به گزارش ایراف، این دیوان برگرفته از نسخه دستنویس و خطی است که اکنون در بخش مخطوطات کتابخانه آستان قدس رضوی در مشهد نگهداری میشود.
دیوان دستنویس اشعار مرحوم محمدحسین طالب قندهاری مشتمل بر چهار دفتر است که شامل عناوین زیر میشود:
«سی پاره دل» با ۳۰ قطعه شعر فارسی در ۶۸ برگ،
«اشک گلگون» با ۳۱ قطعه شعر فارسی در ۴۸ برگ، همراه با ۶ برگ دستنویس از نمونه نثرهای این شاعر،
«خرابات» با ۱۹ قطعه شعر فارسی در ۷۱ برگ،
و «زخمی زړه» (قلب مجروح) با ۱۲ شعر پشتو در ۹۳ برگ.
اشعار فارسی این دیوان به خط خوش سید «محمود حسینی بلخی» متخلص به «عاشق» و اشعار پشتوی آن به قلم زیبای خود شاعر نگارش یافته است. اشعار پشتوی مرحوم طالب پیشتر در سال ۱۳۵۶ خورشیدی در کابل به چاپ رسیده و وی بعدها همان اشعار را در دیوان دستنویس، بازنویسی کرده است.
مرحوم طالب در زمان حضورش در ایران، مجموع این چهار بخش دستنویس را که در دفتری واحد نوشته شده بود، به کتابخانه آستان قدس رضوی تقدیم کرد و همانگونه که اشاره شد، نسخه خطی و دستنویس این دیوان در حال حاضر در بخش مخطوطات این کتابخانه در مشهد نگهداری میشود.
محمدکاظم کاظمی، شاعر برجسته افغانستانی که ویرایش این کتاب را برعهده داشته، درباره آن میگوید: «نام طالب قندهاری در ذهن من سابقهای دیرین دارد، شاید از هنگام نوجوانی و پیش از آنکه حتی با بسیاری از دیگر شاعران معاصر کشور آشنا شوم. این نام را از پدرم شنیده بودم که از او با احترام یاد میکرد و گاه در خاطراتی از خود، که وجه سیاسی و اجتماعی داشتند، به او اشاره میکرد.
او همچنین پارههایی از مخمسهایی را که طالب بر شعر حافظ ساخته بود، زمزمه میکرد.
باید اعتراف کنم که با همه سابقه آشنایی با این نام، تصویری که از این شاعر در ذهن داشتم کامل و دقیق نبود.
من او را شخصیتی اجتماعی و صاحبنفوذ تلقی میکردم که گاه از سر تفنن مخمسهایی نیز بر شعر شاعران ساخته است، چراکه میدانیم مخمس خود قالبی تفننی و فرعی در شعر فارسی است. با این حال، طالب قندهاری همواره برایم شخصیتی محبوب بود.
آنگاه که جناب محمدنبی مرادی از سر مهربانی و اعتماد، مجموعه شعر طالب قندهاری را برای ویرایش و صفحهآرایی به من سپردند، تصویر طالب قندهاریِ شاعر برایم تجدید و تکمیل شد و تحسینی بزرگ برانگیخت.
او را شاعری حرفهای و توانا یافتم که شعرش بهراحتی با آثار معاصران و همدورههایش در شعر کلاسیک افغانستان برابری میکند و حتی وجوه تمایزی دارد.
آثار او هم از نظر زبان شعر و برخورداری از فنون شعر کلاسیک ما پخته و ورزیده است و هم از نظر خلاقیتهای تصویری و مضمونی برجسته. تنوع محتوایی این آثار نیز ستودنی است و دغدغههای اجتماعی، سیاسی و مذهبی شاعر را نشان میدهد که البته پیرنگی از تغزل نیز دارد، چنانکه سنت شعر کلاسیک ما بوده است.
خرسندم که پس از قریب به چهل سال از آشنایی پراکنده با نام و شخصیت این شاعر والامقام، به لطف و محبت جناب محمدنبی مرادی توفیق ویرایش آن برایم دست داد. امیدوارم انتشار این کتاب، گرد و غبار از چهره یکی دیگر از شاعران معاصر افغانستان بزداید که تاکنون شاید به واسطه منتشر نشدن این آثار، به میزان توانمندی خود در جامعه ادبی ما شناخته نشده است.»
شایان ذکر است که پیش از چاپ کتاب «دیوان طالب»، برخی از شعرهای این شاعر بهصورت پراکنده در نشریات افغانستان منتشر شده بود.
