مقدمه: پس از سقوط کابل در آگوست 2021 و بازگشت دوباره طالبان به قدرت، بسیاری از چهره‌های سیاسی و مقام‌های دولتی، کابل را ترک کردند؛ اما در این بین گلبدین حکمتیار، رهبر حزب اسلامی افغانستان و از چهره‌های سرشناس دوره جهاد علیه شوروی، افغانستان را ترک نکرد و در کابل ماند. او که انتظار داشت در نظام سیاسی جدید، فعالیت داشته باشد از صحنه قدرت دور نگه‌داشته شد. حکمتیار اما در این مدت انتقادهایی را بر سیاست‌های طالبان وارد کرد. چنانچه یک ماه پیش از نوع نظام و سیاست‌های طالبان در خصوص آموزش دختران انتقاد کرده بود. او گفته بود کسی که بین آموزش پسران و دختران تفاوت بگذارد، «یقیناً اشتباه می‌کند». همچنین، او در آن زمان از طالبان خواسته بود که به مردم افغانستان اجازه دهند تا نوع نظام سیاسی‌شان را انتخاب کنند.
اکنون در تازه‌ترین مورد، طالبان حکمتیار را از محل کار و زندگی‌اش اخراج کرده‌است. در همین رابطه، وزارت عدلیه طالبان اعلام کرده که خانه حکمتیار بر زمین وزارت دفاع افغانستان ساخته شده؛ اما این اقدام طالبان با واکنش اعضای خانواده حکمتیار روبه‌رو شد؛ به گونه‌ای که حبیب‌الرحمان حکمتیار، فرزند او در واکنش به این اقدام گفت که «در اداره طالبان هرکسی برای خود امیرالمؤمنین است». در همین راستا، خبرگزاری ایراف با عبیدالله بهیر، نوه آقای حکمتیار و استاد دانشگاه در آمریکا یک گفت‌وگوی ویژه انجام داده است.
به عنوان پرسش نخست و برای ورود به بحث، پس از سقوط حکومت پیشین، آقای حکمتیار از جمله افرادی بود که در کابل تحت اداره طالبان در چهره یک منتقد ماند. چرا حکمتیار نتوانست به سیستم سیاسی طالبان وارد شود؟ آیا این حاشیه‌نشینی منجر به انتقادهای او از اداره طالبان شد؟
در جواب اولین سوال باید بگویم که فکر نکنم که حکمتیار مشخصا به عنوان یک حاشیه‌نشین باشد. فکر می‌کنم طالبان در حال حاضر در تلاش هستند که قدرت خود را جمع کنند و به دنبال یک انسجام در بین تحریک و حکومت خود هستند که به همین جهت نمی‌خواهند کسی دیگر را وارد نظام‌شان کنند؛ اما اینکه آیا این‌ها می‌خواهند در طولانی‌مدت دیگران را وارد قدرت کنند یا خیر یک بحث جداگانه است؛ اما طالبان حوصله انتقاد هیچکس را ندارند. آن فرد می‌خواهد حکمتیار باشد یا کرزی.
واقعیت این است که حکمتیار نسبت به افراد دیگر صدایش را بلندتر کرد و انتقاد خود را از نگاه اسلامی و دینی وارد کرد؛ اما طالبان و حلقه‌های این گروه نسبت به آقای حکمتیار حساس هستند؛ اما فکر نکنم که از طرف طالبان پالیسی مشخصی نسبت به آقای حکمتیار باشد که نسبت به دیگران نباشد.
وزارت عدلیه افغانستان مدعی است که خانه آقای حکمتیار بر زمین وزارت دفاع افغانستان ساخته شده‌است. این ادعا تا چه میزان صحت دارد؟ از طرف دیگر، از زمان بازگشت طالبان سیستم وزارت عدلیه به چه شکل بوده است؟ و تا چه میزان عملکرد این نهاد قانونی است؟
همانطور که حزب اسلامی از طریق حبیب‌الرحمان و دیگر نمایندگان خود گفتند، این زمین دولتی بود که براساس یک قرارداد به حزب اسلامی داده شد؛ اما یک مدت بود که بر سر این زمین با طالبان بحث و اختلاف نظر وجود داشت که آیا باید این قرارداد تمدید شود یا خیر؛ اما بدبختانه به دلیل اینکه در بین طالبان هماهنگی پالیسی وجود ندارد و با شهروندان برخورد سلیقه‌ای صورت می‌گیرد، وزیر عدلیه طالبان این پروسه را هدایت می‌کند که آخر باعث شد آقای حکمتیار این محل را به طالبان بدهد؛ هرچند هنوز به صورت رسمی این اتفاق نیافتاده است و منتظر هستیم که تصمیم نهایی طالبان چیست.
حبیب‌الرحمان حکمتیار، در واکنش به این اقدام طالبان، از خودسری و چنددستگی در امارت اسلامی انتقاد کرده و گفته است که «تقریباً هرکس در جایگاه خود امیرالمؤمنین است». با توجه به این واکنش، سلیقه‌ای بودن اقدامات نهادهای امنیتی-اطلاعاتی و به طور کلی امارت اسلامی در عملکرد طالبان تا چه میزان مشهود است؟
واضح است که طالبان یک اداره تازه است که زمان می‌برد که یاد بگیرند، چطور یک نظام را بسازند و چه کسی به کی جوابگو باشند. در حال حاضر که این گروه این دولتی را که ساخته نظامی است که مبتنی بر اعطای وزارت‌ها و مقامات سیاسی به حیث یک غنیمت جنگی است که همه این افراد که این وزارت‌ها را دریافت می‌کنند، افرادی قوی و پرنفوذ هستند که از منصب‌های خود استفاده و نظر شخصی و سلیقه خود را نافذ می‌کنند در این ادارات و همین علت کشمکش و اختلاف نظر است. پس اگر هرچه زودتر این گروه نظامی که بالاتر از همه صحبت کند، ایجاد نکند، افراد طالبان در بین خود دچار اختلاف و درگیری می‌شوند و در نهایت، نظام‌شان نابود می‌شود.
اما به طور کلی با توجه به اینکه بسیاری از دارایی‌های فعلی مقامات دولت سابق اکنون به مرور توسط طالبان تصاحب می‌شوند. این روند و عملکرد توسط چه نهادهایی و با چه توجیهی صورت می‌گیرد؟ نهادهای امنیتی و عدلی طالبان برپایه چه معیار قانونی اقدام به تصاحب دارایی‌های مقامات سابق می‌کنند؟
جالب این است که طالبان که ادعای جلب زمین‌های دولتی و پس‌گرفتن آن‌ها را دارند، در واقع خود با زمین‌های غصب‌شده دو هدف دارند: یکی این است که افراد طالبان و وزیران‌شان در خانه‌های غصب‌شده در حال زندگی هستند. به طور مثال، در مورد خود وزیر عدلیه اتهاماتی وجود دارد که خانه‌ها و زمین‌های مردم را تصاحب و غصب کرده‌است. و دوم اینکه این گروه پس از اینکه این زمین‌ها را تصاحب کرد، همین زمین‌های غصب‌شده (از مقام‌های دولتی سابق) را به سیاسیونی که دوباره به افغانستان برمی‌گردند، طی یک قرارداد به شرط آن‌که آن‌ها از طالبان انتقاد نکنند علاوه بر عفو این سیاسیون به آن‌ها داده می‌شود. این جالب است که برخورد طالبان برخلاف ادعای اینکه براساس قانون رفتار می‌کنند، دوگانه است.
درباره ی اختلاف بر سر ملک مسکونی حکمتیار؛ طالبان به زور متوسل شد بخوانید.
