به گزارش ایراف، سفر دکتر مسعود پزشکیان، رئیسجمهور ایران، به خراسان جنوبی با توجه به موقعیت ویژه این استان در همسایگی افغانستان، بُعدی ملی و حتی فراملی یافت. تحلیلگران داخلی و رسانههای منطقهای این سفر را نشانهای از چرخش سیاست تهران از رویکرد صرفاً امنیتی به نگاه توسعهمحور در مدیریت مرزهای شرقی ارزیابی کردند.
استان خراسان جنوبی، به دلیل هممرز بودن با افغانستان، یکی از کلیدیترین مناطق مرزی ایران محسوب میشود و در تجارت و ارتباطات بین دو کشور نقش حیاتی دارد. از میان گذرگاههای رسمی این استان، مرز ماهیرود اهمیت ویژهای دارد؛ این مرز بخش بزرگی از مبادلات بازرگانی ایران و افغانستان را به خود اختصاص داده و پتانسیل بالایی برای تقویت بیشتر روابط اقتصادی دارد.
این سفر در زمانی انجام شد که روابط مرزی ایران و افغانستان شاهد افزایش چشمگیر تعاملات اقتصادی و تجاری است. در همین زمینه، سیدعباس عراقچی در یکی از مصاحبههای خود یادآور شد که حجم مبادلات تجاری میان ایران و افغانستان در سال ۱۴۰۴ از سطح تجارت ایران با برخی کشورهای اروپایی فراتر رفته است. در چنین فضایی، حضور رئیسجمهور و دیدار او با مقامات محلی، فعالان اقتصادی و فرهنگی و مدیران اجرایی استان خراسان جنوبی، حامل پیامی روشن بود: ضرورت بازتعریف سیاستهای مرزی در قالب فرصتی برای توسعه مشترک میان ایران و افغانستان.
در این گزارش تلاش میشود ابعاد مختلف سفر آقای پزشکیان به خراسان جنوبی و پیامدهای آن در مسیر شکلگیری همکاریهای پایدار و متوازن میان دو کشور بررسی شود؛ همکاریهایی که میتواند همزمان بر توسعه اقتصادی، امنیت مرزی و نزدیکی فرهنگی دو ملت اثرگذار باشد.
محورهای اصلی سفر دکتر مسعود پزشکیان به خراسان جنوبی
تسهیل تعاملات مرزی: رئیسجمهور ایران تأکید کرد که دولت بهدنبال تسریع و بهبود ارتباطات مرزی با افغانستان است. او بیان داشت که بسیاری از نیازهای طرفین در استانهای مرزی قابل پاسخگویی است و این امر با برنامهریزی دقیق و همکاری بیندستگاهی تحقق خواهد یافت.
خراسان جنوبی؛ «فرصتی چون طلا»: پزشکیان در جمع فعالان اقتصادی، همسایگی خراسان جنوبی با افغانستان را «فرصتی چون طلا» توصیف کرد. وی با اشاره به ظرفیتهای منحصربهفرد استان شامل معادن غنی، موقعیت ژئواکونومیک ویژه، دسترسی به بندر چابهار و آبهای آزاد، و امکان اتصال به آسیای مرکزی، این منطقه را یک گره ژئواکونومیک مهم در شرق ایران معرفی کرد. او تأکید کرد این ظرفیتها باید به موتور محرک توسعه منطقهای تبدیل شوند.
راهآهن خراسان جنوبی: یکی از مهمترین دستورات این سفر، تکمیل سریع راهآهن خراسان جنوبی بود. پزشکیان این پروژه را عنصری راهبردی در کریدوری دانست که میتواند ایران را از شرق به کشورهای آسیای مرکزی و از جنوب به آبهای آزاد متصل سازد. او تصریح کرد که خراسان جنوبی میتواند یکی از کلیدیترین مسیرهای دسترسی کشورهای همسایه، بهویژه افغانستان، به دریا باشد.
ابعاد انسانی، فرهنگی و امنیتی مرز: علاوه بر مسائل اقتصادی، بر ابعاد انسانی و فرهنگی مرز تأکید ویژه شد. رویکرد دولت جدید، تغییر تصویر مرز از یک خط صرفاً امنیتی به عرصهای برای تعامل دو ملت مسلمان و همفرهنگ تعریف گردید. از منظر امنیتی، تسهیل تعاملات مرزی به کاهش قاچاق و مهاجرت غیرقانونی، امکان کنترل هوشمند مرزها و نهایتاً ایجاد ثبات پایدار در مناطق مرزی کمک خواهد کرد.
استقبال حکومت طالبان از برنامههای آقای پزشکیان
مقامات طالبان بارها تأکید کردهاند که ایران بهدلیل مرز طولانی مشترک، پیوندهای تاریخی و نیازهای متقابل اقتصادی، یکی از مهمترین شرکای تجاری افغانستان است. از نگاه طالبان، تقویت روابط اقتصادی با ایران بخشی از سیاست «تعامل با همسایگان» برای کاهش فشارهای اقتصادی بر افغانستان محسوب میشود.
همچنان اظهارات رئیسجمهور ایران با واکنش مثبت مقامهای طالبان روبهرو شد. حمدالله فطرت، معاون سخنگوی حکومت طالبان، اعلام کرد افغانستان آماده گسترش همکاری با ایران در حوزههای اقتصادی، امنیتی و مرزی است و ایجاد اعتماد متقابل را اولویت اصلی کابل میداند. او تأکید کرد که این همکاریها نهتنها به نفع دو کشور، بلکه به سود ثبات و توسعه منطقهای خواهد بود.
بازتاب رسانههای افغانستان از این سفر
رسانههای افغانستان سفر رئیسجمهور جمهوری اسلامی ایران به خراسان جنوبی را فراتر از یک برنامه داخلی و استانی ارزیابی کرده و آن را حامل پیامی روشن از تهران به کابل دانستهاند.
طلوعنیوز افغانستان این سفر را مستقیماً به آینده روابط تهران–کابل پیوند زده و آن را نشانهای از تمایل ایران برای توسعه مرز مشترک و تعمیق همکاریهای اقتصادی و تجاری میان دو کشور دانسته است. این رسانه، سخنان پزشکیان در خراسان جنوبی را یک پیام سیاسی–اقتصادی هدفمند به افغانستان تفسیر کرده که بر تسریع همکاریهای مرزی، نقش استانهای هممرز در سیاست خارجی ایران و ضرورت عبور از شعار به سمت اقدامات عملی تأکید دارد.
رادیو فجر بیداری نیز در باره سفر دکتر پزشکیان به تحلیلی پرداخت که مرز ایران و افغانستان، بهویژه در خراسان جنوبی، ظرفیت بزرگی برای تجارت، اشتغال، ترانزیت و تأمین نیازهای متقابل دو ملت دارد. تسهیل رفتوآمدهای مرزی، افزایش صادرات، و فعالسازی گذرگاههای تجاری میتواند به رشد اقتصادی مناطق مرزی، کاهش فقر و تقویت ثبات منطقهای منجر شود؛ ثباتی که هم به سود ایران است و هم به سود افغانستان.
رادیو حریت نیز در بازتاب این سفر نوشت که تهران در پی آن است تا روند ارتباطات و تعاملات ایران و افغانستان، بهویژه در مناطق مرزی، تسهیل و تسریع شود. این رسانه به نقل از رئیسجمهور ایران تأکید کرد که بخش مهمی از نیازهای مشترک دو کشور میتواند از مسیر گسترش همکاریهای مرزی تأمین شود.
در نتیجه، سفر رئیس جمهور ایران به خراسان جنوبی را میتوان آغاز مرحله عملی سیاست همسایگی ایران دانست؛ سیاستی که میکوشد مرزهای شرقی را از حاشیهنشینی خارج کرده و آنها را به کانونی برای توسعه اقتصادی، تعامل انسانی و ثبات منطقهای تبدیل کند.
این سفر، بهویژه در نگاه افغانستان، نهتنها یک رویداد داخلی، بلکه نشانهای از تمایل تهران به بازتعریف روابط با کابل بر پایه تعامل، توسعه و اعتمادسازی ارزیابی شده است.
