به گزارش ایراف؛ وب سایت globalorder در تحلیلی به نفوذ چین در آسیای مرکزی با تمرکز بر تاجیکستان پرداخته است.
این سایت نوشته است که تلگراف اخیرا گزارش داده است که چین به مدت یک دهه در حال ساخت یک پایگاه نظامی مخفی در تاجیکستان در امتداد مرز خود با افغانستان است.
علیرغم انکار سریع پکن، این وضعیت سوالات مهمی را در مورد “زیرساختهای دو منظوره” چین در منطقه ایجاد می‌کند.
در ژوئیه 2024، سفر دولتی شی جین پینگ، رئیس جمهور چین به تاجیکستان نقطه عطف مهمی در روابط چین و تاجیکستان بود.
شی و امامعلی رحمان، رئیس جمهور تاجیکستان روابط دوجانبه خود را به یک مشارکت راهبردی جامع ارتقا دادند.
قابل ذکر است که رحمان همچنین مدال دوستی جمهوری خلق چین را دریافت کرد که برای اولین بار در خارج از چین اعطا شد.
این تحولات نشان دهنده تعمیق روابط بین دو کشور است که از اعضای اصلی سازمان همکاری شانگهای (SCO) هستند.
تاجیکستان که از لحاظ تاریخی سنگر روسیه و شوروی بوده است، به دلیل درگیری روسیه و اوکراین و کاهش منافع ایالات متحده و غرب در آسیای مرکزی، خلاء امنیتی و توسعه ای را تجربه کرده است. با استفاده از این فرصت، چین مشتاق است تا استراتژی توسعه ملی تاجیکستان – 2030 (NDS – 2030) را با ابتکار یک کمربند و یک راه (BRI)، پروژه زیرساختی جهانی شی، “الحاق” کند.
در نتیجه، پکن به یکی از بزرگترین سرمایه‌گذاران در دوشنبه تبدیل شده است.
با این حال، با گزارش پایگاه نظامی مخفی، این جبهه امنیتی در روابط دوجانبه چین و تاجیکستان است که مستحق بررسی عمیق تر است.
روابط امنیتی چین با تاجیکستان بر دو ستون اصلی استوار است: توسعه زیرساخت ها و تمرینات نظامی مشترک با تمرکز بر مبارزه با تروریسم.
پکن سرمایه‌گذاری قابل توجهی در زیرساختهای مرزی در مرز تاجیکستان و افغانستان انجام داده است و پست‌های مرزی، پادگان‌ها و امکاناتی را برای سرویس گارد مرزی تاجیکستان ساخته است.
علاوه بر این، چین برای وزارت کشور تاجیکستان یک تأسیسات در استان خودمختار گورنو-بدخشان ساخته است.
شی در سفر اخیر خود همچنین ساختمان‌های دولتی تحت حمایت چین، از جمله کاخ ریاست جمهوری و ساختمان پارلمان جدید که از ساختمان کنگره ایالات متحده ساخته شده است را افتتاح کرد.
طبق گزارش AidData، این پروژه ها 300 میلیون پوند هزینه داشته‌اند.
علاوه بر این، چین حقوق معدنی متعددی را در تاجیکستان تضمین کرده و پروژه‌های راه‌آهن و راه‌سازی مختلفی را انجام داده است. اکثر ناوگان تاکسیرانی تاجیکستان اکنون تحت تسلط خودروهای برقی چینی هستند و پکن همچنین یک “ایستگاه مشاهده آب و هوا و محیط زیست” در شهریتوس ایجاد کرده است.
در جبهه امنیتی، چین نیز به عنوان بخشی از طرح گسترده تر خود برای ایجاد یک خط دفاعی پیشرفته، مهمات و فناوری را در اختیار تاجیکستان قرار داده است.
مانورهای نظامی مشترک و رزمایش های ضد تروریسم هم به صورت دوجانبه و هم تحت نظارت سازمان همکاری شانگهای انجام می‌شود.
چین و تاجیکستان همچنین برای مبارزه با “سه شر” که توسط چین تعریف شده است همکاری می کنند: تروریسم، جدایی طلبی و افراط گرایی. تاجیکستان مدتهاست که با تهدیدهای امنیتی طالبان در مرز افغانستان و تاجیکستان روبرو بوده است که با تسلط طالبان بر کابل در سال 2021 تشدید شده است. در نتیجه، دوشنبه اقداماتی را برای مهار افراط گرایی مذهبی اجرا کرده است.
اکنون، استدلال چین برای فشار زیرساختی و افزایش روابط امنیتی با تاجیکستان بر ادغام NDS – 2030 با BRI و پرداختن به تهدیدات امنیتی مشترک متمرکز است. با این حال، چندین موضوع مرتبط با این تحولات نگرانی‌هایی را ایجاد می کند.
بدهی خارجی دوشنبه به شدت تحت تأثیر پکن است و 40 درصد آن به چین بدهکار است. در حالی که سرمایه‌گذاری‌های چینی شغل ایجاد کرده است، پست‌های مدیریتی معمولاً برای اتباع چینی محفوظ است و تاجیک‌ها را در جایگاه‌های پایین‌تری قرار می‌دهد. نگرانی‌های زیست‌محیطی به دلیل فعالیت‌های معدنی چین به وجود آمده است که منجر به جابجایی کل روستاها و تبدیل آنها به “شهر ارواح” شده است.
نفوذ چینی ها در حضور تابلوهای تبلیغاتی و تبلیغاتی به زبان چینی در تاجیکستان مشهود است. علاوه بر این، خودروهای برقی چینی در ناوگان تاکسیرانی تاجیکستان اغلب دارای سیستم های تشخیص صدا هستند که رانندگان تاجیک قادر به درک آن نیستند. این مسائل به موازات تاکتیک های نفوذ فرهنگی چین در پاکستان، سریلانکا و کشورهای آفریقایی است که باعث ترس از سلطه فرهنگی می شود
این ما را به مهم ترین جنبه ای که این نگرانی های زیرساختی و دفاعی را به هم مرتبط می کند – زیرساخت استفاده دوگانه پکن می رساند. «پست دیده‌بانی اقلیم و محیط زیست» شهریتوس با اتهام قابلیت‌های دوگانه از جمله مراقبت مواجه شده است. پایگاه نظامی مخفی چین در مرز افغانستان و تاجیکستان، که ظاهراً با هدف مقابله با افراط گرایی طالبان و حفاظت از سرمایه گذاری های چینی ساخته شده است، همچنین به عنوان اهرمی برای پکن برای اعمال کنترل بر تاجیکستان عمل می کند.
این حضور نظامی می‌تواند به اختلافات ارضی بین دو کشور مرتبط باشد. اگرچه این اختلاف ظاهراً در سال 2011 با واگذاری 1100 کیلومتر مربع زمین به چین (4 درصد از خاک تاجیکستان) توسط تاجیکستان حل شد، برخی از محققان چینی همچنان ادعاهای خود را در مورد منطقه پامیر (20 درصد از سرزمین تاجیکستان) که غنی است، مطرح می کنند. در منابع ارزشمندی مانند طلا، اورانیوم، نیکل، جیوه و ذخایر قابل توجه نمک و آب شیرین. در حالی که این موضع رسمی دولت چین نیست، رسانه‌های مورد حمایت دولت آنها به پیشبرد این روایت ادامه داده‌اند و به این نظریه وزن و اعتبار زیادی می‌دهند.
با اتخاذ رویکرد تهاجمی مرزی چین در برخورد با همسایگان خود (هند جدیدترین نمونه است)، تسلط این کشور بر زیرساخت‌ها و ماشین‌آلات امنیتی تاجیکستان، اهرم‌های زیادی را در اختیار این کشور قرار می‌دهد تا دوشنبه را مجبور کند که منطقه پامیر را رها کند.
علاوه بر این، نفوذ چین فراتر از زیرساخت ها و امنیت است. در سال 2022، تاجیکستان، همراه با سایر کشورهای آسیای مرکزی، حمایت خود را از سیاست “چین واحد” چین تأیید کرد که در نهایت می تواند به حمایت دیپلماتیک از مواضع پکن در مورد سین کیانگ و تبت تبدیل شود. وابستگی اقتصادی و نظامی به چین می تواند به وابستگی سیاسی منجر شود، همانطور که در کشورهای دیگر که پکن در آنها حضور چشمگیری دارد دیده می شود.
در حالی که کمک های چین ظاهراً برای تقویت زیرساخت ها و امنیت تاجیکستان است، اما همچنین اهرم های استراتژیک در منطقه را برای پکن فراهم می کند. پروژه‌های زیرساختی با استفاده دوگانه چین، این کشور را قادر می‌سازد تا بر تاجیکستان و منطقه بزرگ‌تر آسیای مرکزی کنترل داشته باشد. هند، دوست دیرینه تاجیکستان، می‌تواند با ارائه حمایت فعال‌تر و مستمر بدون هیچ گونه رشته‌ای، نقشی محوری ایفا کند و موازنه‌ای برای نفوذ چین باشد.
