به گزارش ایراف؛ ندا محمد ندیم در دیدار با مقامات ایرانی از جمله دکتر سیمایی صراف وزیر علوم جمهوری اسلامی ایران، دکتر علیاکبر ولایتی رئیس هیئت مؤسس دانشگاه آزاد اسلامی، و رئیس دانشگاه جامعهالمصطفی بر ضرورت گسترش شعب دانشگاههای ایرانی در کابل، اعزام اساتید ایرانی به دانشگاههای افغانستان و تقویت ظرفیتهای آموزشی، بهویژه در رشتههای پزشکی و فنی، تأکید کرد.
این درخواستها نشاندهنده تلاش کابل برای بازسازی و تقویت زیرساختهای تخصصی آموزش عالی پس از برقراری ثبات نسبی در کشور است.
در مقابل، مقامات آموزشی جمهوری اسلامی ایران ضمن اعلام آمادگی برای حمایت و همکاری با نظام آموزشی افغانستان، بر یک اصل بنیادین تأکید کردند: اهمیت حضور زنان و دختران در نهادهای آموزشی و مشارکت فعال آنان در بازار کار.
مقامات ایرانی در این دیدارها آموزش زنان را نهتنها یک حق انسانی و اجتماعی، بلکه ضرورتی انکارناپذیر برای توسعه پایدار دانستند؛ زیرا محروم کردن نیمی از جمعیت از آموزش و اشتغال، به معنای کاهش جدی ظرفیتهای انسانی و تضعیف پایههای رشد اقتصادی است.
وضعیت آموزش افغانها در ایران
براساس دستور صریح مقام معظم رهبری، «هیچ کودک افغانستانی، حتی مهاجر بدون مدرک، نباید از تحصیل در ایران بازبماند.»
در همین راستا، بهگفته رئیس مرکز امور اتباع و مهاجرین خارجی وزارت کشور، در سال ۱۴۰۴ حدود ۳۲۰ هزار دانشآموز افغانستانی در مدارس ایران ثبتنام شدهاند.
کاهش این آمار نسبت به سال گذشته که حدود ۷۰۰ هزار نفر اعلام شده بود که ناشی از سیاستها یا محدودیتهای آموزشی جمهوری اسلامی ایران نبوده است، بلکه عمدتاً به دلیل بازگشت گسترده بخشی از مهاجران به افغانستانی در پی تحولات اقتصادی و اجتماعی رخ داده است.
با این حال، جمهوری اسلامی ایران با در نظر داشت ارزشهای اسلامی و انسانی با پایبندی کامل به رهنمود مقام معظم رهبری، همچنان زمینه تحصیل بسیاری از دانشآموزان افغانستانی، از جمله مهاجران فاقد مدرک اقامتی، را فراهم کرده و تعداد قابل توجهی از آنان در مدارس ثبتنام شدهاند.
این امر نشاندهنده عزم جدی ایران در جلوگیری از بازماندن کودکان افغان از تحصیل و تأمین فرصتهای برابر آموزشی برای آنان است.
به باور مسئولان، این سیاست انسانی و اسلامی با هدف حمایت از حق آموزش کودکان و کاهش آسیبهای اجتماعی ناشی از محرومیت تحصیلی دنبال میشود.
همچنان در حوزه آموزش عالی نیز، بنا بر گزارش خبرگزاری همشهری و آمار رسمی وزارت علوم، در سال ۱۴۰۴ حدود ۱۲ هزار دانشجوی افغانستانی در دانشگاههای ایران مشغول تحصیل بودهاند؛ آماری که نسبت به سالهای گذشته روندی کاهشی را نشان میدهد.
وضعیت آموزش و مشارکت زنان در بازار کار افغانستان
در شاخصهای اقتصادی تحصیلات زنان پیوندی مستقیم و معنادار با رشد اقتصادی دارد. زیرا زنان بهعنوان نیروی کار و عامل تولید میتوانند نقش مهمی در افزایش بهرهوری، خلاقیت و نوآوری ایفا کنند.
تجربههای جهانی نیز نشان میدهد که ارتقای سطح آموزش زنان به افزایش مشارکت اقتصادی، کاهش فقر، بهبود رفاه خانوار و تحقق توسعه پایدار منجر میشود.
در سالهای اخیر، بهویژه پس از بازگشت طالبان به قدرت در سال ۲۰۲۱، وضعیت آموزشی و اقتصادی زنان افغانستان با محدودیتهای گسترده روبهرو شده است.
براساس آمار یونیسف (UNICEF)، بیش از ۲.۲ میلیون دختر بالای ۱۲ سال از تحصیل رسمی محروم هستند. افغانستان در حال حاضر تنها کشوری در جهان است که تحصیل دختران بالاتر از پایهی ششم را ممنوع کرده است.
طبق گزارشهای بانک اطلاعات اقتصاد جهانی (CEIC) و سازمان جهانی کار (ILO)، نرخ مشارکت زنان افغانستان در نیروی کار در سال ۲۰۲۴ تنها ۵.۱۰۴ درصد از کل جمعیت زنان بالای ۱۵ سال بوده است؛ این رقم نسبت به سال ۲۰۲۳ اندکی کاهش یافته و پایینترین سطح از سال ۱۹۹۰ تاکنون محسوب میشود.
در بازهی زمانی ۱۹۹۰ تا ۲۰۲۴ میانگین نرخ مشارکت زنان حدود ۱۵.۲۲۶ درصد بوده و بیشترین میزان مشارکت در سال ۲۰۱۷ با رقم ۲۱.۲۴۰ درصد ثبت شده است.
این آمار بیانگر آن است که محرومیت آموزشی و محدودیتهای ساختاری، نهتنها فرصت رشد فردی زنان را کاهش داده، بلکه پیامدهای منفی قابل توجهی بر اقتصاد ملی و توسعهی اجتماعی افغانستان داشته است.
بهگفته آمارتیا سِن، اقتصاددان برجسته توسعه، هیچ مؤلفهای در اقتصاد سیاسیِ توسعه مهمتر از شناسایی و بهرسمیت شناختن نقش و مشارکت زنان در عرصههای سیاسی، اقتصادی و اجتماعی نیست.
او تأکید دارد که حضور فعال زنان نهتنها نشانهای از عدالت اجتماعی، بلکه موتور محرک توسعه همهجانبه بهشمار میرود.
ظرفیت همکاریهای بینالمللی و نقش ایران
در جریان سفر رسمی ندا محمد ندیم، سرپرست وزارت آموزش عالی طالبان، به تهران، دیدارهایی میان مقامات دو کشور و با جمعی از استادان دانشگاه ها و مهاجران افغانستانی مقیم ایران نیز دیدار و گفتوگو کرد و با اشاره به دستاوردهای اخیر افغانستان در حوزههای زیربنایی و اقتصادی اظهار داشت که اکنون امنیت در سراسر کشور برقرار است.
او وعده داد که دغدغههای آموزشی و معیشتی مهاجران افغان را با مسئولان ایرانی و نمایندگیهای دیپلماتیک کشورش در میان خواهد گذاشت. تا زمینهی توسعهی همکاریهای علمی و دانشگاهی بوجود بیاید.
تأکید بر ارتباط مراکز علمی ایران و افغانستان: در دیدار با حسین سیماییصراف، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری جمهوری اسلامی ایران، دو طرف بر تحکیم ارتباط میان دانشگاهها و مؤسسات علمی دو کشور تأکید کردند.
آقای صراف با اشاره به اشتراکات دینی، فرهنگی و زبانی دو ملت گفت: «کسب علم منحصر به جنسیت نیست؛ زنان نیمی از جامعهاند و نمیتوان آنها را از پیشرفت علمی و اجتماعی حذف کرد.»
وی پیشنهاد کرد ایران با تکیه بر تجربهی دانشگاهی، در صورت موافقت دو طرف آماده است زمینهی آموزش مجازی و برگزاری کلاسهای آنلاین برای دانشجویان، بهویژه زنان افغان را فراهم سازد. طرفین بر تداوم همکاریهای علمی و تبادل استاد و دانشجو، بهویژه در مقاطع کارشناسی ارشد و دکترا، توافق کردند.
استقبال و اعلام آمادگی مسئولان ایرانی: همچنان ندا محمد ندیم با علیاکبر ولایتی، رئیس هیئت مؤسس دانشگاه آزاد اسلامی، و سید عبدالحمید ثابت، رئیس جامعةالمصطفی در افغانستان، ملاقات کرد.
در این نشستها، وزیر تحصیلات عالی افغانستان خواستار توسعهی شعبه دانشگاه آزاد در کابل و ایجاد رشتههایی در حوزههای پزشکی، فنی، الکترونیک شد. مسئولان ایرانی نیز با استقبال از این درخواستها، آمادگی کامل جمهوری اسلامی ایران را برای گسترش همکاریهای علمی و آموزشی با افغانستان اعلام کردند.
پیشنهادهای ایران برای همکاری آموزشی با افغانستان
ایران ظرفیتهای گستردهای در حوزه علمی و دانشگاهی دارد که میتواند برای ارتقای آموزش در افغانستان مؤثر واقع شود. مهمترین محورهای پیشنهادی همکاری عبارتاند از:
1. توسعهی پلتفرمهای آموزش مجازی و ارائهی دورههای آنلاین به زبان فارسی/دری.
2. برگزاری کارگاهها و دورههای مهارتآموزی ویژهی زنان افغان.
3. اعطای بورسیههای تحصیلی و اجرای برنامههای تبادل استاد و دانشجو میان دو کشور.
4. ایجاد مراکز آموزش مشترک در کابل با الگوگیری از تجربیات دانشگاههای ایرانی
بنابر این، سفر مولوی ندیم به تهران گامی مهم در جهت عادیسازی روابط و جلب حمایتهای فنی و تخصصی از سوی کابل بود.
با توجه به اینکه افغانستان نیاز جدی در زمینه بازسازی زیرساختهای آموزشی و تربیت نیروی متخصص دارد و ایران، بهعنوان قدرتی منطقهای و همسایهای نزدیک، یکی از مهمترین شرکای بالقوه برای تأمین این نیازها بهشمار میرود.
بیشتر بخوانید:
معاون وزارت کشور طالبان: بازگشت دموکراسی در افغانستان امکانپذیر نیست
نشست تهران؛ جستجوی راه حلی منطقهای برای مسأله افغانستان
همصدایی ملی جریانهای سیاسی؛ فرصتی تاریخی برای حل مساله افغانستان
