به گزارش ایراف، وب سایت دیپلماسی مدرن در مقاله‌ای تازه با عنوان «آسیای مرکزی و طالبان» به بررسی وضعیت تعاملی کشورهای آسیای مرکزی با طالبان آن پرداخته است.
در این مقاله آمده است که تاجیکستان، ترکمنستان، ازبکستان، قزاقستان و قرقیزستان که از لحاظ تاریخی به روسیه و از لحاظ جغرافیایی نزدیک به چین و آسیای جنوبی نزدیک هستند، از زمان به دست آوردن استقلال، تعاملات متوازن خود را با بازیگران خارجی حفظ کرده‌اند.
جمهوری‌های آسیای مرکزی در حالی که از برخی جنبه‌ها تحت نفوذ سیاسی روسیه بودند، تعامل اقتصادی با چین را تشدید کردند و به دنبال سرمایه‌گذاری غربی بودند.
در عین حال ارتباط کشورهای جنوب آسیا و ایران با افغانستان بسیار محدود بود. اگر چه آسیای مرکزی مدرن از نظر جغرافیایی به این منطقه نزدیک است، اما از بسیاری جهات هنوز از شبه قاره فاصله دارد.
وضعیت پس از سال 2021 شروع به تغییر کرد. تناسخ حکومت سرپرست و بازگشت طالبان به قدرت، وضعیت ژئوپلیتیکی و اقتصادی منطقه را متحول کرد.
فرآیندهای فعال منطقه‌ای شدن آغاز شده است. خروج آمریکا از منطقه منجر به فعال شدن بازیگران منطقه‌ای شد که فرصت تقویت مواضع خود را احساس کردند.
همزمان با مواجهه با بحران مالی حاد، تحریم‌ها، مسدود شدن منابع مالی دولتی، کمبود کمک‌های خارجی و کمبود آب، طالبان نگران ثبات شدند. در نتیجه طالبان با درک وضعیت کیفی متفاوت امور و مسئولیت خود، شروع به جستجوی شرکای جدید و راه‌های خروج از انزوای سیاسی و بحران اقتصادی کردند.
چین اولین کشور بزرگی بود که به طالبان، به رسمیت شناختن جزئی دیپلماتیک اعطا کرد. در فوریه 2024، سفیر حکومت سرپرست به رسمیت شناخته نشده؛ در پکن مورد استقبال قرار گرفت.
به طور کلی، رژیم طالبان هنوز به طور رسمی توسط کسی به رسمیت شناخته نشده است، اما این مانع از تماس بازیگران اصلی با رهبری جدید افغانستان نمی‌شود.
روسیه، با وجود عدم شناسایی رسمی، میزبان هیئت‌های طالبان نیز بود تا در مورد تهدیدات منطقه‌ای و زمینه‌های بالقوه تعامل گفتگو کنند. روسیه در مسیری محتاطانه بین همکاری با رژیم بنیادگرای طالبان و مهار جنبش‌های اسلام‌گرای رادیکال در قلمرو خود قدم می‌گذارد.
اگرچه طالبان پذیرای سرمایه‌گذاری چینی‌ها هستند، اما رهبری جنبش همچنان نسبت به توسعه‌طلبی آن محتاط است. به طور کلی طالبان نسبت به چینی‌ها مشکوک و محتاط هستند. تمایل طالبان برای پذیرش سرمایه‌گذاری‌های مالی پکن آشکار است، اما در عین حال، افغان‌ها تمایل چین برای اعمال فشار سیاسی را دوست ندارند.
این مقاله اما وضعیت رابطه پاکستان و طالبان را دشوار توصیف می‌کند. به طوری که آمده وضعیت دشوارتر پس از پیروزی طالبان به طور متناقض با پاکستان به وجود آمد.
اسلام آباد که حامی اصلی، مربی و خالق جنبش دانشجویی پشتون بود، در تمام مدت از طالبان حمایت کرد. مقامات آمریکایی که نزدیک به ربع قرن است علیه طالبان جنگ زده‌اند، بارها به حمایت ارتش پاکستان از نیروهای ضد دولتی افغانستان اشاره کرده‌اند.
فقط باید این واقعیت را به خاطر داشت که طبق اسناد رسمی، رهبر القاعده در خاک پاکستان و نه چندان دور از یک پایگاه نظامی کشته شد.
علاوه بر این، ارتش پاکستان و آژانس اطلاعاتی آن ISI از دیگر گروه‌های اسلام‌گرای افراطی به ویژه شبکه حقانی حمایت کردند. علاوه بر این، پس از پیروزی طالبان، روابط افغانستان و پاکستان رو به وخامت گذاشت. افغان‌ها به پاکستانی‌ها اعتماد ندارند و به دنبال کاهش نفوذ سیاسی و اقتصادی آنها هستند.
در اواخر سال 2023، پاکستان فشارها را بر طالبان برای ریشه کن کردن سازمان تروریستی تحریک طالبان پاکستان، یک گروه انشعابی همسو با پاکستان، افزایش داد که طالبان افغانستان می‌خواهند آن را از نظر سیاسی مشروع جلوه دهند. علاوه بر این، روابط ناپایدار ایران و پاکستان مانع از همکاری آنها با افغانستان می‌شود.
این تحلیل با نگاهی به روابط سایرکشورها با طالبان معتقد است که کشورهای آسیای مرکزی به دنبال روابط عمیق تر با طالبان هستند.
این نوشته می‌گوید: کشورهای آسیای مرکزی هم مرز با افغانستان به دنبال فرصت‌های بیشتری برای برقراری تعامل سازنده با طالبان نه تنها در حوزه امنیتی بلکه در سایر زمینه‌ها هستند.
بنابراین، عدم به رسمیت شناختن دیپلماتیک از سوی ازبکستان مانع از افزایش حجم تجارت این کشورها نشد.
اما در ادامه روابط طالبان و تاجیکستان را یک چالش در مسیر تعامل کشورهای آسیای مرکزی می‌داند. چنانچه که می‌نویسد: روابط ناآرام بین تاجیکستان و طالبان با عواملی مانند جنایات سازمان یافته، قاچاق مواد مخدر و تلاش برای عبور غیرقانونی مرزها تشدید می‌شود.دولت امامعلی رحمان مرتباً به تهدیدهای مداوم شبه نظامیان طالبان اشاره می کند.
در ژانویه 2024، محمد یعقوب، سرپرست وزارت دفاع افغانستان، در مورد کشتار و دستگیری ده‌ها تن از تاجیک‌ها و پاکستانی‌ها توسط نیروهای طالبان به‌عنوان همدست در قاچاق، اظهارات تندی صادر کرد.
رهبری طالبان دوشنبه را متهم به حمله به سازمان‌های اطلاعاتی تاجیکستان در مناطق مرزی و به چالش کشیدن رژیم کنونی افغانستان می‌کند، اما هیچ تایید واقعی این موضوع وجود ندارد.
در جریان نشست سازمان پیمان امنیت جمعی (CSTO) به رهبری روسیه در سال 2023، طالبان پیشنهاد دولت تاجیکستان برای ایجاد کمربند امنیتی در اطراف افغانستان را رد کرد. بنابراین، تثبیت روابط تاجیکستان و افغانستان شاید بزرگترین چالش برای افزایش تعامل با افغانستان از طریق منطقه آسیای مرکزی باشد.
بنابراین، وضعیت ژئوپلیتیک در آسیای مرکزی و جنوبی بسیار فعال در حال توسعه است. برخی از کشورهای آسیای مرکزی به دنبال تعمیق روابط با طالبان خواهند بود. این تماس‌ها بر اساس همکاری‌های اقتصادی و مسائل امنیتی خواهد بود. طالبان و پاکستان هرگز نمی‌توانند به توافق برسند. روابط دو کشور پرتنش و متضاد باقی خواهد ماند. نفوذ سیاسی ارتش پاکستان بر طوایف و جناح های مختلف طالبان کاهش خواهد یافت.
