محمدهاشم عصمت‌اللهی، تحلیلگر و استاد دانشگاه در مصاحبه اختصاصی با ایراف، ضمن تشریح اهمیت و جایگاه قانون اساسی در تثبیت و تعدیل نظام اجتماعی در افغانستان، مدل حکمرانی و قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران را نمونه موفقی برای الگوگیری ساختار نظام سیاسی و تدوین قانون اساسی افغانستان دانست.
عصمت‌اللهی با اشاره به سابقه صد ساله قانون اساسی از زمان امان‌الله‌شاه تا به امروز در نظام‌های سیاسی ادوار مختلف تاریخ معاصر افغانستان که در هر دوره‌ای قانون اساسی نوشته شده است، دلیل ناکارآمدی آن‌ها را در عدم فهم فلسفه وجودی قانون اساسی دانست.
استاد علوم ارتباطات در دانشگاه کابل ضمن تسلیت شهادت آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی به ملت شریف ایران، اظهار داشت که یکی از درس‌های این رویداد تلخ برای افغانستان همین است که با وقوع این حادثه ناگوار، اختلالی در نظام و جامعه کشور ایران پدید نیامد، زیرا در قانون اساسی ایران، راهکار نظام‌مند قانونی برای آن تعبیه شده است.
عصمت‌اللهی، قانون اساسی را عهد و میثاقی دوطرفه میان مردم و حکومت دانست که حوزه اختیارات و وظایف متقابل هر کدام را به صورت شفاف مشخص می‌کند.
در همین راستا این چهره شناخته‌شده علمی دانشگاهی افغانستان با انتقاد از حکومت سرپرست افغانستان که چرا با گذشت بیش از سه سال، موضعش را درباره ضرورت تدوین یک قانون اساسی مشخص نکرده است، گفت: چنانچه یک قانون اساسی مبتنی بر مبانی فرهنگ اسلامی و مردم‌سالاری دینی در افغانستان روی کار بیاید، این امر می‌تواند کشور را به سوی ثبات، امنیت و پیشرفت، سوق دهد.
عصمت‌اللهی افغانستان را کشوری با فرهنگ و سنت‌های دیرینه و ریشه‌دار دینی و اسلامی خواند و از همین‌روی بر این نظر است که “قانون اساسی افغانستان باید مبتنی بر مبانی اسلامی و مردم‌سالاری دینی باشد.”
استاد دانشگاه کابل یکی از دلایل و زمینه‌های ناکارآمدی قوانین اساسی پیشین افغانستان را اقتباسی بودن از جوامع و فرهنگ‌های غربی دانست که هیچ سنخیتی با فرهنگ و جامعه افغانستان نداشتند.
عصمت‌اللهی ضمن اشاره به بیش از چهل سال تجربه موفق حکمرانی و مردم‌سالاری دینی مبتنی بر قانون اساسی و نظام جمهوری اسلامی در ایران، آن را الگوی مناسبی برای آینده افغانستان دانست.
گفتنی است که در پی شهادت رئیس جمهور ایران، رهبر معظم انقلاب اسلامی، محمد مخبر، معاون او را به عنوان مسئول اداره دولت منصوب کرده و از وی خواست حداکثر تا ۵۰ روز آینده انتخابات ریاست‌جمهوری را برای انتخاب رئیس جمهور جدید برگزار کند.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در بخشی از پیام خود که به مناسبت شهادت آیت‌الله رئیسی منتشر شد، معاون اول رئیس‌‌جمهور را به عنوان مسئول اداره دولت منصوب و تصریح کرد: جناب آقای مخبر طبق اصل 131 قانون اساسی در مقام مدیریت قوه مجریه قرار می‌گیرد و موظف است به همراهی رؤسای قوای مقنّنه و قضائیه ترتیبی دهند که ظرف حداکثر پنجاه روز رئیس جمهور جدید انتخاب شود.
فعال کردن این سازوکار و عدم ایجاد خلأ قدرت در ایران، تحسین و ستایش ناظران را برانگیخت و بر اهمیت وجود قانون اساسی برای مدیریت کشور در شرایط فقدان رییس جمهور تاکید نهاد؛ چیزی که در افغانستان کنونی وجود ندارد و همین امر بر مشارکت دموکراتیک مردم، مشروعیت نظام و مدیریت بحران سیاسی سایه افکنده است.
پیشنهاد می شود: مسیر شناسایی حکومت از تدوین قانون اساسی می‌گذرد
