روز یکشنبه در جریان حمله مرگبار تروریستی به دو کلیسا و دو کنیسه در داغستان در جنوب روسیه، 21 نفر کشته شدند. این حمله که به عبادتگاه‌های مسیحیان و یهودی‌ها و یک پاسگاه پلیس صورت گرفت، دومین حمله مرگبار به روسیه پس از حمله ماه مارس در روسیه بود که 145 نفر در آن کشته شدند. یکی از افراد وابسته به گروه داعش در افغانستان که مسئولیت حمله ماه مارس در روسیه را برعهده گرفته بود، حمله داغستان را مورد ستایش قرار داد و گفت: این حمله توسط برادران قفقازی انجام شد که نشان می‌دهد هنوز قوی هستند.
داغستان یک جمهوری مسلمان در منطقه قفقاز شمالی روسیه است که بیش از 30 گروه قومی و 81 ملیت با 14 زبان رسمی را در خود جای داده است. داغستان یکی از مناطقی است که بیشترین ضربه را از جنگ روسیه و اوکراین متحمل شده‌اند.
از زمان بازگشت طالبان به قدرت در اوت 2021، روسیه از جمله قدرت‌هایی است که علی رغم سابقه تیره با طالبان درهای تعامل خود را با حاکمان جدید دولت افغانستان گشودند و به دنبال تعمیق روابط خود با حکومت سرپرست هستند. روابطی که اگر درست هدایت شود، روس‌ها را در رقابت‌های جهانی و منافع داخلی کمک می‌کند.
اما این روابط که هم برای کابل سودآور است و هم کرملین را منتفع خواهد کرد، منتقدان جدی دارد. در واقع، این روابط به مذاق گروه‌های تروریستی چون داعش و حزب التحریر خوش نیامده است. نارضایتی که در میانه اشتیاق سیاستمداران روس برای حضور در کابل و هشدار مقامات نظامی مسکو مبنی بر پایداری تهدیدات امنیتی از افغانستان خود را در حملات تروریستی یا وجود خطرهای بالقوه برای روسیه و حیاط خلوت آن یعنی آسیای مرکزی نشان داده است.
خطرهای بالقوه‌ای که مراکز مطالعاتی نیز هشدار آن را داده‌اند. مرکز آسیا در تحلیلی جدید آورده است خطر بالای حمله داعش به آسیای مرکزی در تابستان وجود دارد. این تحلیل همچنین می‌افزاید که بازگشت ازبک‌ها از سوریه به افغانستان به گروه داعش برای جذب نیرو کمک کرده است.
مرکز آسیا در ادامه نوشته است که اطلاعات کافی در منابع باز وجود دارد از جمله اظهارات مقام‌‍‌های روسی و کارشناسان عمومی که حاکی از آن است که داعش یک حمله تروریستی گسترده با هدف تصرف منطقه‌ای در آسیای مرکزی انجام خواهد داد. این اقدام می‌تواند یا در قالب یک تهاجم سرزمینی انجام شود یا با فعالیت‌های تروریستی و سیاسی که برای بی ثبات کردن کل منطقه طراحی شده، همراه باشد.
در بخش دیگری از این تحلیل آمده است که در حال حاضر، این جناح ازبکستان «ولایت خراسان» است که بیشترین انگیزه را دارد و این گروه را ترغیب به فعالیت در ازبکستان، تاجیکستان و قرقیزستان می‌کند. در ادامه این تحلیل تاکید شده است که داعش شبکه‌های کاملاً توسعه یافته‌ای را در این کشورها ایجاد کرده و تعداد قابل توجهی از رادیکال‌های جوان را جذب خود کرده‌اند.این تحلیل می‌افزاید روسیه نیز در معرض خطر حمله قرار دارد. چرا که داعش روسیه را پشیبان اصلی طالبان می‌داند. همچنین در مورد حمله داعش به این کشور می‌گوید اگر در رابطه با روسیه حداکثر توانایی این گروه خرابکاری باشد اما در آسیای مرکزی توانایی آن ها به مراتب بزرگتر است هشداری که به نظر می رسد می توان ردپای آن را درحمله اخیر داغستان یافت.
بنابراین، روسیه درحالی در مسیر دشوار بازسازی رابطه با طالبان قرار دارد که سایه تهدیدات امنیتی بر مسکو و متحدینش سایه افکنده است. داعش مدت هاست روسیه را به عنوان یکی از دشمنان اصلی خود معرفی کرده است. این گروه به شدت در تبلیغات خود لفاظی های ضدروسی را به نمایش گذاشته د و بهمواضع روسیه در افغانستان حمله کرده است. چنانچه این گروه به سفارت روسیه در کابل در سال 2022 حمله کرد که در نتیجه آن دو کارمند سفارت روسیه و شش شهروند افغانستان کشته شد.
داعش به طور کلی به دلایل مختلفی روسیه را هدف قرار می دهد. نارضایتی‌های دیرینه این گروه مربوط به مداخلات تاریخی مسکو در مناطقی با اکثریت مسلمان مانند چچن و افغانستان ، یکی از عواملی است که روسیه را در فهرست دشمنان داعش قرار داده است. در همین حال، مشارکت روسیه با کشورهای مخالف گروه دولت اسلامی به ویژه سوریه و ایران، روسیه را به عنوان دشمن اصلی در چشم این سازمان تروریستی داده است.
همکاری روسیه با طالبان به عنوان دشمن اصلی داعش در افغانستان لایه دیگری از این خصومت را نشان می دهد. داعش کشورها و گروه هایی را که مخالف ایدئولوژی یا اهداف نظامی آن ها هستند به عنوان دشمنان اسلام می نگرند، ازجمله بازیگرانی که به دنبال برقراری روابط با طالبان هستند.
در همین رابطه، داعش در تلاش گسترده‌ای برای جذب نیرو در آسیای مرکزی است. یکی از پیشرفت‌های داعش و اهداف این گروه هدف قراردادن شهروندان و دیپلمات‌هایی است که معتقدند در توانمندساختن طالبان نقش دارند. این درحالی است که داعش برای پیگری این هدف تنها به درون افغانستان اکتفا نکرده بلکه حملات برون مرزی خود را گسترش داده و حتی می توان گفت که درحال شبکه سازی هستند. به گونه ای تنوع زبانی در تبلیغات داعش در سال های اخیر گسترده شده است و افرادی از این گروه به زبان های ازبکی، تاجیکی و روسی صحبت می کنند.
در سپتامبر 2022، توحید نیوز یک رسانه ازبک زبان طرفدار داعش در آسیای مرکزی اعلام موجودیت کرد. داعش با این رویکرد به دنبال آن است که نفوذ خود را فراتر از مخاطبان سنتی خود گسترش دهد و اینکه بتواند افرادی جوان تر و تحصیلکرده تر رابرای پیگیری اهداف خود جلب کنند.
اما این دشمنی درحالی به شدت درجریان است که در طرف مقابل روس ها علی رغم نگرانی های امنیتی از جانب افغانستان، در تلاش برای گسترش روابط خود با افغانستان هستند. مکانیزمی که کرملین آن را سیاستی مناسب در برابر تهدیدات امنیتی ناشی از افغانستان می دانند.
سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه نیز اخیراً گفت: گروه‌هایی چون داعش، القاعده و ساختارهای وابسته که آمادگی کاملی برای جنگ دارند، در افغانستان حضور دارند. او همچنین افزود که افغانستان همچنان منشا تهدیدات است. همچنین، آندری بلوسف، وزیر دفاع روسیه در نشست وزرای دفاع شورای امنیت که در اواسط خردادماه سال جاری برگزار شد گفت که افغانستان منبع اصلی ناامنی و بی ثباتی برای آسیای مرکزی است که بسیاری از گروه های رادیکال فضایی برای فعالیت یافته و در تلاش برای اشاعه افکار خود به کشورهای همسایه هستند.
بنابراین، مسیر پیش رو برای روسیه دشوار است. وضعیتی که روس ها بر پیچیدگی آن واقف هستند تا جایی که تصمیم بر آن گرفته اند برای مقابله با این تهدیدات امنیتی طالبان را از فهرست گروه های تروریستی حذف کنند. امتیازی که می تواند اعتباری سنگین را برای حکومت سرپرست ایجاد کند. بهرروی، باید دید که طالبان برای برداشتن این مانع در روابط خود با مسکو چه می کنند. حملات ماه مارس در مسکو و حمله اخیر داغستان نشان داد که داعش عزم جدی در برابر مخالفان خود دارد.
