مقابله با آن تاکید کرده اند. این فشارهای جامعه جهانی تاکنون به محدود شدن کمک‌های بین‌المللی، بسته شدن دروازه‌های تجاری و حتی انزوای سیاسی بیشتر منجر شده است.
در پایان می توان گفت که توسعه مدارس دینی تحت حکومت طالبان می‌تواند تبعات گسترده‌ای بر ساختار اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی افغانستان داشته باشد. در حالی که طالبان از این مدارس به‌عنوان ابزاری برای ترویج ایدئولوژی خود استفاده می‌کنند، این روند به محدودیت‌های آموزشی، کاهش فرصت‌های اقتصادی و بحران‌های اجتماعی و فرهنگی منجر می شود. از طرفی، این سیاست‌ها همچنین روابط افغانستان با جامعه جهانی را تحت تأثیر قرار داده و به انزوای بیشتر کشور منجر می شود.
