به گزارش ایراف، پایگاه اطلاعاتی-تحلیلی اوراسیا ری‌ویو در مقاله‌ای با عنوان «میراث سمی آی‌اس‌آی؛ آیا پاکستان هرگز قادر به رهایی خواهد بود؟» در مورد این سازمان و نقش مهم آن در سیاست‌های پاکستان از جمله درباره افغانستان پرداخته است.
در این یادداشت آمده است که این نهاد آژانس اطلاعاتی اصلی پاکستان است که در سال 1947 تأسیس شد که در ابتدا یک واحد نظامی کوچک بود و حالا به یک سازمان قدرتمند تبدیل شده است که اغلب به عنوان نهادی تأثیرگذارتر از دولت این کشور شناخته می‌شود.
در طول سال‌ها، کنترل ارتش بر سیاست به آی اس آی این امکان را داده است که تقریباً مانند یک کشور جداگانه عمل کند. امروزه آی اس آی نه تنها اطلاعات جمع آوری می‌کند، بلکه نقش کلیدی در شکل دادن به سیاست خارجی پاکستان دارد.
این مقاله می‌افزاید که با وجود ماهیت مخفیانه آنها، آژانس‌های اطلاعاتی غربی در طول جنگ سرد و جنگ علیه تروریسم با آی اس آی همکاری نزدیک داشته‌اند.
در دهه 1980، آی اس آی با کمک به سیا برای حمایت از مبارزان مجاهدین علیه اتحاد جماهیر شوروی توجه بین المللی را به خود جلب کرد. در حالی که قدرت‌های خارجی پاکستان را متحدی در برابر کمونیسم و تروریسم می‌دانند، اما اغلب منافع منطقه‌ای پاکستان و آی‌اس‌آی را به درستی درک نمی‌کنند.
در بخش دیگری از این تحلیل به نقش این نهاد اطلاعاتی در جنگ شوروی در افغانستان پرداخته شده است.
چنانچه آمده در دهه 1980، پاکستان به خانه بیش از ۲ میلیون پناهنده افغان تبدیل شد و به عنوان یک کشور خط مقدم حیاتی خدمت کرد و پایگاه امنی را برای مجاهدین که با تهاجم شوروی مبارزه می‌کردند، ارائه کرد.
در طول این مدت، پاکستان با آمریکا همکاری نزدیک داشت و حدود 2 تا 3 میلیارد دلار کمک مخفیانه سیا برای حمایت از مجاهدین از جمله آموزش بیش از 80هزار جنگجو به پاکستان پرداخت کرد.
حتی پس از خروج شوروی در سال 1989، افسران ارتش فعلی و سابق پاکستان به آموزش و پشتیبانی در افغانستان ادامه دادند و در نهایت به نیروهای طالبان در جنگ کمک کردند.
از زمان تأسیس آن در سال 1947 پاکستان که اکثریت آن مسلمان است، هند را به عنوان یک تهدید بزرگ می‌بیند. برای مقابله با نفوذ هند، آی اس آی از گروه‌های نیابتی مختلف از کشمیر تا افغانستان برای تقویت امنیت پاکستان حمایت کرده است.
در طول سال‌ها، آی‌اس‌آی طیفی از نیروهای نیابتی از جمله شبه‌نظامیان محلی و افراطیون را آموزش داده و مسلح کرده است.
با این حال، به جز خروج شوروی از افغانستان در سال 1989، این تلاش‌ها چندان موفق نبوده است. در واقع این رویکرد به روابط پاکستان با کشورهای دیگر که پاکستان را به حمایت از گروه‌های تروریستی متهم می‌کنند، آسیب رسانده است.
بین سال‌های 1979 تا 1989 آی اس آی با سیا برای مقابله با تهاجم شوروی به افغانستان همکاری کرد. در این مدت، آی اس آی سلاح‌های پیشرفته آمریکایی را در اختیار گروه‌های مقاومت افغان قرار داد که به آژانس کمک کرد توجه بین المللی را به خود جلب کند.
همکاری آنها در تضعیف نیروهای شوروی بسیار مهم بود، زیرا پاکستان از سال 1983 تا 1987 بیش از 75هزار تُن تجهیزات نظامی آمریکا را به افغانستان ارسال کرد.
علاقه پاکستان به افغانستان خیلی قبل از سال 1979 شروع شد و با خروج اتحاد جماهیر شوروی در سال 1989 خاتمه نیافت. از زمان استقلال در سال 1947، پاکستان به افغانستان به عنوان یک تهدید مهم مانند هند نگاه می کرد. افغانستان از ایده پشتونستان که هدف آن جدایی از پاکستان بود، حمایت کرده بود. به همین دلیل، پاکستان همیشه یک دولت دوست یا ضعیف در کابل را ترجیح داده است.
پشتونستان یک منطقه پیشنهادی است که شامل مناطقی در پاکستان و افغانستان است که در آن قوم پشتون زندگی می‌کنند.
ایده این است که این مناطق به عنوان یک کشور مستقل متحد شوند. افغانستان از لحاظ تاریخی از این مفهوم حمایت کرده است و باعث نگرانی پاکستان در مورد از دست دادن احتمالی ارضی شده است.
رابطه پاکستان با جنگ علیه تروریسم به رهبری آمریکا بسیار پیچیده است. از یک طرف، پاکستان در مداخله سال 2001 در افغانستان به آمریکا کمک کرد. از سوی دیگر، به افراطیون که به نیروهای ائتلاف حمله کردند، پناه داد. در دهه 1990، آی اس آی همچنین نقش مهمی در حمایت از ظهور طالبان ایفا کرد که پس از حملات 11 سپتامبر با القاعده درگیر بود.
در سال 2011، اسامه بن لادن، شخصی که پشت حملات 11 سپتامبر بود، توسط نیروهای دریایی ایالات متحده در ابیت آباد پاکستان کشته شد. او به مدت شش سال در محوطه‌ای نزدیک به یک دانشکده نظامی پاکستان زندگی می‌کرد.
این واقعیت که بن لادن در آنجا پنهان شده بود، نگرانی‌های عمده‌ای را در مورد دخالت و اثربخشی ISI ایجاد کرد: آیا آی اس آی آگاهانه حضور یکی از تروریست‌های تحت تعقیب جهان را نادیده گرفت؟
در دهه‌های 1980 و 1990 آی‌اس‌آی احتمالاً با القاعده به عنوان بخشی از شبکه متحدان اسلام‌گرای آنها در افغانستان ارتباط داشت.
در حالی که آی اس آی از گروه‌های طرفدار طالبان حمایت می‌کرد، بعید است که آنها کنترل مستقیم بر اقدامات القاعده داشته باشند. هیچ مدرکی وجود ندارد که آی اس آی اهداف القاعده را انتخاب کرده یا مستقیماً در عملیات آنها کمک کرده باشد.
در نهایت این مقاله می‌گوید که از زمان تأسیس در سال 1948، آی اس آی به یک نیروی کلیدی در پاکستان تبدیل شده است که نشان دهنده نفوذ قابل توجه ارتش در این کشور است.
حاکمان نظامی ISI را از یک سازمان اطلاعاتی ساده به یک سازمان قدرتمند تبدیل کرده‌اند که از سلطه ارتش حمایت می‌کند. ISI که به عنوان گسترش ارتش عمل می‌کند، خود را به عنوان یک بازیگر اصلی در سیاست پاکستان نشان داده است و مانند یک دولت در دولت عمل می‌کند.
