به گزارش ایراف، در یک گزارش تحلیلی که از سوی «صندوق توسعه جامعه مدنی» و «مرکز تحلیل سیاسی» روسیه منتشر شده، افغانستان بهعنوان حلقهای تعیینکننده در طرحهای بزرگ اقتصادی و ترانزیتی منطقه معرفی شده است؛ کشوری که تا چند سال پیش بیشتر در ادبیات امنیتی مسکو و همسایگانش با واژههایی چون «بیثباتی» و «تهدید» شناخته میشد.
در این گزارش آمده است که رویکرد کشورهای منطقه نسبت به افغانستان دستخوش تغییر شده و اکنون این کشور در مرکز برنامههای اتصال ریلی، انرژی و تجارت قرار گرفته است.
کارشناسان روس معتقدند که در دوران تلاش برای حل بحران افغانستان با ابزار نظامی پایان یافته و اکنون پروژههای اقتصادی و زیرساختی، مهمترین ابزار مدیریت تهدیدها و ایجاد ثبات به شمار میروند.
یکی از محورهای اصلی این همکاریها، توسعه مسیرهای ریلی است.
روسیه و ازبکستان در حال بررسی مسیرهای کلیدی راهآهن ترانسافغان از کابل و هرات هستند تا این خطوط را با شبکه ریلی ۱۵۲۰ میلیمتری روسیه هماهنگ کنند.
همچنین طرح اتصال ازبکستان – افغانستان – پاکستان بهعنوان مسیری راهبردی مطرح شده که میتواند آسیای مرکزی و روسیه را به بنادر کراچی و گوادر پیوند دهد؛ مسیری که وابستگی به کانال سوئز را کاهش داده و صادرات غلات، فلزات و کالاهای کانتینری را تسهیل میکند.
قزاقستان نیز اعلام کرده که قصد دارد تا ۵۰۰ میلیون دلار در مسیر ترکمنستان – هرات سرمایهگذاری کند؛ اقدامی که غرب افغانستان را از یک پروژه محدود دوجانبه به یک طرح منطقهای گستردهتر تبدیل خواهد کرد.
در حوزه انرژی نیز مذاکرات درباره پروژههای گازی و انتقال برق، از جمله طرح «توتاپ»، ادامه دارد.
هدف این است که برق تولیدی آسیای مرکزی و روسیه از مسیر افغانستان به پاکستان منتقل شود و در عین حال افغانستان نیز از این شبکه بهرهمند گردد.
کارشناسان روس تأکید میکنند که این سرمایهگذاریها با هدف افزایش درآمد، ایجاد اشتغال و تقویت پیوندهای اقتصادی منطقه انجام میشود و نه صرفاً برای مهار تهدیدهای امنیتی.
ولادیمیر پوتین، رئیسجمهور روسیه، نیز در نشست «روسیه – آسیای مرکزی» در ماه اکتبر گفته بود که مسکو و پنج کشور آسیای مرکزی در بسیاری از مسائل منطقهای دیدگاه مشترک دارند و افغانستان در این چارچوب نقش ویژهای ایفا میکند.
به گفته او، توسعه زیرساختهای افغانستان علاوه بر ایجاد فرصتهای اقتصادی، میتواند زمینه فعالیت گروههای افراطی را محدود کند.
گفتنی است که در ادامه تحرکات تازهای که با محوریت افغانستان در حال شکلگیری است، مقامهای ازبکستان نیز اعلام کردهاند که رایزنیهای فنی برای آغاز عملی پروژه راهآهن ترانسافغان وارد مرحله نهایی شده است.
به گفته مسئولان حملونقل این کشور، تیمهای مشترک روسی و ازبکی در حال تکمیل مطالعات مسیر هستند و قرار است بخشهایی از این پروژه از سال آینده وارد فاز اجرایی شود.
همزمان، برخی منابع منطقهای گزارش دادهاند که ظرفیت اولیه حمل بار در این مسیر بین ۸ تا ۱۵ میلیون تن در سال برآورد شده؛ ظرفیتی که نشان میدهد مسکو و تاشکند این پروژه را نه صرفاً یک طرح ترانزیتی، بلکه بخشی از راهبرد بزرگتر اتصال آسیای مرکزی به جنوب آسیا میدانند.
این تحولات در حالی است که در گزارش اصلی دو مرکز پژوهشی روسیه نیز تأکید شده بود که افغانستان در حال تبدیل شدن به یکی از محورهای اصلی همکاریهای اقتصادی و زیرساختی منطقه است؛ روندی که با این اقدامات عملی از سوی روسیه و ازبکستان سرعت بیشتری گرفته است.
