به گزارش ایراف، از زمان بازگشت طالبان به قدرت در اوت 2021، در میانه روندی از احتیاط و تعامل در بین کشورهای جهان با حاکمان جدید افغانستان، آسیای مرکزی از جمله مناطقی بوده که بازیگران آن در راستای تحقق منافع و اهداف خود درهای تعامل با طالبان را بازنگه داشته‌اند.
چنانچه روز گذشته در پی سفر هیاتی از ازبکستان به کابل، مقامات ازبک از احتمال بازگشایی سفارت طالبان در ازبکستان خبر دادند.
قزاقستان دیگر کشور آسیای مرکزی برای تقویت روابط با طالبان نام این گروه را از لیست گروه‌های ممنوعه حذف کرد. نگاهی به روابط این کشورها با طالبان در سه سال گذشته نشان از آن دارد که کشورهای آسیای مرکزی در مسیری از تقابل و سردرگمی به سمت همکاری های مبتنی بر معیارهای مشترک روان هستند.
اما در میانه رقابت کشورهای آسیای مرکزی برای تعامل با طالبان تاجیکستان تاکنون به نظر می رسد که تنها دولتی بوده که به طالبان این دشمن دیرینه روی خوش نشان نداده و به عنوان سرسخت‌ترین منتقد طالبان در نزدیکی این کشور بوده است.
دوشنبه در این مورد طالبان را به دلیل عدم تشکیل دولت فراگیر و نادیده گرفتن حقوق تاجیک‌های قومی مورد انتقاد قرار داده است.
درواقع، روابط خصمانه دوشنبه با طالبان تا حدی تابع حمایت دیرینه تاجیکستان از تاجیک‌ها افغان و دیگر مخالفان رژیم طالبان است.
با این حال، گزارش‌هایی در ماه مارس سال گذشته به نشر رسید که طالبان به یکی از نمایندگی‌های افغانستان در تاجیکستان تسلط پیدا کرده است.
با این حال امامعلی رحمان از طالبان بارها انتقاد کرده و گزارش‌هایی وجود داشت که این کشور به «جبهه مقاومت ملی» به رهبری احمد مسعود در تاجیکستان پناه داده است. اما با این وجود، دوشنبه به صادرات برق با افغانستان ادامه می‌دهد.
نگرانی‌های امنیتی دوشنبه از افغانستان مساله دیگری است که بر روابط دو طرف تاثیر گذاشته است.
به‌طوری که تهدیدات ناشی از افغانستان دوشنبه را به تلاش برای تحکیم روابط امنیتی خود با همسایگان قدرتمند سوق داده است.
از زمان فروپاشی شوروی تاجیکستان برای امنیت خود به روسیه وابسته بوده است. به طوری که این کشور دارای سه پایگاه برای 7000 نیروی روسی است. در ژانویه 2022 امامعلی رحمان، رییس جمهور تاجیکستان از سازمان پیمان امنیت جمعی تحت رهبری مسکو خواست تا کمربند امنیتی را در اطراف افغانستان ایجاد کند. دوشنبه برای مشروعیت بخشیدن به این درخواست اعلام کرد که40 کمپ تروریستی با حدود 6هزار شبه نظامی در شمال شرق افغانستان قرار دارد.
همچنین در ماه گذشته گزارش‌هایی از ایجاد یک پایگاه نظامی چینی در مرز افغانستان و تاجیکستان به نشر رسید.
به گزارش یک وب سایت اطلاعاتی-تحلیلی آذربایجانی Caliber حتی قبل از ایجاد تأسیسات نظامی جدید، چین در تلاش برای تقویت مهارت‌های امنیتی نیروهای مسلح محلی برای مبارزه با خطرات امنیتی احتمالی به‌ویژه گروه‌های تروریستی رادیکال، سنت رزمایش‌های نظامی مشترک با تاجیکستان را ایجاد کرد.
به این ترتیب این رزمایش‌ها در سال‌های ۲۰۰۶، ۲۰۱۵، ۲۰۱۶، ۲۰۱۹ و ۲۰۲۲ برگزار شد. همچنین در سال ۲۰۲۲، نیروهای عملیات ویژه تاجیکستان و چین عملیات مشترک ضدتروریسم را در یک مرکز آموزشی کوهستانی در خارج از دوشنبه انجام دادند. این اقدامات نشان دهنده نگرانی های امنیتی و اتکای دوشنبه با کشورهای قدرتمند خارجی برای تامین امنیت در برابر افغانستان است.
اما درحالی که به نظر می‌رسد دوشنبه از حکومت طالبان رویگردان است در ماه گذشته گزارش هایی وجود داشت که رهبر «جبهه مقاومت ملی» از تاجیکستان خارج شده است. منابع موثق نزدیک به «جبهه مقاومت ملی» میگویند که احمد مسعود؛ رهبر این جبهه و احمدولی مسعود؛ رییس «بنیاد مسعود» از سه ماه پیش از تاجیکستان خارج شده و از آن زمان تاکنون در انگلیس به سر می‌برند.
این منابع میگویند که علیرغم ادعای برخی رهبران «جبهه مقاومت ملی» درباره حضور آنها در تاجیکستان، احمد مسعود و احمدولی مسعود، از این کشور خارج شده‌اند.
این خبر، همزمان با ادعاها درباره اعمال «محدودیت» بر فعالیت «جبهه مقاومت ملی» از سوی دولت تاجیکستان و تمایل دوشنبه به ترمیم روابط خود با دولت طالبان منتشر می‌شود.
اگرچه این ادعاها به طور مستقل، قابل تایید نیست؛ اما منابع همسو با طالبان ادعا می‌کنند که فعالیت «جبهه مقاومت ملی» در تاجیکستان «محدود» شده و به همین دلیل، احمد مسعود مجبور شده، خاک این کشور را به مقصد انگلیس، ترک کند.
بنابراین، باید گفت که درحالی که کشورهای آسیای مرکزی در رقابتی نانوشته به دنبال عادی سازی روابط با افغانستان تحت کنترل طالبان هستند و نگرانی های امنیتی از افغانستان در منطقه به ویژه در میان کشورهای آسیای مرکزی بالا گرفته است، دوشنبه احتمالا منافع سیاسی و امنیتی را قربانی دوستی با اپوزیسیون طالبان نخواهد کرد.
البته این به این معنا نخواهد بود که رهبران تاجیک تمام گزینه های خود را قربانی بازسازی روابط با طالبان کنند. سایه دشمنی سنتی با این گروه همچنان بر بخشی از روابط دو طرف برقرار است اما پویایی های منطقه ای، رقابت ژئوپلتیک و احتمالاً فشارهای کشورهای منطقه و عدم تمایل به گزینه نظامی احتمالا دوشنبه را متقاعد کند که در رابطه با طالبان تجدید نظر و این تغییر رویکرد را علنی و آشکار کند اما بدیهی است که این اقدام دشوار و نیازمند زمان است.
در طرف مقابل نیز، طالبان که تعامل با کشورهای منطقه و همسایه را در سه سال گذشته اولویت سیاست خارجی خود قرار داده است و برخلاف آنکه تاکنون هیچ کشوری این گروه را به رسمیت نشناخته است در تلاش است تا دشمن گذشته را به دوستان امروز تبدیل کنند.
به طوری که این گروه برخلاف روابطی خصمانه با هند، مسیری از تعامل را با این کشور پس از آگوست 2021 به دست گرفته است. در مورد دوشنبه نیز احتمالا طالبان در پی آن است تا با برقراری روابط با این کشور ضمن رقابت با اپوزیسیون خود بر آمار متحدین خود بیفزاید.
