به گزارش ایراف؛ طبق گزارش‌ها در این دوران ارتش آمریکا و سازمان سیا با قاچاقچیان مواد مخدر همکاری خود را شروع کردند و طبق گفته حامد کرزی، رئیس جمهور وقت افغانستان سالانه بیش از 60 میلیارد دلار از این رابطه سود می‌بردند.
در سال ۲۰۰۷ زمین‌هایی که برای تولید خشخاش در افغانستان به کار گرفته می‌شد، از میزان زمین‌هایی که برای پرورش کوکائین در آمریکای جنوبی مورد استفاده قرار می‌گرفت بیشتر بود. در آن سال ۹۲ درصد از تسکین دهنده‌های غیرپزشکی شامل حشیش و تریاک در بازارهای جهانی در افغانستان تولید می‌شد و ارزش جهانی این صنعت غیرقانونی در سال ۲۰۱۲، ۷۰ میلیارد دلار در سطح جهانی برآورد شده بود.
اینفوگرافی | وضعیت کشت و قاچاق مواد مخدر در افغانستان
درآمد مواد مخدر ۳۵ درصد از تولید ناخالص داخلی افغانستان را تشکیل می‌دهد. به همین دلیل مبارزه با این بخش یکی از مشکلات مهم دوران جمهوریت محسوب می‌شد.
پیش از این در سال ۲۰۰۴ فتوای صادره از سوی علمای افغانستان، تولید و مصرف تریاک را مخالف قواعد شریعت اسلامی دانستند و برای آن مجازات در نظر گرفتند، اما این موضوع روند کشت خشخاش را متوقف نکرد. تا اینکه در فروردین ماه ۱۴۰۱ هبت‌الله آخوندزاده، رهبر طالبان با صدور فرمانی، کاشت خشخاش را در سراسر افغانستان ممنوع و حرام اعلام کرد. فرمانی که کشورهای همسایه و سازمان‌ها‌ی بین‌المللی می‌گویند آن‌گونه که دستور داده شده بود، عملیاتی نشده است.
طبق یافته‌های دفتر مبارزه با مواد مخدر و جرم سازمان ملل متحد(UNODC) در سال ۲۰۲۴، افغانستان برای سال‌ها بزرگترین کشت‌کننده خشخاش در جهان بوده که به عنوان پایگاه هروئین توزیع‌شده در اروپا، آفریقا و کانادا استفاده می‌شود. با به قدرت رسیدن طالبان در آوریل ۲۰۲۲، دولت جدید افغانستان ممنوعیت شدیدی را برای کشت خشخاش وضع شد و نه تنها عرضه مواد غیرقانونی مانند هروئین، بلکه عرضه مواد افیونی با نسخه پزشکی را نیز محدود کرد.
در نتیجه از زمان اعلام ممنوعیت کشت خشخاش در افغانستان، کشت این گیاه حدود ۹۵ درصد کاهش یافته و از ۲۳۳ هزار هکتار در سال ۲۰۲۲ به ۱۰ هزار و ۸۰۰ هکتار در سال ۲۰۲۳ رسیده است. همچنین این امر به کاهش ۹۵ درصدی عرضه تریاک از شش هزار و ۲۰۰ تن در سال ۲۰۲۲ به ۳۳۳ تن در سال ۲۰۲۳ منجر شده است. با این حال کاهش تولید باعث افزایش قیمت تریاک در بازارهای محلی شده است. در سال 2023، قیمت تریاک به طور متوسط تا 120 درصد افزایش یافت.
تغییر سنتی به صنعتی
دو سال از صدور فرمان رهبر طالبان درباره ممنوعیت کشت، تولید، استفاده و انتقال، خرید و فروش مواد مخدر در افغانستان می‌گذرد؛ اما تولید و قاچاق همچنان ادامه دارد و مواد مخدر صنعتی هم به صورت بی‌سابقه‌ای رشد کرده است.
طبق گزارش سازمان ملل تولید تریاک در افغانستان کاهش ۹۵ درصدی داشته است. البته پیشتر ملا عبدالحق همکار، معاون مبارزه با مواد مخدر وزارت داخلی طالبان در ۳۰ شهریور 1۴۰۲ مدعی شد که کشت خشخاش درافغانستان به صفر رسیده و در یک سال گذشته نیز بیش از ۷۸ هکتار از کشتزارهای این ماده مخدر تخریب شده است.
با این حال ایران و پاکستان اما همچنان مقادیر انبوه مواد مخدر شیشه و تریاک را در مرز با افغانستان کشف و ضبط میکنند. اسکندر مومنی، دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر ایران از افزایش ٢٠ درصدی قاچاق متامفتامین از افغانستان به ایران خبر داده است.
در واقع بعد از فتوای رهبر طالبان برخی گزارش‌های بین‌المللی از افزایش تعداد مراکز تولید متامفتامین و مقدار کشفیات شیشه در مسیرهای قاچاق مواد از مبدا افغانستان خبر می‌دهند. با کشف گیاهی به نام «افدرا» وابستگی افغانستان به پیش‌ساز وارداتی برای تولید متامفتامین از بین رفته و به نظر، نسل جدید تولیدکنندگان و قاچاقچیان مواد در این کشور، به دنبال تولید مواد صنعتی با هدف کسب سود بیشتر و ریسک کمتر هستند.
وجود آشپزخانه‌های تولید شیشه در افغانستان و همچنین افزایش بی‌رویه تولید مواد صنعتی به ویژه شیشه در دهه اخیر با حمایت مستقیم آمریکا در افغانستان نگرانی‌ها را به شدت افزایش داده است. در حقیقت تولید شیشه طی سه الی چهار سال اخیر در افغانستان شدت گرفته و به نظر بی‌قانونی حاکم بر این کشور علت اصلی این شرایط است.
غاده ولی، مدیر اجرایی دفتر مبارزه با مواد مخدر و جرم سازمان ملل متحد گفته است: افزایش قاچاق متامفتامین در افغانستان و منطقه حاکی از تغییر قابل توجهی در بازار مواد مخدر غیرقانونی است و توجه فوری ما را می‌طلبد.
همچنین برابر گزارش‌ها صنعت متامفتامین فرصت‌های شغلی برای بیش از ۲۰هزار نفر فراهم کرده که از این تعداد ۵هزار نفر در لابراتوارهای متامفتامین مشغول به کار هستند. برنامه توسعه‌ای سازمان ملل هم اعلام کرد که افغانستان ۴ میلیون مصرف‌کننده مواد مخدر دارد و یکی از کشورهای دارای بالاترین نرخ اعتیاد در جهان است.
چیزی که اکنون شاهد آن هستیم رشد تجارت مواد مخدر به‌ویژه رونق در صنعت متامفتامین و تبدیل‌شدن آن به تجارتی سودآور برای باندهای عظیم مافیایی و سایر بازیگران در این تجارت مرگبار است.
باید گفت با توقف ناگهانی کشت و تولید مواد مخدر در افغانستان، ضربه جدی به تولید ناخالص داخلی و معیشت مردم افغانستان وارد شد.
بانک جهانی اعلام کرد در نتیجه منع کشت خشخاش و معرفی نشدن کشت جایگزین، کشاورزان افغانستان بیش از یک میلیارد دلار زیان دیده‌اند.
از سوی دیگر کشاورزان افغان که به محصولات جایگزین روی آورده‌اند، متوجه شدند که بسیاری از آنها دیگر به راحتی در به دلیل تأثیر تغییرات آب و هوایی و ریشه‌کنی خشخاش رشد محصولات جدید در برخی مناطق ممکن نیست. زیرا میانگین دمای سالانه در افغانستان در نیم قرن گذشته تا 3.2 درجه فارنهایت افزایش یافته، که دو برابر افزایش میانگین جهانی است. این روند در جنوب این کشور که خشخاش کشت می‌شد تا 4.3 افزایش یافته است.
با قدرت رسیدن طالبان بسیاری از نهادهای بین‌المللی کمک‌های مادی و غیرمادی خود به افغانستان را قطع کردند. امروز مردم افغانستان با مشکلات فراوان اقتصادی روبرو هستند. در چنین شرایطی بی‌شک کشاورزان افغانستانی ترجیح می‌دهند تا به کشت خشخاش ادامه دهند مگر آنکه جایگزینی با سود اقتصادی بسیاری بالاتری پیدا شود.
برهمین اساس برخی کارشناسان معتقد هستند که طالبان به دنبال ریشه‌کن کردن مواد سنتی در افغانستان نیست، بلکه قصد دارد تا با همکاری شبکه بین‌المللی قاچاق مواد مخدر، به سمت تولید انواع مواد صنعتی، به‌ویژه متامفتامین حرکت کند.
طالبان به دنبال مشروعیت
طالبان با ممنوعیت کشت خشخاش در واقع بازی سیاسی را راه انداخته است. اما چه بازی سیاسی را دنبال می‌کند؟ باید گفت طالبان هنوز به عنوان یک حکومت در جهان به رسمیت شناخته نشده و یکی از مطالبات جامعه بین‌المللی که در دوحه 3 به خوبی نمایان شد، کاهش تولید مواد مخدر در این کشور است.
بر همین اساس فتوای صادر شده از سوی طالبان بیشتر به دلیل جلب رضایت جامعه بین‌المللی و حمایت گرفتن برای به رسمیت شناخته شدنشان است.
در حقیقت مخالفت با مواد مخدر ژستی است که طالبان برای سرعت بخشیدن به رسمیت شناختنش در پی گرفته است. واقعیت این است که طالبان راه خود را تغییر نداده بلکه تنها محصولشان را تغییر دادند؛ یعنی از تولید مواد مخدر سنتی به صنعتی تغییر راه داده‌اند.
