به گزارش ایراف، به نقل از این گزارش تحلیلی که امروز (یکشنبه، ۱۱ آبان) منتشر شد، مدت‌ها پیش از بازگشت طالبان به قدرت در آگوست ۲۰۲۱، برخی ناظران پیش‌بینی کرده بودند که این گروه به‌محض رسیدن به هدف خود در افغانستان، به‌سرعت تصور «مخلوق پاکستان» بودن را کنار خواهد گذاشت. این پیش‌بینی اکنون به واقعیت پیوسته است.
روزنامه «دان» می‌نویسد: «رفتار طالبان صرفاً ناشی از عمل‌گرایی سیاسی نیست، بلکه از یک حس ریشه‌دار شرافت (ننگ یا غیرت) در چارچوب پشتون‌والی نشأت می‌گیرد؛ کد سنتی رفتار و اخلاق اجتماعی پشتون‌ها.»
در این نظام اخلاقی، شرافت فراتر از غرور یا شجاعت است؛ شرافت یعنی صداقت، وفاداری و دفاع از استقلال.
این کد ایجاب می‌کند که وعده‌ها رعایت شود و مهمان‌نوازی محترم شمرده شود، اما در عین حال استقلال از هرگونه کنترل خارجی را الزامی می‌کند.
وفاداری؛ معامله یا شرافت؟
در عرف قبیله‌ای مناطق مرزی افغانستان و پاکستان، مطالبهٔ وفاداری در برابر مهمان‌نوازی، نوعی معامله تلقی می‌شود که معنی اخلاقی هر دو مفهوم را از بین می‌برد.
وفاداری اگر مطالبه شود، دیگر «عمل شرافتمندانه» نیست، بلکه «معامله» است.
روزنامه «دان» در ادامه می‌نویسد: «برای طالبان، پذیرش حمایت مداوم پاکستان پس از پیروزی در کابل، نوعی نقض شرافت و نشانهٔ وابستگی تلقی می‌شود که با تصویر آنان از خود به‌عنوان پیروز و حاکم ناسازگار است.»
در نگاه طالبان، تحریک طالبان پاکستان (تی‌تی‌پی) «مهمان و برادران جنگی» آنان هستند که زمانی در کنارشان علیه دشمن مشترک جنگیدند.
بنابراین، وقتی پاکستان از طالبان می‌خواهد که آن‌ها را خلع‌سلاح، منحل یا تحویل دهد، طالبان این درخواست را معامله‌ای آلوده‌کنندهٔ شرف تلقی می‌کنند.
خیانت به مهمان یا همراه سابق تحت فشار خارجی، خلاف بنیان‌های اخلاقی و هویتی آنان است.
مهمان‌نوازی طولانی‌مدت؛ از لطف تا نفرین
انتظار وفاداری در برابر پناه‌دادن، در بسیاری از جوامع قبیله‌ای و روستایی جنوب و مرکز آسیا رایج است.
اما در همین کدهای اجتماعی، مهمان‌نوازی طولانی‌مدت اغلب به‌عنوان بار و حتی در برخی موارد، «نفرین» تلقی می‌شود.
روزنامه «دان» می‌نویسد: «چنین رابطه‌ای شخصیت واقعی میزبان و مهمان را آشکار کرده و باعث تنش‌های احساسی و مادی می‌شود. هرچه این رابطه طولانی‌تر شود، احتمال تبدیل وابستگی به کینه بیشتر می‌شود.»
منافع مشترک و منابع محدود نیز به منبع اختلاف تبدیل می‌شود. این پدیده را در بسیاری از نقاط جهان دیده‌ایم، از جمله میان پناهندگان افغان در پاکستان و ایران یا جامعهٔ روهینگیا در هند و بنگلادش.
شکاف ایدئولوژیک؛ از برادری مذهبی تا رقابت هویتی
عامل مهم دیگر در توضیح اینکه چرا و چگونه طالبان نسبت به پاکستان دشمنی پیدا کردند، برادری ایدئولوژیک و مذهبی است.
پاکستان در دهه‌های ۸۰ و ۹۰ میلادی، مجاهدین و سپس طالبان را پرورش و حمایت کرد تا فارغ‌التحصیلانی از مدارس مذهبی و حتی کادرهای غیرمذهبی تولید کند که مانند پاکستانی‌ها فکر کنند و نگرش ضد هندی داشته باشند.
هدف این بود که نفوذ هند در افغانستان محدود شود و یک دولت دوست در غرب پاکستان شکل بگیرد. اما این پروژه شکست خورد.
روزنامه «دان» می‌نویسد: «دگم مذهبی طالبان و ساختار ایدئولوژیک آنان، دیدگاهی متفاوت درباره مفهوم دولت دارد. آنان پاکستان را کشوری با هویت ایدئولوژیک ضعیف می‌بینند که باید توسط یک نظام اسلامی درست جایگزین شود.»
از نگاه طالبان، مبارزهٔ سیاسی و مسلحانه، راه رسیدن به این هدف است. این همان چیزی است که بسیاری از رهبران طالبان به مخاطبان خود منتقل می‌کنند.
میراث جهادی و نگاه به آینده
به باور نگارنده، گروه‌های پاکستانی که زمانی در کشمیر و افغانستان فعال بودند یا توسط ساختار امنیتی برای مقاصد داخلی استفاده می‌شدند، همین نگاه را داشتند.
ادبیات جهادی دهه ۹۰ پر بود از این ادعا که پس از «آزادسازی» کشمیر و افغانستان، نوبت پاکستان خواهد بود.
حتی حرکت‌الجهادالاسلامی، یکی از نخستین گروه‌های شبه‌نظامی، در کودتای ناکام ۱۹۹۵ برای سرنگونی دولت و ایجاد یک حکومت تئوکراتیک دخیل بود؛ چیزی شبیه آنچه طالبان امروز در افغانستان ساخته‌اند.
«دان» می‌نویسد: برای طالبان، که برداشت سیاسی القاعده از اسلام‌گرایی را جذب کرده‌اند، وفاداری با جهان‌بینی مذهبی، کد قبیله‌ای و اخلاق سیاسی آنان تعریف می‌شود. آنان کمک‌های پاکستان را در چارچوب «مشیّت الهی» می‌بینند، نه لطفی که نیازمند قدردانی متقابل باشد.
نتیجه: دشمنی عمیق‌تر از دیپلماسی
روزنامه «دان» در پایان هشدار می‌دهد: «افغانستان تحت رهبری طالبان، نسبت به پاکستان حتی خصمانه‌تر از دولت‌های قبلی رفتار می‌کند؛ دولت‌هایی که دست‌کم در چهارچوب هنجارهای دیپلماتیک جهانی عمل می‌کردند.»
در این جهان‌بینی، هر تصوری در پاکستان مبنی بر اینکه طالبان «وفادار» خواهند ماند یا نقش «نیروی تابع» را بازی خواهند کرد، اکنون ساده‌لوحانه به‌نظر می‌رسد.
کسانی که این گروه‌ها را پرورش دادند تا یک متحد راهبردی بسازند، ماهیت ایدئولوژیک این مخلوق را درک نکردند.
در نتیجه، آنان نه‌تنها افراط‌گرایی مذهبی را خارج از کنترل تقویت کردند، بلکه به بافت اجتماعی پاکستان نیز آسیب زدند و نفرت فرقه‌ای و خشونت را به میراثی ماندگار تبدیل کردند.
تلویزیون اینترنتی ایراف آغاز به کار کرد
آخرین اخبار افغانستان را در ایراف بخوانید:
قیمت افغانی به تومان و دلار امروز یکشنبه (11 آبان‌ماه ۱۴۰۴)
ترکیه در افغانستان، توسعه اقتصادی یا پیشبرد پروژه‌های غرب؟
