جمهوری اسلامی به عنوان مهم ترین همسایه افغانستان همواره نقشی کلیدی و تاثیرگذار در تحولات این کشور بر مبنای حمایت از منافع ملی و خواست مردم افغانستان ایفا کرده است. درمقابل، افغانستانی صلح آمیز و باثبات نیز برای جمهوری اسلامی حائز اهمیت بوده است.
از همین رو، دستگاه سیاست خارجی همواره در تلاش آن بوده تا با رویکردی مبتنی بر واقعیت های افغانستان سیاست خارجی خود را در این کشور دنبال کند. این درحالی است که با روی کار آمدن مجدد طالبان علی رغم آنکه بسیاری از کشورهای جهان پس از خروج هرج و مرج گونه آمریکا از افغانستان تعاملات دیپلماتیک خود را محدود و یا هم متوقف کرده بودند، جمهوری اسلامی به فعالیت خود در این کشور ادامه داد.
دولت شهید ابراهیم رئیسی، پس از بازگشت طالبان به قدرت نیز در تلاش آن بوده تا با درک واقعیت های جامعه افغانستان درهای تعامل خود را در قبال افغانستان فعال نگه دارد. به طوری که سفارت جمهوری اسلامی از معدود سفارت خانه هایی بود که به فعالیت خود پس از بازگشت مجدد طالبان ادامه داد و برروی همکاری با افغانستان تحت حاکمیت حاکمان جدید کار کرد.
در همین راستا، در نخستین واکنش شهید رئیسی به سقوط کابل یک روز پس از بازگشت مجدد طالبان، وی مطرح کرد که شکست و خروج آمریکا از افغانستان باید به فرصتی برای احیای زندگی، امنیت و سرعت پایدار در کشور تبدیل شود. ابراهیم رئیسی همچنین مطرح کرد که ثبات و رفاه حق مردم افغانستان است.
در همین رابطه، رئیسی خاطرنشان کرده بود که ایران به عنوان اولین نیاز امروز برای ثبات افغانستان تلاش خواهد کرد و به عنوان یک کشور همسایه و برادر همه گروه ها را به توافق بر سر اجماع ملی دعوت کند. او در بخش دیگری از این واکنش ضمن بیان اینکه تحولات افغانستان را از نزدیک رصد می کند، گفت که ایران معتقد است که اراده مردم افغانستان همواره مبتنی بر ارتقای امنیت و ثبات بوده است.
رویکرد فعالانه جمهوری اسلامی در جریان نزدیک به سه سال گذشته در افغانستان منجر به آن شده است که بازیگران منطقه ای و جهانی به این درک برسند که حل مسئله افغانستان، با حضور تهران در مسیر آسان‌تری قرار خواهد گرفت به طوری که نقش جمهوری اسلامی در مسئله افغانستان «رزا اوتانبایوا» نماینده ویژه سازمان ملل در افغانستان و رئیس یوناما را هفته گذشته به تهران کشاند.
تاکید بر ایجاد دولتی فراگیر و نقش منطقه در حل بحران افغانستان
گفتنی است که ایجاد دولتی فراگیر و نقش سازنده منطقه در حل بحران افغانستان محورهای اصلی رویکرد دولت سیزدهم به مسئله افغانستان را تشکیل می دهد. درخواست ایجاد دولتی فراگیر از سوی جمهوری اسلامی چه در دیدارهای صورت گرفته با مقامات حکومت سرپرست و چه در گفتگوهای خارجی همواره مسئله ای حائز اهمیت بوده است. نگاه ایران به تشکیل دولت فراگیر در افغانستان به عنوان یک ابزار فشار برای تعامل با طالبان به کار گرفته نمی شود. به طوری که کاظمی قمی در همین رابطه مطرح کرده بود که ایران همانطور که نمی‌خواهد کشوری دیگری در امور ایران مداخله کند در امور داخلی افغانستان نیز هرگز مداخله نخواهد کرد. با این حال به زعم آقای کاظمی قمی، راه حل برون رفت افغانستان از اوضاع کنونی تشکیل دولت فراگیر است.
از طرف دیگر، قمی به عنوان نماینده ویژه رئیس جمهور در امور افغانستان در مصاحبه تلویزیونی اخیر خود با شبکه خبری طلوع نیوز مطرح کرد که به اراده مردم افغانستان احترام می گذارد.
تشکیل حکومت فراگیر در افغانستان یکی از خواست های جامعه جهانی و جمهوری اسلامی ایران است که تاکنون طالبان پاسخی به این درخواست ها نداده است و حکومت فعلی در افغانستان را همه شمول و اظهارنظر در این امر را از سوی کشور های دیگر نوعی دخالت می داند.
همچنین ایران با نگاه منطقه محور خود به مسئله افغانستان مبتکر طرح تشکیل گروه تماس منطقه ای است. ایده ای که نقش کشورهای منطقه را در فضای رقابت آمیز کنونی برای نفوذ بازیگران خارجی در افغانستان برجسته کرده است.درواقع، نگاه و رویکرد دولت سیزدهم به حل مسئله افغانستان رویکردی مبتنی بر همکاری ها و هماهنگی های منطقه ای است. در همین رابطه کاظمی قمی در دیدار اخیر خود با رئیس دفتر نمایندگی سازمان ملل در افغانستان، ایفای نقش ذاتی سازمان ملل برای استقرار ثبات و صلح پایدار و ایجاد یک نظم عادلانه سیاسی در افغانستان از رهگذر تعامل سازنده و مستمر با کشورهای منطقه قابل تحقق دانست.
کاظمی قمی همچنین در مصاحبه اخیر خود با شبکه تلویزیونی طلوع نیوز گفته بود که « تحولات جاری در افغانستان را امری تاثیرگذار بر امنیت ملی کشورهای همسایه می داند و افزود: جهان باید قبول کند برای حل مشکلات در افغانستان و نگرانی ها در مورد مسئله تروریسم نیازمند اجماع منطقه ای و همکاری مشترک کشورها با افغانستان است».
همچنین شهید حسین امیرعبداللهیان، در دیدار با این مقام سازمان ملل از تداوم حمایت ابتکار عمل همسایگان افغانستان در حل مسائل این کشور صحبت کرد. امیر عبدالهیان همچنین در این دیدار تاکید کرده بود که جمهوری اسلامی ایران با اهتمام ویژه نسبت به ثبات و امنیت و توسعه پایدار در افغانستان، تحولات کشور همسایه خود را از نزدیک و به دقت دنبال می نماید و از ایفای نقش سازمان ملل متحد در راستای کمک به مردم افغانستان حمایت می‌کند.
در واقع، باید گفت که رویکرد منطقه محور دولت در قبال افغانستان از این جهت است که دهه ها حضور کشورهای غربی به ویژه آمریکا در افغانستان منجر به ایجاد تاریخی تلخ توام با جنگ و ناامنی در افغانستان بوده است. جلوگیری از نقش مخرب کشورهای غربی در افغانستان اهمیت نگاه منطقه محور در حل بحران این کشور را برجسته کرده است. از طرف دیگر، افغانستان نقشی مهم در نگاه و بازیگری جمهوری اسلامی در منطقه دارد. ثبات و امنیت افغانستان بر تحولات منطقه ای تاثیرگذار است. درنتیجه امنیت، ثبات در افغانستان به معنای تامین و امنیت ثبات در منطقه و تحقق منافع ملی کشورهای منطقه ازجمله جمهوری اسلامی است.
در نهایت باید گفت که رویکرد دولت سیزدهم در قبال افغانستان رویکردی مبتنی بر تعامل و در خواست خواسته های خود بدون برانگیختن حساسیت های طرف مقابل در سطح دو جانبه و برجسته سازی، تقویت همکاری های منطقه و نقش منطقه در حل بحران افغانستان در سطح خارجی بوده است.
درباره ی «ابتکار منطقه ای افغانستان» و دشمنان آن بخوانید.
